Dąbrowski "Taś-Taś", 1951
("Duckling")
Po zakończeniu II wojny światowej znany polski konstruktor lotniczy inż. Jerzy Dąbrowski pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii. W latach 1949- 1954 pracował w firmie Percival Aircraft, gdzie uczestniczył w projektowaniu śmigłowca Hunting Percival P.74, lekkiego samolotu transportowego Hunting Percival P.66 "Pembroke", treningowego samolotu odrzutowego Hunting-Percival P.84 "Jet Provost".
W końcu lat 1940- tych polscy konstruktorzy i inżynierowie, pracujący nadal w brytyjskim przemyśle, zaczęli rozważać możliwość zorganizowania polskiej fabryki lotniczej na terenie USA, Irlandii, Argentyny, względnie Afryki Południowej i szukać inwestorów mogących im w tym dopomóc. Wstępnie oferowanymi produktami fabryki miały być różne warianty samolotu "Gazela" konstrukcji J. Dąbrowskiego oraz dwa szybowce, zaprojektowane wspólnie przez Henryka Milicera i Thompsona (Irlandczyka), pracujących razem w zakładzie Airspeed Limited. W latach 1949- 1951 Jerzy Dąbrowski opracowywał prywatnie projekt lekkiego odrzutowca o układzie kaczki, któremu nadał żartobliwą nazwę "Taś-Taś", po angielsku "Duckling". Samolot miał on zastąpić "Gazelę" w ofercie przyszłej polskiej fabryki lotniczej i stanowić jej awangardowy produkt.
"Taś-Taś" miał być lekkim samolotem wojskowym, o następującym przeznaczeniu:
- samolot szkolny- tani i ekonomiczny w użytkowaniu,
- samolot współpracy z armią- służący do obrony i ataku o dużej prędkości maksymalnej i małej prędkości lądowania,
- szybki samolot łącznikowy i dyspozycyjny.
Samolot mógł być również używany do celów cywilnych jako atrakcyjny i tani wielozadaniowy samolot klubowy lub prywatny.
Prace nad projektem zostały zakończone w 1951 r. Konstruktor zastosował w samolocie unikatowe rozwiązania, które stały się przedmiotem trzech patentów zgłoszonych do Urzędu Patentowego w Londynie 1.01.1952 r. Były to: Udoskonalenia dotyczące nastawnych stateczników poziomych , Udoskonalenia dotyczące amortyzatorów lub tłumików oraz Udoskonalenia dotyczące urządzeń sterowych samolotów. Projekt samolotu "Duckling" uwzględniał wyniki najnowszych badań oraz posiadał cechy, które upraszczały produkcję, eksploatację i obsługę. Samolot posiadał automatyczną stateczność podłużną dzięki specjalnemu, opatentowanemu mechanizmowi statecznika poziomego. Układ kaczki pozwalał na dużą koncentrację rozkładu obciążeń, co przynosiło znaczącą redukcję masy konstrukcji. Wg konstruktora osiągi samolotu miały przewyższać wszystkie dotychczas powstałe konstrukcje w swojej klasie. Było to możliwe do osiągnięcia dzięki redukcji wymiarów i masy, połączonej z zastosowaniem odpowiednio dobranego silnika. Przewidywano, że budowa prototypu wymagać będzie 36 000 roboczogodzin. Natomiast koszty uruchomienia produkcji kalkulowany był na co najmniej 250 000 funtów.
Konstruktor przekazał całą dokumentację techniczną projektu inż. Janowi Rabkowi, który 6.10.1951 r. przybył do Nowego Jorku i rozpoczął rozmowy z inwestorami. Okazywali oni jednak głównie zainteresowanie nabyciem licencji na samolot i patenty. Tymczasem Dąbrowski, który już wtedy planował wyjazd do Ameryki, uważał, że bez jego osobistego nadzoru budowa płatowca i jego powodzenie nie będą możliwe. Okoliczności te spowodowały, że "Duckling" nie został zrealizowany.
Wg [1]- na początku lat 1950- tych inż. Jerzy Dąbrowski opracował dla firmy Aviation Traders Limited projekt samolotu w układzie kaczki. Prawdopodobnie chodzi tu o projekt samolotu "Taś-Taś", ale nie można wykluczyć, że może to być zupełnie inna konstrukcja.
Konstrukcja:
Dwumiejscowy dolnopłat wolnonośny o układzie kaczki, konstrukcja całkowicie metalowa.
Skrzydło o profilu IAW 743, grubości 14%. Posiadało skos krawędzi natarcia 30° i wznios 3°. Konstrukcja skorupowa z jednym dźwigarem głównym i jednym pomocniczym. Keson z pokryciem duralowym, pracujący na zginanie. Wloty powietrza do silnika u nasady skrzydeł. Blokowane sloty automatyczne mocowane do części nosowej płata. Wychylane różnicowo lotki szczelinowe i klapy krokodylowe, do jego części spływowej.
Kadłub o przekroju owalnym. Konstrukcja półskorupowa z podłużnicami i wręgami. Pokrycie pracujące z gładkiej blachy duralowej. Tylna część kadłuba ze statecznikiem pionowym i sterem kierunkowym odejmowana, dając łatwy dostęp do obsługi i naprawy silnika. Kabina zakryta, ciśnieniowa.
Usterzenie poziome mocowane z przodu kadłuba.
Podwozie trójkołowe z kołem przednim, chowane w locie.
Silnik- turboodrzutowy, dwuprzepływowy Turbomeca "Aspin II" o ciągu max 3,53 kN (360 kG) lub Turbomeca Marbore o ciągu max 3,92 kN (400 kG).
Dane techniczne "Taś-Taś", projektowe (wg [2]):
Rozpiętość- 6,75 m, długość- 5,2 m, wysokość- 1,975 m, powierzchnia nośna- 8,325 m2.
Masa własna- 465 kg, masa użyteczna- 415 kg, masa startowa- 880 kg.
Prędkość max- 645 km/h, prędkość przelotowa- 617 km/h, prędkość lądowania- 100 km/h, zasięg- 680 km, zasięg max- 1450 km.
Galeria
Źródło:
[1] Piłatowicz J. (pod redakcją) "Inżynierowie polscy XIX i XX wieku". Tom VII. Polskie Towarzystwo Historii Techniki. Wydawnictwo Retro-Art. Warszawa 2001.[2] Cynk J. B. "Taś-Taś czyli Duckling". Skrzydlata Polska nr 8/2007.
[3] Glass A., Kubalańca J. "Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954". Tom 5. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2013.