Folland "Gnat", 1955
(Hawker Siddeley "Gnat")

Samolot szkolno-treningowy, lekki samolot myśliwski. Wielka Brytania.
Samolot treningowy Folland ”Gnat” T.Mk1. (Źródło: Adrian Pingstone via "Wikimedia Commons").

Projekt lekkiego samolotu bojowego Folland Fo-141 "Gnat" został opracowany na początku lat 1950-tych w firmie Folland Aircraft (w 1959 r. firma weszła w skład koncernu Hawker Siddeley Group, wówczas nazwa samolotu została zmieniona na Hawker Siddeley "Gnat"). Głównym konstruktorem samolotu był William Edward Willoughby Teddy Petter. W 1954 r. powstał samolot demonstracyjny Fo-139 "Midge", napędzany silnikiem Armstrong Siddeley "Viper 101" o ciągu 7,3 kN. Został oblatany 11.08.1954 r.

Właściwy prototyp samolotu Fo-145 "Gnat" F.1, zbudowany jako prywatne przedsięwzięcie firmy, wykonał pierwszy lot 18.07.1955 r. Miał to być prosty i mały samolot myśliwski o niskich kosztach zakupu i eksploatacji. Początkowo RAF nie wyraził zainteresowania samolotem, ale w sierpniu 1955 r. rząd brytyjski, w celu kontynuacji prac rozwojowych nad maszyną, zamówił 6 egz. prototypowych. Próby w locie wykazały doskonałe właściwości lotne samolotu.

Pomimo braku zamówień z kraju ojczystego, samolot wzbudził zainteresowanie innych państw:
- Finlandia- w latach 1958-1959 dostarczono 13 egz. Dwa z nich zostały zbudowane w wersji rozpoznawczej z trzema kamerami zabudowanymi w dziobowej części maszyn. Użytkowane były do 1972 r.,
- Indie- w 1956 r. wytwórnia Folland podpisała z hinduską firmą Hindustan Aircraft Limited (HAL) umowę licencyjną na produkcję tych samolotów. W firmie Folland powstało pierwszych 25 maszyn oraz dostarczyła 20 kompletów podzespołów do montażu w fabrykach HAL. Pierwsze samoloty weszły do służby w Siłach Powietrznych Indii wiosną 1958 r. Pierwszy zmontowany przez HAL samolot został oblatany 18.11.1959 r. Wytwórnia HAL po zmontowaniu wszystkich dostarczonych z Wielkiej Brytanii maszyn przystąpiła do ich produkcji, która trwała do 1974 r., zamykając się liczbą 195 samolotów. Pierwszy całkowicie indyjski Gnat wzbił się w powietrze 21.05.1962 r. Indyjskie samoloty wzięły udział w konfliktach indyjsko-pakistańskich w latach 1965 i 1971. Piloci hinduscy latający na "Gnatach" mieli o nich bardzo dobrą opinię z powodu ich dużej zwrotności, która pozwoliła nawiązywać skuteczną walkę z myśliwcami pakistańskimi. W firmie HAL została opracowana ulepszona wersja samolotu, który otrzymał nazwę HAL "Ajeet",
- Jugosławia- zakupiono 2 samoloty w celu przeprowadzenia prób.

W drugiej połowie 1957 r. firma Folland zaproponowała opracowanie wersji szkolnej "Gnat Trainer",, która otrzymała dłuższy kadłub z dwumiejscową kabiną załogi, skrzydła o większej powierzchni wyposażone w lotki oraz konwencjonalne klapy (zamiast klapolotek), powiększony statecznik pionowy i poziomy. Inne modyfikacje to: powiększony zapas paliwa, przekonstruowany wlot powietrza do silnika oraz wzmocniona konstrukcja płatowca. RAF zainteresował się ideą samolotu do szkolenia pilotów, zamawiając w serię informacyjną 14 egz. oznaczonych jako "Gnat" T.1. Pierwszy samolot tego typu został oblatany 31.08.1959 r. W lutym 1960 r. zostało zamówienie na dostawę 30 samolotów, w lipcu 1961 r. na dalsze 20 egz. Ostatnią partię zamówiono w marcu 1962 r. Łącznie dostarczono 105 samolotów "Gnat" T.1. Dostawy zostały zakończone w maju 1965 r. W lutym 1962 r. pierwsze samoloty weszły na wyposażenie Flying Training Command. Używane były do 1979 r., kiedy zostały zastąpione samolotami BAe "Hawk".

Wyposażonych w wytwornice dymu maszyn "Gnat" T.1 weszło w 1964 r. w skład akrobacyjnego zespołu demonstracyjnego RAF Yellowjacks, który rok później został przemianowany na Red Arrows. Nowy zespół wykorzystywał je do 1979 r., kiedy wymieniono je również na BAe "Hawk".

W Polsce.

W la­tach 1951-1952 inż. Piotr Kubicki pracował w firmie Folland w Hamble, jako szef jednego z zespołów przy projektowaniu lekkiego myśliwca "Midge". W latach 1954-1955 w wytwórni Folland pracował przy projektowaniu skrzydeł samolotu "Gnat" znany polski konstruktor lotniczy inż. Jerzy Dąbrowski, przebywający wówczas na emigracji w Wielkiej Brytanii.

Stanisław Wandzilak, były pilot Polskich Sił Powietrznych z okresu IIwojny światowej, wykonywał loty na samolocie "Gnat" w czasie swojej powojenne służby w Royal Air Force. W dniu 21.04.1966 r. wykonył na samolocie tego typu swój ostatni, pożegnalny lot.

Konstrukcja:
Jedno- lub dwumiejscowy średniopłat o konstrukcji metalowej.
Płat o znacznym skosie i małej rozpiętości o bardzo prostej konstrukcji wykonany jako jedna całość.
Kadłub składa się z trzech części: przedniej- mieszczącej kabinę pilota, koła przednie i uzbrojenie, środkowej- mieszczące silnik i podwozie główne oraz tylnej obejmującej dyszę wylotową i usterzenie.
Podwozie trójkołowe z kołem przednim, chowane w locie.

Silnik (Fo-145 Gnat)- turboodrzutowy Bristol "Orpheus" o ciągu 14,6 kN.

Uzbrojenie- 2 stałe działka rewolwerowe ADEN kal. 30 mm. Pod skrzydłami maszyny umieszczono dwa zaczepy dla odrzucanych zbiorników paliwa lub uzbrojenia w postaci bomb o masie 227 kg lub zasobników z 18 niekierowanymi pociskami rakietowymi kal. 76 mm.

Dane techniczne "Gnat" F.1 (wg [2]):
Rozpiętość- 6,73 m, długość- 8,74 m, wysokość- 2,46 m, powierzchnia nośna- 12,69 m2.
Masa własna- 2175 kg, masa startowa max- 4100 kg.
Prędkość max- 1120 km/h, wznoszenie- 101,6 m/s, pułap- 14 630 m, zasięg- 800 km.

Galeria

  • Samolot treningowy Folland ”Gnat” T.Mk 1 w służbie Rogal Air Force. 1967 r.. (Źródło: RuthAS via ”Wikimedia Commons”).
  • Folland ”Gnat” Mk1, plany modelarskie. (Źródło: Modelarz nr 11/1961).

Źródło:

[1] Piłatowicz Józef (pod redakcją) "Inżynierowie polscy XIX i XX wieku". Tom VII. Polskie Towarzystwo Historii Techniki. Wydawnictwo Retro-Art. Warszawa 2001.
[2] Thetford Owen "Aircraft of the Royal Air Force since 1918". Wydawnicwo Putnam & Company Limited.
[3] Praca zbiorowa. "PZL.37 Łoś". Seria Monografie lotnicze nr 100. Wydawnictwo AJ-Press. Gdańsk 2006.
[4] Kubala K.W. "Stanisław Wandzilak". Skrzydlata Polska nr 3/2002.
blog comments powered by Disqus