PZL M19, 1981

Wraz z zakupem licencji samolotu Piper PA-34 "Seneca II", którego produkcję podjęto pod nazwą PZL M20 "Mewa", nawiązana została pod koniec lat 1970-tych współpraca techniczna między firmą Piper Aircraft a WSK PZL Mielec. Jednym z jej tematów stał się nowy samolot komunikacji lokalnej, opracowany na bazie samolotu Piper PA-35 "Pocono".
W ramach współpracy Ośrodek Badawczo-Rozwojowy WSK PZL Mielec otrzymał prototyp (bez silników) oraz rysunki samolotu PA-35 "Pocono". Przy ich wykorzystaniu, wspólnie z biurem konstrukcyjnym firmy Piper, opracowana została sylwetka i ustalone podstawowe parametry nowego samolotu. Początkowo przewidywano samolot znacznie większy od "Pocono": 33/35-miejscowy dwusilnikowy turbośmigłowy dolnopłat o max masie startowej 8825 kg. Do napędu przewidywano silniki Pratt & Whitney PT6A-65 o mocy 860 kW. Uzgodniony został wstępnie podział dalszych prac oraz lista wyrobów, jakie miały być dostarczone do PZL Mielec. Analizy rynku wykazywały zapotrzebowanie na ok. 2000 takich samolotów w ciągu 20 lat i możliwość sprzedaży przynajmniej 400-500 samolotów.
Ostatecznie jednak w OBR WSK PZL Mielec rozpoczęto prace nad projektem znacznie mniejszego samolotu, oznaczonego PZL M19. Projekt powstał w zespole konstrukcyjnym, którym kierowali mgr inż. Stanisław Jachyra i mgr inż. Tadeusz Widełka (wg [3]- pracami kierowali Tadeusz Widełka i mgr inż. Krzysztof Piwek). Samolot miał spełniać wymagania przepisów FAR-23, przewidywano jego eksploatację z lotnisk o pasach betonowych i trawiastych o długości drogi startowej 1200 m oraz w warunkach oblodzenia i w nocy. Jego konstrukcja miała być całkowicie metalowa, budowana według zasady fail safe. Jako podstawowy materiał konstrukcyjny przewidywano dural oraz stale węglowe i stopowe.
Przewidywano produkcję samolotu w wersjach:
- PZL M19PT- pasażersko-towarowej,
- PZL M19P- pasażerskiej,
- PZL M19D- dyspozycyjnej,
- PZL M19F- fotogrametrycznej,
- PZL M19Z- patrolowo-zwiadowczej,
- PZL M19G- do poszukiwań geologicznych M19G,
- PZL M19S- szkolna, do szkolenia pilotów komunikacyjnych.
Przewidywano możliwość budowy każdej z wersji w różnych wariantach, jak na przykład:
- HD- wariant o zwiększonej objętości kabiny ładunkowej i powiększonym udźwigu,
- SP- wariant o poprawionych osiągach (powiększona prędkość i zasięg),
- C- wariant z kabiną ciśnieniową.
Z wersji i wariantów miały być tworzone w produkcji modele, odpowiadające wymaganiom odbiorców.
Wg [3]- początkowa wersja, nie odbiegająca od amerykańskiego wzorca, miała zabierać 19 pasażerów. Jednakże projekt poważnie przepracowano i samolot PZL M19 w drugiej wersji miał otrzymać przedłużony kadłub, przekonstruowane skrzydła i usterzenie. Przeznaczony miał być do przewozu 32 pasażerów. Wymienione są dwie wersje projektu: 19-miejscowy PZL M19.1 i PZL M19.2 (34-miejscowy). Całość przedsięwzięcia miała być przedmiotem współpracy polskiego przemysłu lotniczego z firmami Piper i Pratt-Whitney. Umowy podpisano w 1980 lub 1981 r.
Istnieje również rysunek samolotu PZL M19 (zamieszczony poniżej) z krótszym kadłubem, który posiada po 4 okna w kabinie pasażerskiej (w wersji 19-miejscowej znajdowało się po 6 okien z każdej strony kadłuba). Brak bliższych informacji o tej wersji.
Wg informacji przekazanych przez Jarosława Rumszewicza- krótka, 12-miejscowa wersja M19 (cztery okienka na burcie) to samolot Pa-35 "Pocono" bez zmian w strukturze nośnej, ale z silnikami turbinowymi (amerykański oryginał miał silniki tłokowe). Dłuższa wersja M19 (sześć okienek na burcie) to podstawowa wersja mielecka tego samolotu, która już dość znacznie odbiegała od amerykańskiego wzorca. Wersja 32-miejscowa, to wersja rozwojowa samolotu 19-miejscowego.
Ze względu na podjęcie licencyjnej produkcji samolotu PZL An-28 oraz zintensyfikowanie prac nad samolotem treningowym PZL I-22 "Iryda" w 1981 r. prace nad tym projektem zostały wstrzymane ze względu na brak "mocy przerobowych". Wpływ na taką decyzję miała również zmiana sytuacji ekonomicznej firmy Piper oraz wprowadzenie stanu wojennego w Polsce, który przekreślił na pewien czas współpracę z Zachodem.
Konstrukcja.
Wolnonośny dolnopłat o konstrukcji metalowej. Załoga- 2 osoby, pasażerów- 16, w wersji M19.2- 32 pasażerów.
Płat o obrysie prostokątno-trapezowym, wznios 6°, skręcenie części zewnętrznych 2°. Konstrukcja trójdzielna półskorupowa, dwudźwigarowa w części środkowej (między gondolami silnikowymi) i jednodźwigarowa z tylnym dźwigarkiem pomocniczym w częściach zewnętrznych. Dźwigary konstrukcji skrzynkowej. Na części środkowej i części o
stałej cięciwie umieszczono klapy szczelinowe, na zbieżnych końcówkach- lotki typu Frise.
Kadłub o przekroju owalnym, złożony z dwóch łuków okręgów. Konstrukcja całkowicie metalowa, półskorupowa, składająca się z 4 sekcji: noskowej, kabiny załogi, kabiny ładunkowej i tylnej. Część noskowa jest z przodu osłonięta kompozytową owiewką, pod którą znajdują się podzespoły awioniki. Tylna część kadłuba stożkowe zbieżna, silnie podcięta od dołu. Kabiny zakryte.
Usterzenie klasyczne, usterzenie poziome płytowe. Trapezowe usterzenie jest konstrukcją jednoczęściową, jednodźwigarowa, jego część spływowa pokryto blachą żłobkowaną. Usterzenie pionowe skośne. Statecznik pionowy dwudźwigarowy na stałe mocowany w kadłubie. Pokrycia statecznika i steru żłobkowane.
Podwozie trójzespołowe z przednim podparciem, chowane w locie.
Wyposażenie- awionika nie była w projekcie do końca zdefiniowana. Przewidywano zdwojony zestaw wyposażenia pilotażowego i radionawigacyjnego odpowiadającego wymaganiom przepisów IFR i VFR, możliwość montażu pilota automatycznego i radaru meteorologicznego.
Instalacje: paliwowa, elektryczna, hydrauliczna, przeciwoblodzeniowa.
Napęd- 2 silniki turbośmigłowe UACL PT6A-27 o mocy 500 kW (680 KM) każdy.
Dane techniczne PZL M19 (wg [4]):
Rozpiętość- 15,55 m, długość- 11,98 m, wysokość- 5,3 m, powierzchnia nośna- 29,26 m2.
Masy wersji:
- PZL M19P: masa samolotu pustego- 2342 kg, masa własna- 2476 kg, masa operacyjna- 2639 kg, max masa użyteczna- 2111 kg, max masa startowa- 4750 kg,
- PZL M19D: masa samolotu pustego- 2442 kg, masa własna- 2553 kg, masa operacyjna- 2716 kg, max masa użyteczna- 2034 kg, max masa startowa- 4750 kg,
- PZL M19PT: masa samolotu pustego- 2297 kg, masa własna- 2316 kg, masa operacyjna- 2479 kg, max masa użyteczna- 2271 kg, max masa startowa- 4750 kg.
Prędkość max- 405 km/h, prędkość przelotowa- 366 km/h, prędkość minimalna bez klap- 158 km/h, prędkość minimalna z klapami- 125 km/h, wznoszenie max- 10,7 m/s, pułap max- 8380 m, zasięg z max ilością pasażerów (M19P)- 700 km, zasięg z maks. ilością pasażerów (M19D)- 1045 km, zasięg max- 1325 km.
Dane techniczne PZL M19.2 (wg [3]):
Rozpiętość- 18,8 m, długość- 17,4 m, wysokość- 5,3 m.
Galeria
Źródło:
[1] Informacje i materiały uzyskane od Jarosława Rumszewicza.[2] Peperell, Roger W; Smith, Colin M. "Piper Aircraft and their forerunners". Tonbridge, Kent, England 1987.
[3] ”Niezrealizowane konstrukcje PZL Mielec”. Polska Technika Lotnicza. Materiały Historyczne nr 4/2004.
[4] Makowski T. "Samolot komunikacji lokalnej PZL M19". Skrzydlata Polska nr 5/1994.
[5] Informacje i materiały uzyskane od Józefa Oleksiaka.