W marcu 1932 r. Rewolucyjna Rada Wojskowa ZSRS zgłosiła potrzebę posiadania samolotów szturmowych. Miały one atakować obiekty zarówno na linii frontu, jak i na jego zapleczu. Obiektami tymi mogły być grupy żołnierzy, lekkie umocnienia i pojazdy, w tym także czołgi. W odpowiedzi na to zapotrzebowanie powstało wiele projektów, jednak wszystkie nie spełniały wymagań wojska. W lutym (wg [4]- w styczniu) 1938 r. S. W. Iljuszyn, główny konstruktor zakładów nr 39, zaproponował koncepcję samolotu szturmowego (latającego czołgu), gdzie kabina, silnik i zbiorniki byłyby chronione pancerzem. Projekt samolotu został opracowany w zespole konstrukcyjnym OKB Iljuszyn (do dziś nie wiadomo, kto w rzeczywistości był konstruktorem samolotu, Iljuszyn przedstawił jedynie koncepcję i nadzorował przebieg prac). Samolot miał być napędzany silnikiem AM-34FRN, miał osiągać prędkość max- 385-400 km/h i zasięg do 800 km (osiągi okazały się nierealne). Uzbrojenie złożone z 4 kaemów SzKAS kal. 7,62 mm i 250 kg bomb było mizerne. Jednak w maju 1938 r. zamówiono w zakładach nr 39 trzy prototypy, oznaczone jako CKB-55 (wg [4]- dwa prototypy).

Projekt został zmieniony: pozostawiono jedynie opancerzenie przodu kadłuba i częściowo osłony kabin pilota i strzelca, jednocześnie wzmocniono strzeleckie uzbrojenie ofensywne (2 x 12,7 mm i 2 x 7,62 mm). W styczniu 1939 roku zatwierdzono projekt i makietę samolotu BSz-2 (oznaczenie producenta CKB-55) z silnikiem AM-34FRN. Niestety silnik AM-34FRN wycofano z produkcji. Czekano więc na nowy silnik AM-35, który w styczniu 1939 r. przechodził próby. W lutym 1939 r. dla CKB-55 z silnikiem AM-35 ustalono uzbrojenie na 4 x 7,62 mm i 250-300 kg bomb. Miały się zwiększyć pułap i prędkość wznoszenia. 16.02.1939 r. w zakładach nr 39 rozpoczęto budowę dwóch prototypów. Pierwszy prototyp CKB-55 nr 1 został ukończony 9 lipca i oblatany 2.10.1939 r. (wg [5]- wiosną 1939 r.?). Samolot CKB-55 nr 2 oblatano 30.12.1939 r. Próby w locie wykazały, że wskutek zastosowania za słabego silnika AM-35 miał ograniczoną zdolność pilotażową i za słabą stateczność podłużną. Konieczne było zainstalowanie silnika o większej mocy, wybór padł na AM-38.

Mimo licznych usterek, zaproponowano zbudowanie serii 65 egz., oznaczonych jako BSz-2 z silnikiem AM-35 dla zebrania doświadczenia z eksploatacji, liczbę tą zmniejszono później do 10. W prototypie BSz-2 nr 1 (CKB-55 nr 1) zamontowano silnik AM-38 i przebudowano na jednomiejscowy, zmieniając oznaczenie CKB-57. Samolot wykonał pierwszy lot 12.10.1940 r. W grudniu 1940 r. zapadła decyzja o produkcji samolotu w wersji jednomiejscowej z silnikiem AM-35A w zakładach nr 18 w Woroneżu. Dwa skrzydłowe karabiny SzKAS miały zostać zastąpione przez działka MP-6 (PTB-23) kal. 23 mm. Do końca 1941 r. planowano zbudować 1200 egz. Ił-2- takie oznaczenie otrzymał ten samolot w grudniu 1940 r. Planów tych nie zrealizowano. Jednocześnie w zakładach nr 39 trwała adaptacja BSz-2 nr 2 do silnika AM-38. Samolot pod oznaczeniem CKB-55P wystartował do pierwszego lotu 29.12.1940 r. W styczniu 1941 r. podjęto decyzję o uruchomieniu produkcji seryjnej jednomiejscowego Iła-2 z AM-38. Mała jednocześnie ruszyć w czterech zakładach - nr 18 w Woroneżu, nr 30 w Moskwie oraz nr 380 i nr 381 w Leningradzie. Seryjne samoloty miały być uzbrojone w 2 działka MP-6, 2 kaemy SzKAS, osiem pocisków rakietowych RS-132 i bomby. Pierwszy seryjny Ił-2 rozpoczął próby w locie 10.03.1941 r. W związku z kłopotami z działkami pierwsze seryjne samoloty uzbrojono w różne ich typy. Pierwszy miał działka MP-6, drugi WJa-23, trzeci SzWAK, czwarty SG-23, piąty i następne SzWAK.

Przewidywano, że do 1941 r. cztery zakłady zbudują 1785 Iłów-2. Jednak w pierwszym półroczu produkcję udało się uruchomić jedynie w zakładach nr 18 w Woroneżu i 381 w Leningradzie, zbudowano tylko 266 egz. Z tej liczby lotnictwo przejęło do końca czerwca 249 szt. W dniu 22.06.1941 r. pierwsze Ił-2 zostały zniszczone przez lotnictwo niemieckie. Pierwszy lot bojowy na Iłach-2 wykonano 27 czerwca w rejonie Bobrujska. Pierwsze tygodnie wojny wykazały jednak liczne wady samolotu: zacinanie się i niewielka skuteczność działek SzWAK, mała celność pocisków rakietowych, słaba widoczność z kabiny, niedostateczna odporność pancerza, błędy w konstrukcji podwozia. Nie wypracowano także taktyki użycia samolotów szturmowych nowej generacji. Przedstawione wyżej problemy w żaden sposób nie zmieniały faktu, że przez cały czas starano się produkować ten samolot w jak największych ilościach.

Doświadczenia z walk na froncie wykazały, że decyzja o rezygnacji z drugiego członka załogi była błędna. W sierpniu 1941 r. zbudowano dwa samoloty uzbrojone w karabiny maszynowe umieszczone pod tyłem kadłuba strzelające wstecz. Na jednym zainstalowano dwa karabiny SzKAS kal. 7,62 mm, a na drugim wielokalibrowy karabin Berezina kal. 12,7 mm. Celowanie miało odbywać się za pomocą peryskopu z systemem luster. Po przeprowadzeniu prób zrezygnowano z tego uzbrojenia. W dniu 8.09.1941 r. oblatana została wersja samolotu Ił-2 napędzana silnikiem gwiazdowym M-82 o mocy startowej 1232 kW (1675 KM) z całkowicie opancerzoną kabiną strzelca, który miał do obrony wkm UBT kal. 12,7 mm. Dla tej wersji przewidywano oznaczenie Ił-4. Później w samolocie zamontowano silnik M-82IR i oblatano go 20.02.1942 r. W marcu 1942 r. nakazano uruchomienie seryjnej produkcji tej wersji w zakładach nr 381. Wkrótce zamówienie anulowano, jednocześnie Iljuszynowi polecono opracowanie wersji Ił-2 z silnikiem AM-38 z tylnym stanowiskiem strzeleckim tak, żeby zmianę tę można było wprowadzić bez przerywania produkcji.

W październiku 1942 r. rozpoczęto ewakuację zakładów nr 18 z Woroneża do Kujbyszewa. Do Kujbyszewa ewakuowano także moskiewskie zakłady nr 1. Leningradzkie zakłady nr 380 i 381 zostały ewakuowane do miasta Niżnij Tagił i otrzymały wspólny numer 381. Miejsce ewakuowanych zakładów nr 1 zajął inny producent- moskiewskie zakłady nr 30. Zakłady nr 1 i nr 18 miały produkować samoloty uzbrojone w działka WJa-23, a zakłady nr 30 i nr 381 uzbrojone w działka SzWAK. Warunki ewakuacji i ograniczone dostawy aluminium wymusiły zastąpienie niektórych metalowych elementów płatowca drewnianymi, poprawiono również opancerzenie samolotu. Jeszcze w czerwcu (wg [4]- pod koniec) 1941 r. jeden Ił-2 uzbrojono w 2 działka SzFK-37 kal. 37 mm. We wrześniu 1942 r. zbudowano 9 samolotów, które zostały wysłane na front pod Stalingrad, gdzie walczyły w grudniu 1942 r. i styczniu 1943 r. Walki te wykazały zupełną nieprzydatność tej wersji do działań bojowych. W październiku 1942 r. zaproponowano dostosowanie działka WJa-23 do pocisków kal. 14,5 mm od rusznicy przeciwpancernej. Pomysłu tego jednak nie zrealizowano. W sierpniu 1941 r. i w październiku 1942 r. przeprowadzono próby samolotu Ił-2 wyposażonego w miotacze płomieni AOG, które wykazały całkowitą nieprzydatność tego urządzenia. Jednomiejscowe Iły-2 były też wykorzystywane w roli myśliwców, jednak nie odniosły sukcesów. Niektóre źródła sugerują, że zbudowano prawdopodobnie kilka egzemplarzy jednomiejscowy Ił-2 działkami Sz-37, z których część przeszła testy na froncie. Klęska tej koncepcji nie zniechęciła jednak konstruktorów i później podjęło zainstalowano działka Sz-37 na wersji dwumiejscowej. Jednakże i ta wersja okazała się chybiona. Trwająca od ponad roku produkcja Iła-2 angażowała olbrzymie środki, ograniczając przez to produkcję samolotów myśliwskich i bombowców. Efekty użycia tego samolotu zdecydowanie nie były adekwatne do poniesionych nakładów.

Samoloty Ił-2 ponosiły na froncie bardzo wysokie straty. Najważniejszą przyczyną był brak możliwości obrony od strony usterzenia. Zanim taki samolot pojawił się na liniach produkcyjnych wprowadzano modyfikacje w warsztatach polowych lub remontowych. Aby zrobić miejsce dla strzelca, usuwano tylny zbiornik paliwa, montowano obrotnicę z uzbrojeniem m. in. kaemami SzKAS lub DA kal. 7,62 mm, wkm UBT kal. 12,7 mm lub nawet działkami kal. 20 mm. W lecie i na jesieni 1942 r. przebudowano ok. 1200 jednomiejscowych Iłów-2. W końcu lata 1942 r. OKB Iljuszyna otrzymało do dyspozycji zakłady nr 240 w Moskwie. Do września powstały tam projekty dwóch wariantów samolotu z uzbrojeniem obronnym. W zakładach nr 30 przygotowano dwa płatowce: pierwszy z zamontowanym SzKAS-em i drugi z UBT. Były to seryjne Iły-2 z silnikami AM-38. Za lepszy uznano wariant uzbrojony w wkm UBT. Państwowy Komitet Obrony (GKO) wydał w październiku rozporządzenie zobowiązujące uruchomienie produkcji dwumiejscowego Iła-2 w zakładach nr 1, nr 18 i nr 30. Do końca października zakłady nr 1 i nr 18 miały dostarczyć po 70 egz., a zakłady nr 30- 60 egz. W dwóch ostatnich miesiącach roku zamierzano zbudować łącznie 1500 dwumiejscowych Iłów-2 (samolot nie otrzymał nowego oznaczenia, potocznie używa się określenia Ił-2m lub Ił-2M). Od października 1942 r. do stycznia 1943 r. 16 dwumiejscowych Iłów-2 przeszło próby wojskowe na froncie, które wykazały słabą skuteczność karabinów UBT oraz iluzoryczną osłona strzelca.

W zakładach nr 1 zbudowano prototyp Ił-2bis. Samolot był daleko idącą modyfikacją nawiązującą do koncepcji samolotu CKB-55. Usunięto w nim tylny zbiornik paliwa i umieszczono tam całkowicie opancerzone stanowisko strzelca. Uzbrojenie obronne stanowił karabin maszynowy UBT umieszczony na obrotnicy BLUB, w kabinie mieścił się jeszcze karabin maszynowy DA kal. 7,62 mm przeznaczony do strzelania w bok po odsunięciu osłony. Próby samolotu przeprowadzono w października 1942 r. W dniach 7-9.11.1942 r. wykonał 9 lotów bojowych. W trakcie dziesiątego został zestrzelony przez artylerię. Samolot okazał się udany, jednak wymagał wprowadzenia znacznych zmian na linii produkcyjnej. Dlatego nie skierowano go do produkcji seryjnej. W maju 1943 r. został zbudowany w zakładach nr 18 prototyp Iła-2 z wieżyczką strzelecką MW-3 wyposażona w wkm UBT. Próby wykazały, że wieżyczka stawia bardzo duży opór aerodynamiczny, co znacznie utrudniało pilotaż. Z tego to powodu ta modyfikacja nie została skierowana do produkcji seryjnej. W marcu 1944 r. w OKB Iljuszyna powstał projekt wyposażenia Iła-2 w obrotnicę UBSz z karabinem maszynowym UBT. Przeprowadzone próby nie wykazały różnicy i nowej obrotnicy nie wprowadzono jako podstawy pod UBT. Zamierzano produkować ją, ale jako podstawę pod działko UB-20 kal. 20 mm. Działko z tą obrotnicą zainstalowano na samolocie i przeprowadzono próby. W sierpniu 1944 r. na samolocie zainstalowano obrotnicę WUB-3 z działkiem UB-20. Próby obrotnicy wypadły pomyślnie, ale działko nie spełniało wymagań lotnictwa i w seryjnych Iłach-2 nie zostało zastosowane.

W lipcu 1942 r. rozpoczęto próby nowego silnika AM-38F zainstalowanego na jednomiejscowym samolocie Ił-2, które wykazały wiele wad silnika. Został on dopracowany do listopada 1942 r. i od początku 1943 r. zaczęto je montować na Iłach-2 zarówno na wersji dwumiejscowej, jak i na jednomiejscowej. Od 1 lutego wszystkie samoloty z zakładów nr 1, nr 18 i nr 30 wyposażano tylko w ten silnik. Wzrost mocy umożliwiał zabieranie 400 kg bomb, a w wariancie przeciążonym 600 kg. W 1943 r. samoloty Ił-2 przystosowano do przenoszenia dodatkowych podwieszanych zbiorników paliwa PLBG-150 o pojemności 150 l każdy, wykonanych z impregnowanego kartonu. Wg [3]- w listopadzie 1943 r. Iljuszyn zaproponował wprowadzenie nowych zewnętrznych części płata o większym skosie. Wg [4]- projekt samolotu z nowym płatem powstał w listopadzie 1942 r., prototyp oblatano również w listopadzie 1942 r. Następnie zbudowano serię eksperymentalną, która przeszła próby bojowe podczas ofensywy pod Stalingradem w styczniu i lutym 1943 r. Mimo, że samoloty były udane, jednak decyzji o jej produkcji nie podejmowano do końca 1943 r., aby nie zmniejszać tempa produkcji. Wiosną 1944 r. rozpoczęto produkcję samolotów z nowym skrzydłem, jednocześnie zastąpiono dotychczasowe drewniane części płata metalowymi. Ostatecznie wszystkie zakłady dostarczyły do końca 1944 r. 7377 Iłów-2 ze skrzydłem o całkowicie metalowej konstrukcji, które w literaturze oznaczane są jako Ił-2m3. Zakłady nr 1 produkowały także samoloty ze skrzydłem tego typu, ale z drewnianymi częściami zewnętrznymi. Wiosną 1944 r. w OKB Iljuszyna opracowano nowy przedłużony pancerz kadłuba, który obejmował całą kabinę strzelca. Przygotowano też zestaw naprawczy umożliwiający powiększenie opancerzenia w trakcie remontu. Do lutego 1945 r. zbudowano 800 takich zestawów, później zakłady nr 1 i nr 30 zbudowały odpowiednio 186 i 407 samolotów z nowym pancerzem. Przy końcu wojny wprowadzono również metalowy tył kadłuba, ale prawdopodobnie były to zestawy remontowe montowane w naprawianych płatowcach.

Jesienią 1942 r. rozpoczęto prace nad zmodernizowanymi samolotami szturmowymi Ił-2 AM-42 (szybki i manewrowy samolot szturmowy z ulepszoną aerodynamiką) i Ił-2M AM-42 (samolot szturmowo-bombowy z rozbudowanym opancerzeniem i zwiększonym udźwigiem bomb). Budowę prototypu Ił-2 AM-42 rozpoczęto w pierwszych miesiącach 1943 r., ale jej nie dokończono. Budowę prototypu Ił-2M AM-42 ukończono w czerwcu 1943 r. Wyposażony był w śmigło o średnicy 4000 mm, co dało duży przyrost osiągów, w stosunku do seryjnego Ił-2 AM-38F, ale występujące równolegle silne trzęsienie uniemożliwiło normalne latanie. Przełom przyszedł dopiero po zmianie śmigła na nowy model o średnicy 3600 mm, ale wystąpił spadek osiągów, praktycznie do poziomu Ił-2 AM-38F. W tych warunkach samolot Ił-2M AM-42 zdecydowano się potraktować jako samolot eksperymentalny.

W marcu 1943 r. został zbudowany prototyp samolotu przeznaczony do rozpoznania i współpracy z artylerią Ił-2KR. Był to dwumiejscowy Ił-2 AM-38F z zachowanym typowym uzbrojeniem. Różnice polegały na zamianie radiostacji RSI-4 na RSB-3bis o znacznie większym zasięgu. Dodatkowo w tylnej części kadłuba umieszczono aparat fotograficzny AFA-1 (lub AFA-1M). Próby samolotu przeprowadzono w marcu i kwietniu 1943 r. W kwietniu zakłady nr 30 zbudowały 65 szt. Iła-2KR. Następnie produkcję miały przejąć zakłady nr 1. W czasie eksploatacji niewielką ilość samolotów dostosowano do zadań specjalnych. Wiadomo, że istniały dwie takie wersje. Na pierwszej w miejsce karabinu UBT montowano aparat AFA-3S. W drugiej wersji montowano cztery aparaty AFA-1M. W kwietniu 1945 r. przeprowadzono próbę modernizacji tej wersji. Samolot otrzymał przedłużony pancerz obejmujący kabinę strzelca. Drewniany tył kadłuba skrócono o 135 mm, a skos zewnętrznych części płata zwiększono do 6 stopni. Koniec wojny spowodował brak zainteresowania tą modyfikacją.

W kwietniu 1943 r. w zakładach nr 30 zbudowano do celów doświadczalnych pięć samolotów Ił-2 uzbrojone w dwa działka NS-37 kal. 37 mm podwieszane pod płatem. Przeznaczone były do niszczenia niemieckich czołgów średnich. Niestety w samolocie pogorszyła się zwrotność a potężny odrzut działka utrudniał celowanie. Do końca 1943 r. podobno zbudowano ok. 1000 Iłów-2 z działkami NS-37. W okresie od lipca do grudnia próby wojskowe przechodziło aż 96 takich samolotów! W 1944 r. lotnictwo straciło zainteresowanie tymi samolotami i produkcję znacznie ograniczono. Wg [4]- zbudowano tylko niewielką ilość samolotów z działkami NS-37. We wrześniu 1943 r. przekazano do prób samolot Ił-2 uzbrojony w dwa działka NS-45 kal. 45 mm. Po ich zakończeniu uznano odrzut działka za zbyt duży i nadmiernie utrudniający celne strzelanie. W efekcie zrezygnowano ze stosowania tych działek na Ile-2. Później prowadzono próby z hamulcami wylotowymi redukującymi odrzut (wersje działek NS-45M i NS-37M). Hamulca nie montowano jednak na samolotach seryjnych. Lotnictwo straciło zainteresowanie budową samolotów uzbrojonych w tak duże działka ponieważ samoloty szturmowe otrzymały inną skuteczniejszą broń. Była to mała bomba o masie 2,5 kg, wyposażona w głowicę kumulacyjną o masie 1,5 kg oznaczona PTAB-2,5-1,5. Jeden Ił-2 mógł zabrać w czterech kasetach 192 takie bomby lub, jeżeli układano je luzem w komorach, aż do 220 szt. Przy zrzucie z wysokości 200 m jeden samolot pokrywał pas o szerokości 15 m i długości 200 m. Jedna bomba przypadała na około 15 m². Zapewniało to zniszczenie każdego czołgu, a przy atakach na kolumnę pojazdów dawało niesamowity efekt niszczący.

W lipcu 1943 r. w zakładach nr 1 jeden seryjny samolot został przebudowany na opancerzony samolot myśliwski Ił-2I i w lipcu oraz sierpniu tegoż roku przebadany podczas prób państwowych. Wyniki ich były jednak dalekie od oczekiwanych. Samolot rozwinął prędkość max ledwie 415 km/h. We wrześniu 1943 r., zapadła decyzja o niepodejmowaniu produkcji seryjnej Ił-2I. Koncepcję opancerzonego samolotu myśliwskiego zdecydowano się kontynuować, budując prototyp jednomiejscowego myśliwca Ił-1.

W kwietniu 1941 r. zakończono prace nad projektem wersji szkolnej samolotu Ił-2, która miała zamontowaną drugą kabinę pilota w miejscu kabiny strzelca. Uzbrojenie ograniczono do dwóch SzKASów i 200 kg bomb. Decyzję o produkcji seryjnej podjęto w lipcu 1941 r. Ponieważ w pierwszym roku wojny z Niemcami wszystkie siły koncentrowano na produkcji wersji bojowej, pierwsze egzemplarze pojawiły się dopiero w połowie 1942 r. W 1942 r. zbudowano zaledwie 34 samoloty oznaczone jako Ił-2U (brak danych czy zostały zbudowane od podstaw czy też przebudowane z samolotów jednomiejscowych). Normalną produkcję seryjną Iła-2U rozpoczęto w kwietniu 1943 r. Do końca roku lotnictwo otrzymało 412 egz. W 1944 r. przekazano 390, a w roku następnym 370 szt. Razem przekazano 1211 Iłów-2U. Wg [4]- decyzję o produkcji Ił-2U podjęto dopiero w 1943 r. i montowano je w niewielkich ilościach na bazie starszych egzemplarzy Ił-2.

W 1943 r. Iljuszyn projektował zbudowanie prototypu dwumiejscowego Iła-2 z silnikiem M-250 o mocy max 2270 KM. Uzbrojenie miało składać się z 2 działek WJa-23, 2 skrzydłowych karabinów UBK kal. 12,7 mm, jednego UBT, 600-800 kg bomb i 8 RO-82. Prędkość max miała wynosić nad ziemią 450 km/h, a na pułapie 2500 m- 490 km/h. Do dziś nie wiadomo czy w ogóle rozpoczęto budowę tego samolotu.

Łącznie do końca wojny wyprodukowano 36163 (wg [4]- 36183) egz. wszystkich wersji samolotu Ił-2. Wg [3]- produkcji Iłów-2 zaprzestano w połowie 1945 r. po zbudowaniu 36154 egz. Lotnictwo armii i floty przejęło 34663 (wg [4]- 34000) samoloty w wersji bojowej i 1211 (wg [4]- aż 3000) samolotów w wersji szkolnej. Do jednostek bojowych trafiło 33920 samolotów. Stanowiły one wyposażenie łącznie 356 pułków szturmowych. Lotnictwo lądowe straciło bezpośrednio w działaniach bojowych 10750 Iłów-2, a lotnictwo morskie - 801. Poległo 7837 lotników. Samolot Iljuszyn Ił-2 był jednym z najsłynniejszych samolotów II wojny światowej. Dla Rosjan Ił-2 jest obok czołgu T-34 jedną z wielkich legend związanych z wojną na Wschodzie. Samoloty Ił-2 brały udział w walkach na wszystkich frontach wschodnio-europejskiego teatru działań wojennych. Szturmowce operowały od Koła Podbiegunowego po Bałkany, kończąc swój szlak bojowy w Niemczech, Czechosłowacji i w Austrii. Były również wykorzystane bojowo w II wojnie światowej jeszcze raz w sierpniu 1945 r. podczas działań przeciwko Japonii. Był to najliczniej budowany samolot bojowy w historii lotnictwa. Oprócz normalnych zadań bojowych używano Iłów-2 do stawiania zasłon dymnych i podobno po zamontowaniu haka pod kadłubem do zrywania napowietrznych linii telefonicznych. Natomiast powtarzające się od czasu do czasu informacje o wersji torpedowej nie znalazły potwierdzenia w dokumentach.

Po zakończeniu wojny zredukowano ilość pułków i zaczęto wyposażać je w samoloty Iljuszyn Ił-10. Iły-2 znajdowały się na wyposażeniu lotnictwa wojskowego:
- Czechosłowacji- znajdowały się na wyposażeniu jednego pułku lotnictwa szturmowego w latach 1944-1949. Ił-2 były oznaczone jako B-31, natomiast Ił-2U jako CB-31,
- Jugosławii- w latach 1945-1947 otrzymała 213 egz. Ił-2 i Ił-2U. Używane były do 1954 r.,
- Bułgarii- w 1945 r. otrzymała 120 Ił-2 i 10 Ił-2U. były używane aż do 1954 r.

Propaganda sowiecka starała się uczynić z Iła-2 samolot wyjątkowy i jedyny w swoim rodzaju, chwaląc się, że żadne inne państwo nie było w stanie zbudować takiej konstrukcji. Jest to nieprawda, bowiem w innych państwach nikt nie wpadł na tak niedorzeczny pomysł masowej produkcji samolotu o niewielkiej wartości bojowej i dodatkowo trudnego w pilotażu, a łatwego do zestrzelenia. Znacznie lepiej w atakach szturmowych spisywały się samoloty myśliwsko-bombowe lub bombowce nurkujące.

W Polsce.

Samoloty Iljuszyn Ił-2m3 znalazły się od sierpnia 1944 r. na wyposażeniu lotnictwa polskiego. Wtedy to Armia Radziecka przekazała Dowództwu WP 611 Pułk Lotnictwa Szturmowego, wyposażony w 32 samoloty Ił-2. Po wyszkoleniu załóg polskich na tych samolotach, działalność bojowa jednostki rozpoczęła się 23.08.1944 r. lotami na rozpoznanie w rejonie walk na przedpolach Warki. Kolejno samoloty te brały udział w walkach o Warszawę. Pod koniec 1944 r. 611 Pułk Lotnictwa Szturmowego przemianowano na 3 Polski Pułk Lotnictwa Szturmowego, działający w składzie 4 Mieszanej Dywizji Lotniczej. W czasie ofensywy styczniowej samoloty Ił-2 lotnictwa polskiego prowadziły rozpoznanie powietrzne i ataki na wykryte cele, a w czasie ofensywy zimowej operowały na całym północnym froncie, uczestnicząc w wyswobadzaniu Pomorza Zachodniego, przełamaniu Wału Pomorskiego, w walkach o Kołobrzeg i atakując wykryte stanowiska wyrzutni niemieckiej broni odwetowej V-2, a w ostatnim okresie wojny w forsowaniu Odry i walkach o Berlin.

W skład ludowego Wojska Polskiego wchodziły również 6, 7 i 8 PLSz, tworzące 2 Brandenburską Dywizję Lotnictwa Szturmowego, którą zaczęto formować 30.09..1944 r.. Pułki utworzono w oparciu o jednostki radzieckie: 6 PLSz uformowano ze 658 Siedleckiego PLSz, 7 PLSz ze składu 382 PLSz, 8 PLSz powstał na bazie 384 PLSz. Etat przewidywał posiadanie 96 bojowych samolotów szturmowych Ił-2 oraz 3 szkolno-bojowe Ił-2U. Na początku kwietnia 1945 r. przerzucono pułki 2 DLSz z Ukrainy do Polski i weszły do boju, uczestnicząc operacji berlińskiej. Ostatnie zadania bojowe polskie Iły-2 wykonywały w dniu 3.05.1945 r. w rejonie rzek Haweli i Łaby.

Polscy piloci i strzelcy pokładowi szkolili się również na samolotach Ił-2 w Związku Radzieckim, przy czym strzelcy znajdowali się tam już od połowy 1944 r. w Szkole Lotniczej w m. Kinel, a pilotów szkolono na Ił-2U i Ił-2 w Wojskowej Szkole Pilotów w Czkałowie.

Samoloty Ił-2m3 po zakończeniu działań wojennych były podstawowym wyposażeniem pułków lotnictwa szturmowego. Po wojnie sformowano jeszcze 2 Pułk Lotnictwa Szturmowego (na bazie 2 Pułku Nocnych Bombowców ”Kraków”), wkrótce potem rozwiązano część jednostek, skutkiem czego od 1946 r. Lotnictwo Polskie posiadało:
- 4 Pułk Lotnictwa Szturmowego- poprzednio 2 PLSz (ex 2 PNB),
- 5 Pułk Lotnictwa Szturmowego- poprzednio 3 PLSz,
- 6 Pułk Lotnictwa Szturmowego- poprzednio 6 PLSz.
Samoloty Ił-2 znajdowały się również na uzbrojeniu 14 Samodzielnego Pułku Rozpoznania i Korygowania Ognia (przemianowaną na 1 Samodzielną Eskadrę Rozpoznania i Korygowania Ognia Artylerii, którą z kolei rozformowano we wrześniu 1945 r.), 15 Pułku Zapasowego oraz Wojskowej Szkoły Lotniczej w Zamościu.

W 1946 r. samoloty Ił-2m3 zostały zastąpione nowszą wersją, ze skośnym skrzydłem i dodatkową aparaturą elektroniczną. Latem 1947 r. brały udział w walkach podczas zwalczania partyzantki ukraińskiej w południowo-wschodniej Polsce. Ze względu na brak samolotów szkolno-bojowych, w latach 1947-1952 w Lotniczych Zakładach Remontowych Nr 2 w Bydgoszczy przebudowano 30 samolotów Ił-2 na dwustery przejściowe UIł-2. Samoloty Ił-2 służyły w polskim lotnictwie szturmowym do 1949 r., gdy rozpoczęto wprowadzanie na uzbrojenie samolotów Iljuszyn Ił-10. Ostatnie samoloty wycofano na początku lat 1950-tych. Największy jednorazowy stan tych samolotów w jednostkach lotnictwa szturmowego wynosił 202 egz. w końcu 1945 r. Ogółem polskie lotnictwo otrzymało ok. 230 samolotów Ił-2. Jeden samolot Iljuszyn Ił-2m3 jest wystawiony na ekspozycji Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Samolot był eksploatowany w 3 Pułku Lotnictwa Szturmowego do 1950 r. Do zbiorów muzeum przekazano go w sierpniu 1950 r.

Konstrukcja:
Początkowo jednomiejscowy, później dwumiejscowy (w wersji Ił-2I- jednomiejscowy), wolnonośny dolnopłat o konstrukcji mieszanej, później metalowej.
Skrzydła proste, trapezowe, trójdzielne, konstrukcji mieszanej lub metalowej. Dwudźwigarowe z pracującym kesonem i pokryciem. Pokrycie ze sklejki, później blachą aluminiową. Klapy krokodylowe i lotki.
Kadłub dzielił się na dwie części, przednią pancerną i tylną o konstrukcji mieszanej lub metalowej. Cały kadłub pokryty sklejką. Pancerz chronił istotne elementy samolotu: silnik, zbiorniki paliwa, chłodnicę wody oraz pilota. Kabina strzelca nie opancerzona. Kabiny zakryte.
Statecznik pionowy drewniany później metalowy, stateczniki poziome metalowe. Ster kierunku drewniany później metalowy, pokryty płótnem.
Podwozie klasyczne chowane w locie. Zimą zamiast kół stosowano płozy.

Uzbrojenie:
- Ił-2- 2 stałe działka SzWAK kal. 20 mm oraz 2 stałe karabiny maszynowe SzKAS kal. 7.62 mm. Udźwig bomb- 400-600 kg lub 4-6 niekierowanych pocisków rakietowych RS-82, RS-132 lub czasami M-13,
- Ił-2 SzFK-37- 2 działka SzFK-37 kal. 37 mm w dużych gondolach pod płatem,
- Ił-2m3- 2 stałe działka WJa kal. 23 mm oraz 2 stałe karabiny maszynowe SzKAS kal. 7.62 mm i 1 ruchomy karabin maszynowy UBT kal. 12.7 mm strzelca. Udźwig bomb- 400-600 kg lub niekierowane pociski rakietowe RS-82, RBS-82, RS-132, RBS-82, RBS-132, ROFS-132,
- Ił-2I- 2 stałe działka WJa kal. 23 mm. Udźwig bomb- 500 kg.

Wyposażenie- instalacje: pneumatyczna, elektryczna. Radiopółkompas RPK-10, radiostacja RSI-4 na samolotach dowódców, na pozostałych odbiorniki. Pod koniec wojny radiostacje montowano na wszystkich samolotach, czasami nowszego typu RSI-6.

Silnik- rzędowy AM-38 o mocy 1110 kW (1600 KM), później AM-38F o mocy 1290 kW (1750 KM) (wg [2]- o mocy startowej 1265 kW/1720 KM i nominalnej 1158 kW/1575 KM, wg [3]- o mocy max 1294 kW/1760 KM, mocy startowej 1250 kW/1700 KM i nominalnej 1103 kW/1500 KM).

Dane techniczne Ił-2 SzFK-37 (wg [3]):
Masa startowa- 5864 kg.
Prędkość max- 409 km/h, prędkość lądowania- 146 km/h, czas wznoszenia na 1000 m- 2' 7", czas wznoszenia na 2500 m- 5' 22", zasięg- 582-728 km.

Dane techniczne Ił-2m3 (wg [5]):
Rozpiętość- 14,6 m, długość- 11,65 m, wysokość- 3,4 m, powierzchnia nośna- 38,5 m².
Masa własna- 4320 kg, masa użyteczna- 1553 kg, masa całkowita- 5510 kg, masa całkowita max- 5873 kg.
Prędkość max- 404 km/h, prędkość przelotowa- 372 km/h, wznoszenie- 5,7 m/s, czas wznoszenia na 3000 m- 8' 48", pułap- 4000 m, zasięg- 465-765 km.

Dane techniczne Ił-2/1943 (wg [4]):
Rozpiętość- 14,6 m, długość- 11,653 m, wysokość- m, powierzchnia nośna- 38,5 m².
Masa własna- 4625 kg, masa startowa- 6060 kg, masa startowa max- 6260 kg.
Prędkość max- 405 km/h, prędkość przelotowa- 275 km/h, prędkość lądowania- 145 km/h, czas wznoszenia na 1000 m- 2' 12", pułap- 6000 m, zasięg- 685 km.

Dane techniczne Ił-2/1944 (wg [4]):
Rozpiętość- 14,6 m, długość- 11,653 m, wysokość- m, powierzchnia nośna- 38,5 m².
Masa własna- 4625 kg, masa startowa- 6160 kg, masa startowa max- 6360 kg.
Prędkość max- 410 km/h, prędkość przelotowa- 275 km/h, prędkość lądowania- 145 km/h, czas wznoszenia na 1000 m- 2' 12", pułap- 6000 m, zasięg- 685 km.

Dane techniczne Ił-2I (wg [2]):
Rozpiętość- 14,6 m, długość- 11,65 m, powierzchnia nośna- 38,5 m².
Masa własna- 4397 kg, masa startowa normalna- 5383 kg, masa startowa max- 5583 kg.
Prędkość max- 415 km/h, czas wznoszenia na 1000 m- 2', pułap- 6500 m, zasięg- 650 km.