Choć Jak-23 powielał ogólny układ konstrukcyjny linii myśliwców w układzie redanowym (Jakowlew Jak-15 i Jakowlew Jak-17) to jednak była to całkowicie metalowa konstrukcja półskorupowa, zaprojektowana od podstaw. Prace projektowe rozpoczęto pod koniec 1946 r. Prototyp Jak-23-1 ukończono 17.06.1947 r. i oblatano 8.07.1947 r. (wg [5] i [6]- w czerwcu 1947 r.) W jednym z lotów podczas prób osiągnięto prędkość max 932 km/h. Próby fabryczne samolotu zakończono 12 września. Próby państwowe zrealizowano w okresie listopad 1947-marzec 1948 r. na prototypie Jak-23-2 (dodatkowo istniał jeszcze trzeci prototyp przeznaczony do prób statycznych). Samolot otrzymał bardzo dobre oceny za charakterystyki manewrowe oraz właściwości startu i lądowania. Do wad zaliczono podłużne wahania kadłuba samolotu, przy energicznym zwiększaniu ciągu silnika gwałtowne podnoszenie maski co utrudniało celowanie oraz brak hamulców aerodynamicznych. Ostatecznie Jak-23 został jednak rekomendowany do produkcji seryjnej.

Produkcję seryjną rozpoczęto w marcu 1948 r. Roczne opóźnienie w uruchomieniu produkcji wyniknęło ze względu na dłuższe niż oczekiwano wdrażanie do eksploatacji silników RD-500. Pierwsze seryjne samoloty linię montażową zakładów Nr 31 w Tbilisi opuściły w październiku 1949 r. Ogółem do końca 1950 r. zbudowano 310 (wg [6]- 318 z prototypami i wersją szkolną Jak-23UTI) egz. W pierwszej połowie 1950 r. dwadzieścia Jak-23 pomyślnie przebrnęło przez próby wojskowe zrealizowane w plm dyslokowanym, koło Groznego. Seryjne Jaki-23 przekazano do kilku plm Pómocnokaukaskiego i Przywołżańskiego Okręgu Wojskowego. Cześć samolotów znalazła się w jednostkach radzieckich stacjonujących po za granicami ZSRR, m.in. na terenie Polski. Samoloty zostały wycofane w 1951 r., tylko wersja Jak-23K była używana dłużej.

Od czerwca 1950 r. (wg [6]- od 1949 r.), samolot Jak-23 skierowano na eksport, w wyniku czego otrzymały go lotnictwa takich państw jak:
- Albania- pierwsze samoloty otrzymała w 1951 r.,
- Bułgaria- pierwsze 12 egz. otrzymała w 1949 r. Prawdopodobnie w Bułgarii powstał prototyp dwumiejscowej wersji szkolno-bojowej,
- Czechosłowacja- pod koniec 1949 r. otrzymała 12 egz., później dalsze 9. Otrzymały oznaczenie S-101. CSRS uzyskała na niego licencję, ale ostatecznie została ona zarzucona na korzyść Mikojan MiG-15,
- Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna- używane były w niewielkich ilościach w czasie konfliktu koreańskiego w latach 195-1953,
- Rumunia- otrzymała 40 egz., pierwsze w 1951 r. W 1956 r. opracowano w Rumunii dwumiejscową wersję szkolno-bojową Jak-23DC,
- Węgry- lotnictwo wojskowe używało samoloty Jak-23 w latach 1950-1956.

Od 1949 r. trwały prace nad szkolnym dwumiejscowym samolotem UTI Jak-23. Prototyp UTI Jak-23-I powstał z przebudowy Jak-23-1 i otrzymał kabinę instruktora za kabiną ucznia w samym zakończeniu kadłuba. Prototyp przebadano w okresie marzec-wrzesień 1949 r. Rozwiązanie to nie uzyskało akceptacji i samolot poddano przebudowie do standardu UTI Jak-23-II, w którym kadłub przedłużono o 200 mm, a obie kabiny maksymalnie przesunięto do przodu. Badanie UTI Jak-23-II przeprowadzono w okresie wrzesień-grudzień 1949 r., ale i to rozwiązanie uznano za niepełne. W 1950 r. prowadzono badania prototypu UTI Jak-23-III, w którym dodatkowo podniesiono fotel instruktora i jego kabinę wyposażono w charakterystyczną wypukłą owiewkę, ale zakończenie produkcji Jak-23 spowodowało zakończenie prac nad UTI Jak-23-III. Wg [6]- wyprodukowano niewielką ilość samolotów Jak-23UTI. Używane były do szkolenia w pilotażu bez widoczności ziemi oraz jako samoloty dyspozycyjne. W tej ostatniej wersji nosiły oznaczenie Jak-23K.

W Polsce.

W 1950 r. podjęto w Polsce decyzję o uruchomieniu przez Zjednoczenie Przemysłu Lotniczego produkcji seryjnej samolotu Jak-23. W 1951 r. rozpoczęto w WSK Mielec ora w WSK Świdnik przygotowania do produkcji licencyjnej. Samolot otrzymał nazwę licencyjną G-3. Ostatecznie w maju 1951 r. z jej uruchomienia zrezygnowano na korzyść nowocześniejszego samolotu Mikojan MiG-15.

Począwszy od 1951 r. samoloty Jakowlew Jak-23 wprowadzone zostały na wyposażenie polskiego lotnictwa wojskowego. W styczniu 1951 r. (wg [6]- w grudniu 1950 r.) na warszawskie lotnisko Bemowo zaczęły przybywać pierwsze transporty z samolotami Jak-23. W lutym (wg [6]- w styczniu) 1951 r. skierowano do radzieckiej jednostki na przeszkolenie grupę 12 pilotów z l PLM ”Warszawa”. Po przejściu kursu na dwusterze Jak-17W, w marcu rozpoczęto loty na Jak-23. Po dwóch miesiącach szkolenia piloci powrócili do jednostek macierzystych. Jako pierwszy nowe samoloty otrzymał 1 PLM ”Warszawa”, w kwietniu 1951 r. na stanie posiadał 30 samolotów odrzutowych Jak-23 oraz 3 Jak-17W. Następnie samoloty otrzymał 2 PLM z Krakowa.

Łącznie zakupiono 100 egz. samolotów myśliwskich Jak-23, czego 90 egz. w ZSRR w 1950 r. oraz 10 egz. w 1953 r. w ramach wymiany towarowej z ówczesnej CSRS. Jaki-23 mimo stosunkowo małej liczby używane były przez jedenaście pułków lotniczych. Wg planów w Jaki-23 miała być wyposażona tylko jedna krakowska trzypułkowa 7. DLM. Jednak z powodu oczekiwania na kolejne dostawy nowszych MiG-15, a także uruchomienia ich licencyjnej produkcji należało szkolić personel latający nowo formowanych pułków i dywizji. W tej sytuacji nie pozostawało nic innego jak rozdzielać Jaki-23 do nowo tworzonych jednostek lotniczych. Stąd samoloty te odegrały w tym okresie niezwykle ważną role, gdyż stanowiły dla większości pilotów pierwszy samolot odrzutowy na którym uczyli się latać. Przez cały okres służby wykorzystywano je w następujących jednostkach bojowych: 1., 2., 3., 11., 13., 25., 26., 29., 39. i 40. PLM, 21. PLZ oraz w dwóch eskadrach szkolnych radomskiej OSL-5: 60 i 61 PLSz-B. Oprócz tego na samolotach tych latali piloci z dowództw: 3. KLM, 5.; 6.; 7.; 10. i 11. DLM. W końcu 1953 r. dwa Jaki-23 zostały przekazane do Technicznej Szkoły Wojsk Lotniczych w Zamościu, gdzie przez kilka lat służyły jako pomoce naukowe. Najdłużej użytkująca samoloty Jak-23 jednostka lotnicza o charakterze bojowym to 2 PLM, który latał na nich do końca sierpnia 1954 r. Na dzień 1.08.1959 r. OSL-5 miała na stanie jeszcze 32 Jak-23, z dniem 1.09.1959 r. dokonano tam kasacji ostatnich egzemplarzy Jak-23.

W 1956 r. dwa egzemplarze samolotu Jak-23 wojsko przekazało do Instytutu Lotnictwa. Jeden został skasowany na części zamienne, a drugi został zarejestrowany jako cywilny ze znakami SP-GLK. Samolot ten. był wykorzystywany do prób i badań w locie. 21.09.1957 r. (wg [4]- 14.09.1957 r., raczej błędna informacja), czyli ok. 10 lat od powstania samolotu, pilot doświadczalny Instytutu Lotnictwa inż. A. Abłamowicz ustanowił na samolocie Jak-23 rekordy międzynarodowe prędkości wznoszenia na 3000 m (wynik- 119") i 6000 m (wynik- 197") m. Samolot ten był później wykorzystywany do prowadzenia badań, w tym przy opracowywaniu konstrukcji pierwszego polskiego samolotu odrzutowego TS-11 ”Iskra”. Samolot skasowano 28.11.1961 r., a w 1963 r. oddano na złom.

Samoloty Jak-23 były w okresie 1958-1964 często eksponowane na wystawach lotniczych w Warszawie, Wrocławiu, Łodzi i Krakowie. W 1958 r. jeden samolot Jak-23 został przekazany do zbiorów Muzeum Lotnictwa i Astronautyki w Krakowie. Samolot Jak-23 był pierwszym odrzutowym samolotem myśliwskim eksploatowanym w polskim lotnictwie w większej liczbie. Samoloty zastąpiły w jednostkach ostatnie bojowe samoloty myśliwskie z napędem tłokowym Jakowlew Jak-9P. Na początku lat 1950-tych stał się symbolem nowoczesności. Jak-23 był samolotem bardzo zwrotnym i łatwym w pilotażu, zyskając bardzo szybko przychylną opinię pilotów.

Konstrukcja:
Jednomiejscowy (lub dwumiejscowy w wersjach treningowych) średniopłat o konstrukcji metalowej.
Skrzydła dwudźwigarowe o obrysie trapezowym, proste, niedzielone, z profilem laminarnym. Pokrycie blachą duralową. Lotki oraz klapy szczelinowe. Na końcówkach płata znajdowały się zamki do podwieszania dodatkowych zbiorników paliwa lub bomb.
Kadłub półskorupowy, zbudowany w układzie redanowym, z silnikiem umieszczonym skośnie w przedniej części i wylotem skierowanym w dół pod kadłub. Kadłub pokryty blachą duralową. Spód tylnej części osłonięty cienką stalową blachą żaroodporną, stanowiącą ochronny ekran przed działaniem gazów spalinowych. Kabina nieciśnieniowa z fotelem wyrzucanym za pomocą ładunku prochowego, zakryta.
Usterzenie o układzie klasycznym. Statecznik pionowy stanowił jedną całość z konstrukcją kadłuba. Pokrycie blachą duralową.
podwozie trójpodporowe z kołem przednim, chowane w locie.

Uzbrojenie- 2 stałe działka 150P kal. 23 mm lub NS-23 (wg [3]- NR-23) kal. 23 mm umieszczone w spodzie przedniej części kadłuba. Dwie bomby po 60 kg zawieszane na zamkach podskrzydłowych lub dodatkowe zbiorniki paliwa.

Wyposażenie: fotokarabin S-13 .
Wyposażenie radionawigacyjne: radiostacja pokładowa RSI-6M-1, radiopółkompas RPKO-10M.

Silnik- turboodrzutowy RD-500 o ciągu 15,58 kN (1590 kG).

Dane techniczne Jak-23 (wg [3]):
Rozpiętość- 8,73 m, długość- 8,13 (wg [1]- 8,16, wg [5]- 8,12) m, wysokość- 3,3 (wg [1]- 3,31) m, powierzchnia nośna- 13,7 (wg [1] i [5]- 13,5) m².
Masa własna- 1980 (wg [1]- 2000) kg, masa startowa- 3036 kg, masa startowa max- 3389 (wg [1] i [5]- 3384) kg.
Prędkość max- 925 (wg [1] i [5]- 923) km/h, prędkość przelotowa- (wg [5]- 540) km/h, prędkość lądowania- (wg [5]- 220) km/h, prędkość przyziemienia- (wg [5]- 157) km/h, wznoszenie- 47 m/s, pułap operacyjny- 10000, pułap max (nieosiągany ze względu na nieciśnieniowa kabinę)- 14800 m, zasięg (wg [5]- 755) km, zasięg z dodatkowymi zbiornikami 1080-1475 (wg [1]- 1330, wg [5]- 1030) km.

Dane techniczne Jak-23UTI (wg [6]):
Masa własna- 2220 kg, masa startowa- 3300 kg.
Prędkość max- 900 km/h, pułap- 14000 m, zasięg- 1280 km.