Victa "Airtourer", 1959

Samolot szkolno-turystyczny. Australia.
Pierwszy prototyp samolotu ”Airtourer” o nazwie "Foxtrot Mickey Mouse". (Źródło: Job M., Wilson S. ”Henry Millicer & Victa”).

Na początku lat 1950- tych inż. Henryk Millicer (Milicer), Polak mieszkający w Australii opracował projekt wstępny dwumiejscowego prostego, taniego i łatwego w pilotażu samolotu sportowego o konstrukcji drewnianej. Kiedy Royal Aero Club w Londynie ogłosił konkurs na projekt samolotu sportowego okazało się, że wymagania konkursowe pokrywają się z założeniami konstruktora. Millicer wspólnie z dwoma kolegami z firmy Government Aircraft Factory, opracował projekt konstrukcyjny samolotu, który otrzymał nazwę "Airtourer". Jako napęd przewidywano silnik Blackburn "Cirrus Minor" o mocy 74 kW (100 KM) w wersji turystycznej i "Cirrus Minor" o mocy 56 kW (75 KM) w wersji szkolnej.  W 1952 r. zajął on pierwsze miejsce spośród 104 nadesłanych projektów. Royal Aero Club miał sfinansować budowę zwycięskiego projektu. Do budowy jednak nie doszło, podobno z braku pieniędzy. W rzeczywistości jednak były to przyczyny czysto polityczne- Anglicy nie mogli dopuścić do budowy samolotu zaprojektowanego nie w Metropolii, lecz w dalekiej kolonii i w dodatku przez Polaka.

Konstruktor po ulepszenia projektu zbudował, wraz z niewielką grupą entuzjastów, samolot "Airtourer" w Australii. Napęd stanowił silnik Continental o mocy 48 kW (65 KM). Pierwszy lot wykonał 12.04.1959 r. (wg [1] i [5]- 31.03.1959 r.). Maszyna ta otrzymała rejestrację VH-FMM i przeszła do historii australijskiego lotnictwa jako "Foxtrot Mickey Mouse". Prototyp był prezentowany w aeroklubach i szkołach lotniczych, gdzie reklamowano go jako następcę samolotów DHC-1 "Chipmunk" i DH-82 "Tiger Moth". W lipcu 1959 r. otrzymał Certyfikatu Zdatności do Lotu (CofA), jako pierwszy australijski samolot po II wojnie światowej.

Podjęciem produkcji seryjnej zainteresowane były linie lotnicze East-West Airlines. Planowano wyprodukowanie 12 egz. w 1960 r. i 50 w roku następnym. Planowano budowę zmodyfikowanego drugiego prototypu z silnikiem Continental o mocy 71 kW (95 KM). Niestety podczas lotu demonstracyjnego doszło do wypadku i uszkodzenia samolotu. Samolot został szybko wyremontowany, jednak wypadek stał się przyczyną wycofania się East-West Airlines z planów produkcji seryjnej. Obecnie prototyp VH-FMM  jest eksponowany w RAN Fleet Air Arm Museum.

Samolotem zainteresował się Mervyn Richardson, prezes firmy Victa Consolidated Industries Ltd., która zajmowała się przede wszystkim produkcją kosiarek ogrodowych. Postanowił on rozszerzyć ofertę przedsiębiorstwa o lekkie samoloty. W październiku 1960 r. H. Millicer został głównym konstruk­torem i kierownikiem technicznym wytwórni Victa, w której przekonstruował swój samolot na metalowy. Dwumiejscowy Victa "Airtourer 100" (oznaczany też jako AT 100) z silnikiem Continental O-200A o mocy 74 kW, został oblatany 12.12.1961 r. Certyfikat otrzymał w lipcu 1962 r. i w tym samym miesiącu rozpoczęły się dostawy samolotów seryjnych.

W 1962 r. została opracowana wersja "Airtourer 115", napędzana silnikiem Lycoming O-235 o mocy 86 kW (wg [5]- była to wersja "Airtourer 125", oznaczana również jako AT 125, napędzana silnikiem o mocy 92 kW- informacja błędna). Prototyp wykonał pierwszy lot 19.09.1962 r., dostawy rozpoczęły się w lutym 1963 r.

Samolot okazał się bardzo udaną konstrukcją, która wzbudziła duże zainteresowanie wśród potencjalnych klientów. Do 1964 r. złożono zamówienia na 300 egz. W Gloucester (Anglia) została utworzona filia Victa (UK) Ltd., która była odpowiedzialna za dostawy samolotów "Airtourer" w Wielkiej Brytanii. Niestety z powodu polityki dumpingowej amerykańskiego przemy­słu lotniczego wytwórnia Victa zrezygnowała w styczniu 1967 r. z produkcji samolotów. W latach 1962- 1966 zbudowano łącznie 170 (wg [1] i [5]- 172) egz.: 110 w wersji "Airtourer 100" i 60 w wersji "Airtourer 115", z których ostatnie trzy zostały ukończone w firmie AESL w Nowej Zelandii.

Samoloty "Airtourer" użytkowane były w lotnictwie cywilnym Australii, Nowej Zelandii, USA, Wielkiej Brytanii. W 1965 r. amerykańska firma Piper Aircraft zakupiła jeden samolot w celu przeprowadzenia prób i ewentualnej produkcji licencyjnej dla USAF, które w tym czasie ogłosiły konkurs na dostawę samolotu do szkolenia podstawowego. Niestety warunki konkursu dopuszczały tylko samoloty zaprojektowane od podstaw w USA, dlatego firma Piper została zmuszona do rezygnacji ze swych planów.

W 1966 r. został zbudowany czteromiejscowy samolot turystyczny Victa "Aircruiser", który stanowił dalszy rozwój linii "Airtourer".

W styczniu 1967 r. produkcję samolotu "Air­tourer" przejęła nowozelandzka wytwórnia AESL pod oznaczeniem AESL "Air­tourer".

Konstrukcja:
Dwumiejscowy dolnopłat o konstrukcji metalowej, tylko pierwszy prototyp o konstrukcji drewnianej.
Płat konstrukcji jednodźwigarowej z profilem NACA-23012 na końcu oraz NACA-23013 u nasady i wyposażony w dość szerokie klapy wy­porowe.
Kadłub konstrukcji półskorupowej o przekroju prostokątnym. Kabina zakryta, z miejscami załogi obok siebie.
Podwozie trójkołowe z kołem przednim, stałe. Podwozie główne z goleniami sprężystymi.

Silnik:
- projekt samolotu "Airtourer"- czterocylindrowy, rzędowy o wiszących cylindrach, chłodzony powietrzem Blackburn "Cirrus Minor" o mocy 74 kW (100 KM) lub Blackburn "Cirrus Minor" o mocy 56 kW (75 KM),
- prototyp samolotu "Airtourer"- czterocylindrowy, w układzie bokser, chłodzony powietrzem Continental A65 o mocy 48 kW (65 KM), czterocylindrowy, w układzie bokser, chłodzony powietrzem
- "Airtourer 100"- czterocylindrowy, w układzie bokser, chłodzony powietrzem Continental O-200A o mocy 74 kW (100 KM).
Śmigło dwułopatowe o stałym skoku. Zbiornik paliwa w kadłubie o pojemności 132 l,
- "Airtourer 115"- czterocylindrowy, w układzie bokser, chłodzony powietrzem Lycoming O-235 o mocy 86 kW (115 KM).
Śmigło dwułopatowe o stałym skoku. Zbiornik paliwa w kadłubie o pojemności 132 l.

Dane techniczne "Airtourer 100" (wg [3]):
Rozpiętość- 7,92 m , długość- 6,32 m, wysokość- 2,99 m, powierzchnia nośna- 11,15 m2.
Masa własna- 454 (wg [2]- 481) kg, masa startowa max - 748 kg.
Prędkość max- 214 (wg [2]- 222) km/h, prędkość przelotowa- 195 (wg [2]- 206) km/h, wznoszenie- 4 m/s (wg [2]- 204 m/min.), pułap- 5340 (wg [2]- 3960) m, zasięg max- 1250 (wg [2]- 1445) km.

Dane techniczne "Airtourer 115" (wg [2]):
Rozpiętość- 7,92 m , długość- 6,55 m, powierzchnię nośną 11,2 m2.
Masa własna- 490 kg, masa startowa max - 748 kg.
Prędkość max- 230 km/h, prędkość przelotowa- 211 km/h, wznoszenie- 274 m/min., pułap-4270 m, zasięg max- 1140 km.

Galeria

  • Drewniany model samolotu ” Airtourer” opracowany na konkurs Royal Aero Club w 1952 r. (Źródło: www.collections.museumsvictoria.com.au).
  • Projekt samolotu ” Airtourer” opracowany na konkurs Royal Aero Club w 1952 r. (Źródło: ”Henry Millicer. Made In Australia And New Zealand”).
  • Pierwszy prototyp samolotu ”Airtourer” o nazwie ”Foxtrot Mickey Mouse”. (Źródło: ”Henry Millicer. Made In Australia And New Zealand”).
  • Pierwszy egzemplarz samolotu Victa ”Airtourer”. (Źródło: Job M., Wilson S. ”Henry Millicer & Victa”).
  • Samolot sportowo- turystyczny Victa ”Airtourer-100”. (Źródło: Skrzydlata Polska nr 2/1963).
  • Samolot sportowo- turystyczny Victa ”Airtourer-100”. (Źródło: www.goodall.com.au).
  • Samolot sportowo- turystyczny Victa ”Airtourer-115”. (Źródło: www.goodall.com.au).
  • Samolot sportowo- turystyczny Victa ”Airtourer-115”. (Źródło: www.goodall.com.au).
  • Victa ”Airtourer 100” / ”Airtourer 115”, rysunek w trzech rzutach. (Źródło: ”Henry Millicer. Made In Australia And New Zealand”).

Źródło:

[1] Glass A. "Henryk Milicer". Skrzydlata Polska nr 6/1997. 
[2]  Job M., Wilson S. "Henry Millicer & Victa". Aero Australia.
[3] "Samolot turystyczny Victa Airtourer 100". Skrzydlata Polska nr 2/1964.
[4] (RW) "Samolot sportowy Victa „Airtourer". Skrzydlata Polska nr 15/1963.
[5] Glass A., Kubalańca J. "Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954". Tom 5. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2013.
[6] Macarthur Job M., Wilson S. "Henry Millicer. Made In Australia And New Zealand". Made In Australia And NZ.
blog comments powered by Disqus