Wraz z wprowadzeniem w ZSRR w 1940 r. do produkcji nowoczesnych myśliwców Jakowlew Jak-1, ŁaGG-3 i MiG-3, znacznie przewyższających osiągami samoloty, na jakich szkoleni byli piloci, pojawiła się potrzeba opracowania przejściowego samolotu szkolno-treningowego dla przeszkalania pilotów na nowe maszyny. Postanowiono opracować taki samolot na bazie samolotu Jakowlew Jak-1 (I-26). Na początku 1940 r. rozpoczęto w Doświadczalnym Biurze Konstrukcyjnym (OKB) nr 115, którego kierownikiem był Aleksander S. Jakowlew prace nad dwumiejscową wersją szkolną oznaczoną UTI-26. Zaprojektowano go na bazie drugiego prototypu I-26-2. Główną różnicą było dodanie drugiej kabiny instruktora za kabiną pilota, ze wspólną długą przeszkloną osłoną, przechodzącą w nieoszklony podniesiony grzbiet kadłuba. Uzbrojenie zostało zredukowane do 2 karabinów maszynowych kal. 7,62 mm. Prototyp ten, oblatany w 1940 r. (wg [3]- na początku 1941 r.), wykazywał jednak cały szereg usterek. Część wad wyeliminowano w drugim prototypie UTI-26-2. Od stycznia do lutego 1941 r. prototyp ten przechodził próby państwowe. Po ich ukończeniu został skierowany do produkcji seryjnej pod oznaczeniem Jak-7UTI. Z uwagi na duże potrzeby w zakresie samolotów do przeszkalania pilotów, od marca 1941 zastąpił na linii produkcyjnej w zakładzie nr 301 w Moskwie myśliwce Jak-1.

Pierwszy seryjny samolot Jak-7UTI oblatano 18.03.1941 r. (wg innych źródeł- 18.05.1941 r.). W samolotach seryjnych zmniejszono zapas paliwa, a ich uzbrojenie stanowił 1 kaem. Wybuch wojny z Niemcami sprawił jednak, że mimo planów produkcji 6000 samolotów, wyprodukowano ich jedynie 186, a biuro zostało zmuszone do przekształcenia samolotu w jednomiejscowy myśliwiec. Na skutek ewakuacji fabryki w Moskwie, produkcję Jak-7 podjęto w fabryce nr 153 w Nowosybirsku. Po ataku Niemiec na ZSRR, lotnictwo radzieckie potrzebowało dużej ilości myśliwców. W zakładzie nr 301 przebudowano samolot Jak-7UTI na pełnowartościowy samolot myśliwski. W drugiej kabinie (z zachowanym oszkleniem) zamontowano płytę pancerną chroniącą pilota od tyłu i wzmocniono uzbrojenie przez montaż 1 działka SzWAK kal. 20 mm i 2 karabinów maszynowych SzKAS 7,62 mm, a także 6 prowadnic dla niekierowanych pocisków rakietowych RS-82. W tylnej kabinie można było w razie potrzeby przewieźć małe ładunki albo osobę (przewożono m.in. mechaników podczas zmiany lotnisk). Myśliwiec ten miał nieco słabsze osiągi do Jak-1, jednak posiadał lepsze właściwości lotne. W sierpniu 1941 r. skierowano samolot do produkcji pod oznaczeniem Jak-7. Do ewakuacji w październiku 1941 r. zakład w Moskwie ukończył 51 egz., a w grudniu zakład w Nowosybirsku dalsze 11.

W toku dalszej produkcji myśliwców Jak-7, wprowadzano na nich sukcesywnie drobne ulepszenia, oznaczając tę wersję Jak-7A. Zlikwidowano oszklenia tylnej kabiny, a na części samolotów montowano radiostacje, wprowadzono chowane kółko ogonowe. Egzemplarz wzorcowy Jak-7A przeszedł badania państwowe w styczniu i lutym 1942 r. Dzięki polepszeniu aerodynamiki, samoloty tej wersji były nieco szybsze od Jak-7. Od stycznia do maja 1942 r. w zakładzie nr 153 wyprodukowano 277 egz. tej wersji. W tym okresie też zmieniono konstrukcję statecznika pionowego na metalową (wg [3]- pod koniec 1941 r. oddano do produkcji seryjnej samolot myśliwski Jak-7A). Na przełomie lat 1941/1942 produkowano samoloty w zimowym wariancie na nartach, przystosowanym do operowania z zaśnieżonych lotnisk. Narty jednak powodowały obniżenie prędkości o ok. 30-40 km/h. Wielkoseryjną wersją myśliwca stała się równolegle opracowana, wersja Jak-7B. Otrzymała wzmocnienie uzbrojenie: 1 działko kal. 20 mm i 2 nkaemy UBS kal. 12,7 mm, polepszono też aerodynamikę samolotu. Od kwietnia do lipca 1942 r. wyprodukowano 261 samolotów z dotychczasowym silnikiem M-105PA. Od kwietnia 1942 r. samoloty produkowano z dodatkowym zbiornikiem paliwa w tylnej kabinie, lecz demontowano je w jednostkach z powodu zagrożenia dla pilota. Produkowane do maja 1942 r. samoloty mogły przenosić niekierowane pociski rakietowe RS-82.

W połowie 1942 r. na samolocie zastosowano silnik M-105PF (WK-105PF) o mocy 868 kW (1180 KM). Samolot z tym silnikiem był badany w maju-czerwcu 1942 r. Mimo problemów z przegrzewaniem się silnika, montowano go na samolotach Jak-7B produkowanych w Nowosybirsku od sierpnia 1942 r. do grudnia 1943 r. Podjęto również ich produkcję w zakładzie nr 82 w Moskwie, od maja 1942 r. aż do lipca 1944 r. Zbudowano 5120 Jak-7B z silnikiem M-105PF. Produkowane od końca 1942 r. maszyny miały obniżony grzbiet kadłuba za kabiną i kroplową osłonę kabiny pilota (analogicznie do Jak-1b), co poprawiło widoczność i aerodynamikę. Podobną modyfikację po raz pierwszy zastosowano w warunkach polowych na istniejących samolotach w warsztatach 42. pułku myśliwskiego (42.IAP). Niewielką ilość samolotów Jak-7B wykonano w wariancie przystosowanym dla celów jednostek obrony powietrznej (PWO). Wyposażono je w radiopółkompas RPK-10 i reflektor do lądowania na lewym skrzydle, do działań nocnych.

W 1942 r. ponownie podjęto produkcję wersji szkolno-treningowej, oznaczonej Jak-7W. Od marca 1942 r. do grudnia 1943 r. wyprodukowano 597 egz., w tym 87 przebudowano z Jak-7B. Wersja ta nie posiadała uzbrojenia i miała stałe podwozie.

Po ataku Niemiec na ZSRR, część samolotów wersji Jak-7UTI była dostosowana do zadań rozpoznawczych przez instalację aparatu fotograficznego AFA-1M. Spotykane jest dla nich nieoficjalne oznaczenie Jak-7R. W październiku 1943 r. testowano wariant Jak-7B przystosowany do instalacji aparatu AFA-1M w drugiej kabinie. Ok. 350 z samolotów Jak-7B zbudowano w tej wersji, lecz jedynie część była następnie używana jako rozpoznawcze. Wersja Jak-7W Kurierski posiadała tylną kabinę była przystosowaną do lotu z pasażerem.

Samoloty treningowe Jak-7UTI i Jak-7W były istotnym szczeblem szkolenia większości radzieckich pilotów myśliwskich, którzy byli szkoleni podczas wojny. Zastąpione następnie zostały przez szkolne wersje samolotu Jakowlew Jak-9. Wersje myśliwskie Jak-7 zaczęły wchodzić do walki zimą 1941 r. Stanowiły uzupełnienie innych radzieckich myśliwców, zwłaszcza podstawowych we wczesnym okresie wojny radziecko-niemieckiej Jak-1. W porównaniu z Jak-1, przy takim samym uzbrojeniu, miały one nieco słabsze osiągi, jednak ustępowały niemieckim myśliwcom. Mimo, że początkowo Jak-7 był improwizowanym myśliwcem, wprowadzonym z uwagi na braki samolotów myśliwskich, od wersji Jak-7B stał się myśliwcem z prawdziwego zdarzenia. Wersja Jak-7B z silnikiem M-105PF zadebiutowała bojowo w sierpniu 1942 r. nad Stalingradem. Samoloty Jak-7, podobnie jak Jak-1, przez większość okres produkcji borykały się z problemami odnośnie jakości wykonania. Zaletą było natomiast użycie do ich konstrukcji mało deficytowych materiałów. Samoloty Jak-7 były produkowane w syberyjskiej wytwórni Jaków od 1941 r., a od 1943 r. montowano je również w odbudowywanych Zakładach Lotniczych w Charkowie. Wg [3]- do 1944 r. zbudowano 6399 samolotów Jak-7 wszystkich wersji.

Wersje doświadczalne:
- Jak-7M- myśliwska, zbudowana w zakładzie nr 292 w Saratowie, ze zwiększoną siłą ognia (3 działka kal. 20 mm, z tego dwa w skrzydłach) i innymi zmianami. Testowana od października do grudnia 1941 r. Działka mocowane w skrzydłach okazały się mało celne i wobec rozwinięcia produkcji Jak-7A, nie produkowano tej wersji,
- Jak-7P- myśliwska, opracowana w warsztatach 1. Armii Powietrznej na bazie Jak-7B, z uzbrojeniem w postaci 3 działek kal. 20 mm umieszczonych w kadłubie. Testowana jesienią 1943 r. Samolot okazał się dość udany, lecz nie był produkowany seryjnie,
- Jak-7 M-82A- myśliwska, wyposażona w silnik M-82A w układzie podwójnej gwiazdy o mocy 979 kW (1330 KM). Prototyp Jak-7 z silnikiem M-82A zbudowano pod koniec 1941 r. Zainstalowanie tego silnika wymagało znacznych zmian kadłuba, zmniejszono też rozpiętość skrzydeł. Uzbrojenie stanowiły 2 działka SzWAK kal. 20 mm w skrzydłach i 1 nkm UBS nad silnikiem. Próby w locie prowadzono od stycznia do maja 1942 r. Uzyskana prędkość 571 km/h na małej wysokości była niewiele większa od Jak-7A i nie spełniała oczekiwań, dlatego w marcu dalsze prace zarzucono. Do produkcji seryjnej wprowadzono samolot Ławoczkin Ła-5 napędzany tym samym silnikiem M-82,
- Jak-7-37 (wg [3]- oznaczenie Jak-7T)- wersja z silnym uzbrojeniem strzeleckim składającym się z 1 działka MPSz-37 kal. 37 mm i dwóch nkm, testowana wiosną 1942 r. Osiągi samolotu pogorszyły się wskutek zwiększenia masy. Wyprodukowano następnie 22 samoloty serii informacyjnej, które różniły się zastosowaniem bardziej dopracowanego działka NS-37 kal. 37 mm. Miały one dużą siłę ognia. Samolotów tych używano od końca 1942 na froncie w pułku 240.IAP. Nowe uzbrojenie okazało się efektywne, lecz większej ilości samolotów nie produkowano, gdyż opracowano bardziej perspektywiczny samolot Jak-9T z analogicznym uzbrojeniem,
- Jak-7PD- samolot myśliwski wysokościowy, przeznaczony do przechwytywania niemieckich samolotów rozpoznawczych Junkers Ju-86R latających na dużych pułapach. Wyposażony był w silnik wysokościowy M-105PD ze sprężarką Je-100 oraz otrzymał obniżony grzbiet kadłuba za kabiną pilota. Próby prowadzono we wrześniu 1942 r., lecz z powodu niedopracowania silnika, przerwano je. Jeden samolot Jak-7 został wyposażony w kabinę ciśnieniową Szczerbakowa (wg [3]- oznaczenie Jak-7MPWO), jednak nie został wdrożony do produkcji,
- Jak-7D- myśliwsko-rozpoznawcza dalekiego zasięgu, powstała w maju 1942 r. na bazie Jak-7B z silnikiem M-105PF. Zastosowano w nim nowe skrzydła lżejszej konstrukcji mieszanej, mieszczące większe zbiorniki paliwa. Samolot posiadał zasięg 2285 km i czasu lotu 6,5 godziny. Przez dużą masę paliwa, samolot miał jednak słabsze osiągi od standardowego. Uzbrojenie zredukowano do 1 działka kal. 20 mm. W tylnej oszklonej kabinie można było umieścić aparat fotograficzny lub miejsce dla pasażera. Samolot przeszedł próby fabryczne w czerwcu 1942 r., nie był produkowany seryjnie,
- Jak-7DI- skrzydło konstrukcji mieszanej od prototypu Jak-7D wykorzystano w prototypie wersji myśliwskiej Jak-7DI. Pojemność zbiorników zredukowano w nim w stosunku do Jak-7D. Uzbrojenie stanowiło 1 działko i 1 nkm, samolot miał obniżony grzbiet kadłuba. Dzięki nowemu skrzydłu, samolot stał się lżejszy od standardowego Jak-7. Próby państwowe prowadzono do sierpnia 1942 r, zakończyły się one pomyślnie. Dalej samolot ten rozwijano i produkowano masowo pod nowym oznaczeniem Jakowlew Jak-9.

W 1942 r. zaproponowano zamontowanie samolocie Jak-7 przyspieszacza rakietowego konstrukcji Ł. S. Duszkina oraz dwóch silników strumieniowych DM-4C Mierkułowa. Silnik rakietowy miał być wykorzystywany do startu i szybkiego wznoszenia, natomiast strumieniowe pozwalałyby osiągać wysokie parametry lotu na dużych wysokościach. Projekt ten nie został zrealizowany w całości, ale podzielono go na dwie części. Na początku 1944 r. na samolocie Jak-7B (lub Jak-7W) zamontowano pod skrzydłami silniki strumieniowe DM-4C. Napęd główny stanowił silnik rzędowy M-105PF. Prototyp Jak-7W/DM-4 (oznaczany też Jak-7R) został oblatany wkrótce po ukończeniu. Przebieg prób wykazał, że podwieszanie silników pod skrzydłami było złym rozwiązaniem, a przeciętne własności Jaka-7 zostały jeszcze pogorszone, a zysk na prędkości wynosił jedynie 19 km/h. Wkrótce testy przerwano i samolot przebudowano z powrotem na standardową wersję. Wg [3]- zbudowano samolot Jak-7RD z pomocniczym silnikiem rakietowym, na ciekły materiał pędny, zabudowanym w kadłubie. Wg innych źródeł- na samolocie Jak-7B testowano odrzutowe silniki strumieniowe DM-4S. Dwa silniki tego typu były podczepione pod skrzydłami. Pierwszy lot samolotu Jak-7B PWRD miał miejsce 15.05.1944 r. Rozwiązanie to nie spełniło pokładanych w nim nadziei. Projektowano też wariant Jak-7R z dwoma takimi silnikami i silnikiem rakietowym D-1D w ogonie, lecz nie został on zbudowany.

Od stycznia 1945 r. dwa samoloty Jak-7W były używane w lotnictwie Jugosławii. W Bułgarii znalazły się natomiast 3 egz. tego typu.

W Polsce.

Ludowe Lotnictwo Polskie posiadało w wyposażeniu swoich jednostek zarówno samoloty myśliwskie Jak-7B, jak i szkolno-bojowe Jak-7W. Pierwsze samoloty Jak-7W i Jak-7B otrzymał 1 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego ”Warszawa” na lotnisku Grigoriewskoje we wrześniu 1943 r. Jak-7W wykorzystywano jako przejściowe dwuosobowe myśliwce szkolno-bojowe pomiędzy Jakowlew UT-2 a Jak-1b lub Jak-7B. Przeszkolenie trzech eskadr ukończono na wiosnę 1944 r. Później doszkalano jeszcze na Jak-7 dodatkową grupę pilotów w tzw. 4 Eskadrze Szkolnej. W następnych miesiącach w jednostce znajdował się na stanie przynajmniej jeden Jak-7W wykorzystywany do różnych celów. Na przełomie lat 1945/1946 r. pułk otrzymał również 5 Jak-7B, które wykorzystywano do szkolenia i treningu pilotów. Wszystkie samoloty tego typu skreślano ze stanu jednostki w dniu 23.09.1946 r. W tym samym dniu wycofano również z użycia ostatni Jak-7W.

Podczas formowania pułków myśliwskich 3 Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego (9 plm, 10 plm, 11 plm) również stosowano samoloty Jak-7W (po ok. 2 egz. w pułku), które do końca 1944 r. stanowiły w lotnictwie polskim standardowy typ w tej klasie samolotów. Pojedynczymi egzemplarzami Jak-7W dysponowały również dowództwa dywizji lotniczych, gdzie stosowano je do lotów kurierskich.

Poza jednostkami bojowymi samoloty Jak-7 były stosowane również w pułkach szkolnych:
- w 15 Samodzielnym Zapasowym Pułku Lotniczym (w 1945 r. na stanie było 7 Jak-7W i 2 Jak-7B),
- w 1 Szkolno-Treningowej Eskadrze Mieszanego Pułku Lotniczego (w dniu 1.01.1946 r. na stanie było 5 Jak-7W i 2 Jak-7B),
- w Wojskowej Szkole Pilotów/Oficerskiej Szkole Lotniczej (w dniu 1.09.1946 r. na stanie było 4 Jak-7B).

Konstrukcja:
Jedno- lub dwumiejscowym dolnopłat o konstrukcji mieszanej.
Skrzydło drewniane, pokryte sklejką i oklejone płótnem.
Kadłub metalowy kratownicowy, pokryty w Jak-7W sklejką w części środkowej i płótnem w pozostałej części natomiast w Jak-7B w całości sklejką. Silnik osłonięty zdejmowanymi panelami z blachy. Kabina zakryta.
Usterzenie częściowo konstrukcji metalowej.
Podwozie klasyczne chowane w locie.

Uzbrojenie:
- Jak-7UTI- 1 zsynchronizowany karabin maszynowy SzKAS kal. 7,62 mm,
- Jak-7, Jak-7A- 1 działko SzWAK kal. 20 mm strzelające przez wał śmigła i 2 zsynchronizowane karabiny maszynowe SzKAS kal. 7,62 mm,
- Jak-7B- 1 działko SzWAK kal. 20 mm strzelające przez wał śmigła i 2 zsynchronizowane nkm UBS kal. 12,7 mm.
Do maja 1942 r. montowano pod skrzydłami 6 prowadnic dla niekierowanych pocisków rakietowych RS-82 lub wyrzutniki dla bomb 25-100 kg. Zaprzestano je montować z uwagi na pogorszenie osiągów samolotu.
- Jak-7W- 1 nkm UBS kal. 12,7 mm lub 1 działko SzWAK kal. 20 mm,
- Jak-7W/DM-4 (Jak-7R)- 1 stały karabin maszynowy UBS kal. 12,7 mm.

Silnik- rzędowy w układzie V M-105P lub M-105PA o mocy 809 kW (1100 KM) lub M-105PF o mocy 926 kW (1260 KM), w [3]- o mocy 912 kW (1240 KM),
- Jak-7W/DM-4 (Jak-7R)- rzędowy M-105PF o mocy 890 kW (1210 KM) oraz 2 silniki strumieniowe Mierkułow DM-4C.

Dane techniczne Jak-7W/DM-4 (Jak-7R) (wg [1]):
Masa startowa- 2978 kg.
Prędkość z wyłączonymi silnikami strumieniowymi- 460 km/h, prędkość po włączeniu silników strumieniowych- 513 km/h.

Dane techniczne: