Jakowlew Jak-130, 1996
(Jak-UTS, AEM/Jak-130)
Program Jakowlew Jak-130 (początkowo Jak-UTS) ruszył w 1991 r. w wyniku konkursu ogłoszonego jeszcze przez siły powietrzne ZSRR, jego konkurentem był samolot Mikojan MiG-AT. Powstał w OKB im. Jakowlewa. Pierwszy samolot Jak-130D (demonstrator) został zbudowany według wczesnego projektu silnie różniącego się od końcowej wersji, pierwszy lot wykonał 25.04.1996 r. W latach 1993-1999 samolot był rozwijany wspólnie przez Jakowlewa z Rosji i Aermacchi z Włoch. Współpraca doprowadziła do powstania projektu AEM/Jak-130, którego konfiguracja została zamrożona w lutym 1995 r. W grudniu 1999 r. Jakowlew i Aermacchi rozeszli się i odtąd każda ze stron rozwija własną narodową wersję samolotu: Jakowlew Jak-130 w Rosji i Aermacchi M346 we Włoszech. Samolot Jak-130 jest to przełomowa konstrukcja, która na kilka dziesięcioleci określiła kształt poddźwiękowego samolotu szkolenia zaawansowanego na świecie. Na bazie samolotu Jak-130 powstał również chiński samolot szkolno-treningowy Hongdu L-15, w którego wstępnym projektowaniu uczestniczyło OKB im. Jakowlewa.
Jak-130 po rozstaniu z Aermacchi zajął niszę samolotów szkolno-bojowych z perspektywą budowy na jego bazie lekkiego samolotu bojowego, włoski M346 przesunął się do niszy samolotów szkolno-treningowych. Rozważane bojowe wersje Jak-130 to jednomiejscowy wielozadaniowy samolot poddźwiękowy Jak-133 oraz samolot naddźwiękowy Jak-135.
16.03.2002 r. Jak-130 został wybrany na podstawowy samolot szkolno-bojowy Sił Powietrznych Rosji. Pierwszy samolot w konfiguracji seryjnej wyprodukowany przez zakład Sokół w Niżnym Nowgorodzie wystartował 30.04.2004 r., drugi- 5.04.2005 r., a trzeci- 27.03.2006 r. W maju 2005 r. siły powietrzne złożyły zamówienie na 12 samolotów Jak-130. Samoloty zostaną przekazane najpierw do centrum szkolenia bojowego 4. CBPiPLS w Lipiecku, a następnie do szkoły pilotów w Krasnodarze. Oczekiwane łączne zamówienie na Jak-130 w Rosji wynosi około 150 samolotów do 2020 r.
Pierwszym zagranicznym kontraktem na Jak-130 było zamówienie 16 samolotów przez Algierię złożone w marcu 2006 r. z dostawą począwszy od 2008 r. Samoloty eksportowe będą produkowane w zakładzie w Irkucku.
W Polsce.
Samolot Jakowlew Jak-130 był rozważany jako perspektywiczny samolot szkolno-bojowy dla Polskich Sił Powietrznych, w miejsce samolotów PZL TS-11 ”Iskra”. Jego konkurentami były samoloty Aero L-159, KAI Lockheed Martin T-50 ”Golden Eagle”, BAe Systems ”Hawk”, Alenia Aermacchi M-346, Northrop F-5 oraz A-4 ”Skyhawk”.
Konstrukcja:
Dane techniczne:
Źródło:
[1] Butowski P. ”Współczesne samoloty szkolenia zaawansowanego”. Lotnictwo nr 11/2006.[2] Kąkolewski K., Ćwiek M., Laskowski P. ”Wojska Lotnicze i Obrony Powietrznej 5 lat w NATO”. Lotnictwo nr 7/2004.