Spec-4, 1956

Holowany cel latający. Polska.
Holowany cel latający Spec-4. (Źródło: archiwum).
Równolegle do prac nad celem holowanym Spec-3 prowadzono prace nad bliźniaczym typem Spec-4. Projektantami tej konstrukcji byli mgr inż. Jerzy Haraźny i mgr inż. Justyn Sandauer (wg [2]- konstruktorami byli: Tadeusz Chyliński i Justyn Sandauer) z Instytutu Lotnictwa. Spec-4 miał konstrukcję podobną do Spec-3. Różnicę stanowił jedynie brak przedniej powierzchni nośnej, przez co obiekt nabierał cech latającej sondy. Ta pozornie niewielka różnica sprawiła, że mechanika lotu obydwu holowanych celi była zupełnie różna. Dla Spec-4 równowagę sił i momentów względem środka ciężkości zapewniała linka holująca, zaczepiona w przodzie kadłuba. Z tej przyczyny Spec-4 leciał zawsze poniżej samolotu holującego.

Po opracowaniu projektów Spec-3 i Spec-4 postanowiono ocenić i wybrać najkorzystniejszy układ aerodynamiczny- szybowiec kaczka czy latająca sonda? Prace zamierzano przeprowadzić w dwóch etapach: I na modelach w skali 1 : 2,5 i II na prototypach w skali naturalnej 1:1. W maju 1956 r. oblatano model sondy Spec-4. Do holowania przystosowano samolot Instytutu Lotnictwa Cessna UC-78. Start i lądowanie odbywały się z krótkim holem i długości 30-50 m. Podczas lotu rozwijano linkę na długość ok. 500 m. Start Speca odbywał się za pomocą specjalnego wózka, samoczynnie odłączanego po starcie i hamowanego dla skrócenia biegu po pasie startowym. Kadłub połączony był z wózkiem za pomocą zaczepu elektromechanicznego. Do zwalniania zaczepu po starcie służyło automatyczne urządzenie elektryczne, uruchamiane impulsem podawanym od nacisku lejców linki holującej na wspornik rurowy.

Ponieważ w czasie startu holowane cele znajdowały się znacznie niżej od samolotu, komplikowało to problem startu, wydłużając rozbieg zespołu samolot-cel. W wyniku prób wprowadzono usprawnienie dla zmniejszenia pionowej odległości między samolotem i holowanym celem, stosując przy starcie rękaw oporowy zamocowany do celu i zwiększający naciąg linki holowniczej. Rękaw oporowy wyczepiał się samoczynnie po kilku minutach lotu. Lot latającego celu na holu odbywał się z prędkością 240 km/h. Latające cele Spec były doprowadzane przez samolot holujący do samej ziemi. Przy małych prędkościach lotu, bliskich prędkości przyziemienia, holowany Spec znajdował się znacznie niżej od holownika. Wyczepienie celu następowało samoczynnie. Pierwsza z ziemią stykała się łyżka, umieszczona na końcu długiej czujki pod kadłubem. Impuls od czujki uruchamiał urządzenie, które powodowało otwarcie zaczepu linki holującej.

Po wykonaniu 23 lotów wleczonych za samolotem UC-87 i pokonaniu szeregu trudności natury technicznej próby zakończono z wynikiem pozytywnym, uzyskując prawidłowe właściwości lotne obydwu celów holowanych. Podczas badań i prób w locie wprowadzono szereg zmian i ulepszeń konstrukcyjnych. W grudniu 1957 r. zakończono prace I etapu programu Spec. Z etapu II, czyli budowy i badań w locie prototypów wielkości naturalnej, zrezygnowano. Dalsze prace nad celami latającymi przejął Instytut Techniczny Wojsk Lotniczych.

Konstrukcja:
Cel holowany, szybowiec w układzie sondy latającej. Konstrukcja całkowicie drewniana.
Powierzchnia nośna jednodźwigarowa, z kesonem, kryta sklejką i płótnem. Na końcówkach powierzchni nośnej zamocowane były płyty brzegowe.
Kadłub półskorupowy o przekroju kołowym, wykonany całkowicie z drewna. Z przodu kadłuba znajdował się rurowy wspornik, do którego były zamocowane zaczepy do holowania.
Usterzenie stanowił duży statecznik pionowy z silnym skosem.
Podwozie- start odbywał się na specjalnym 4-kołowym wózku, odczepianym po uniesieniu się szybowca w powietrze. Do lądowania służyła płoza pod kadłubem i trójpunktowe podwozie z małymi kółkami, spełniające funkcję stabilizującą podczas ruchu na ziemi.

Dane techniczne Spec-4, projektowane (wg [1]):
Rozpiętość- 10,0 m, długość- 7,3 m, wysokość- 3,18 m, powierzchnia nośna- 2,67 m2.

Dane techniczne Spec-4 dla modelu 1:2,5  (wg [1]):
Rozpiętość- 4,0 m (w czasie prób, w wyniku opuszczenia końcówek skrzydeł, rozpiętość wzrosła do 4,4 m), długość- 2,92 m , wysokość- 1,27 m, powierzchnia nośna- 1,07 m2.
Masa całkowita przed próbami- 25,0 kg, masa całkowita po próbach- 39,8 kg.
Prędkość holowania- 240 km/h.

Galeria

  • Holowany cel latający Spec-4. (Źródło: rys. Krzysztof Luto).

Źródło:

[1] Morgała A. ”Polskie samoloty wojskowe 1945-1980”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1980.
[2] Na podstawie biogramu T. Chylińskiego autorstwa Andrzeja Glassa opublikowanego w "Słowniku Biograficznym Techników Polskich". Tom 14, str.24. Wydawnictwo Naczelnej Organizacji Technicznej Federacji Stowarzyszeń Naukowo-technicznych. Warszawa 2003.
blog comments powered by Disqus