H.W.L. "Pegaz", 1949
W listopadzie 1945 r. Departament Lotnictwa Cywilnego Ministerstwa Komunikacji rozpisał konkursu na projekt motoszybowca do szkolenia pilotów szybowcowych na samoloty, jak również do treningu i uprawiania sportu lotniczego na ekonomicznie tanim w eksploatacji sprzęcie. Na ogólną liczbę 17 projektów nadesłanych do szczegółowego rozpatrzenia zakwalifikowano 11, przy czym trzem projektom przyznano nagrody główne. Konkurs wygrał doc. mgr inż. Tadeusz Chyliński projektem motoszybowca ”Pegaz”. Drugą nagrodę uzyskali inżynierowie S. Lassota i M. Wasilewski za projekt motoszybowca Lassota-Wasilewski ”Ikar 1”, trzecią nagrodę nagrodę otrzymał mgr inż. W. Leja za projekt motoszybowca Leja ”Helo”.
Dokumentację warsztatową motoszybowca ”Pegaz” przygotował konstruktor wspólnie z doc. mgr. inż. Bronisławem Żurakowskim. Budowę prototypu rozpoczęły Harcerskie Warsztaty Lotnicze, (wg [4]- nosiły nazwę Centralnej Harcerskiej Modelarni Lotniczej) mieszczące się wówczas w modelarni lotniczej przy ul. Łazienkowskiej w Warszawie. W 1948 r. prace nad ukończeniem prototypu przejęły Okręgowe Warsztaty Lotnicze na Gocławiu, kończąc budowę w połowie 1949 r.
Motoszybowiec został oblatany 16.07.1949 r. w Instytucie Lotnictwa. Był to pierwszy polski powojenny motoszybowiec. Próby fabryczne i homologacyjne ”Pegaz” przechodził w Głównym Instytucie Lotnictwa od grudnia 1949 do kwietnia 1950 r. Świadectwo typu otrzymał w 1950 r. Motoszybowiec był łatwy i bezpieczny w pilotażu oraz wykazywał prawidłowe własności lotne umożliwiając nawet loty z wyłączonym silnikiem. ”Pegaz” uczestniczył trzykrotnie w pokazach lotniczych organizowanych w latach 1949, 1950 i 1951, wykonując przeloty nad trybunami. W 1950 r. Departament Lotnictwa Cywilnego zorganizował loty próbne. Uzyskano bardzo pozytywne opinie o własnościach pilotażowych. Po zarejestrowaniu przekazany został do próbnej eksploatacji w Aeroklubie Warszawskim, gdzie wylatał ok. 100 h. Przez wiele ostatnich lat przed kasacją motoszybowiec nie był użytkowany. W sierpniu 1964 r. Aeroklub Warszawski przekazał go do zbiorów Muzeum Lotnictwa i Astronautyki w Krakowie.
W ramach Trzyletniego Planu Odbudowy przewidywana była produkcja 80 egz. ”Pegazów”. Pomimo że ”Pegaz” został zbudowany z myślą użytkowania jako masowy, tani sprzęt latający, z powodu zmiany koncepcji szkolenia, nie był budowany seryjnie. W 1960 r. projektowano zastosowanie na ”Pegazie” silnika Dunne-Panhard o mocy 26 kW (35 KM) i powiększenie zbiorników paliwa do 150 dm3, co zwiększyłoby czas lotu do przeszło 30 h i pozwoliło na wykonanie na nim przelotu o długości 3800 km na trasie Warszawa- rejon Morza Kaspijskiego w celu pobicia rekordu odległości dla samolotów o ciężarze do 500 kg. Projekt ten nie został zrealizowany.
Konstrukcja:
Jednomiejscowy średniopłat o konstrukcji drewnianej.
Skrzydło konstrukcji drewnianej, trójdzielne. Część środkowa dwudźwigarowa, tworzy całość wraz z gondolą kadłubową i belkami ogonowymi. Części zewnętrzne o lekkim skosie, odejmowane, jednodźwigarowe ze skośnym dźwigarkiem pomocniczym. W części przykadłubowej skrzydło kryte do tylnego dźwigara, w częściach odejmowanych- keson kryty sklejką do dźwigara i dźwigarka skośnego. Części zadźwigarowe pokryte płótnem. Lotki szczelinowe, wychylane różnicowo, kryte płótnem. Naprzeciw zewnętrznych części lotek stały slot na krawędzi natarcia w postaci szczeliny w skrzydle.
Kadłub w postaci krótkiej gondoli mieszczącej pilota i silnik, o przekroju sześciokątnym, podłużnicowy, kryty sklejką. Kabina zakryta. Rolę tylnej części kadłuba spełniają dwie prostokątne belki ogonowe, kryte sklejką.
Usterzenie poziome drewniane. Statecznik kryty sklejką, ster płótnem. Usterzenie pionowe podwójne o konstrukcji identycznej, jak poziome.
Podwozie trójkołowe, z kołem przednim, stałe.
Silnik- płaski dwusuwowy XL-GAD o mocy 23 kW (31 KM). Śmigło pchające.
Dane techniczne ”Pegaz” (wg [3]):
Rozpiętość- 11,7 m, długość- 6,85 m, wysokość- 1,6 m, powierzchnia nośna- 14,8 m2.
Masa własna- 290 (wg [2]- 270) kg, masa użyteczna- 102 kg, masa całkowita- 392 (wg [2]- 390) kg.
Prędkość dopuszczalna- 210 (wg [2]- 135) km/h, prędkość max- 129 km/h, prędkość przelotowa- 110 km/h, prędkość lądowania- 59 km/h, doskonałość- 15,5 przy prędkości ? km/h, opadanie minimalne- 1,25 przy prędkości ? km/h, wznoszenie- 1,95 m/s, pułap- 3000 m, zasięg- 275 km.
Galeria
Źródło:
[1] Krzyżan M. ”Samoloty w muzeach polskich”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.[2] ”Polskie szybowce”
[3] Praca zbiorowa ”Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1965.
[4] Na podstawie biogramu T. Chylińskiego autorstwa Andrzeja Glassa opublikowanego w "Słowniku Biograficznym Techników Polskich", Tom 14, str.24. Wydawnictwo Naczelnej Organizacji Technicznej Federacji Stowarzyszeń Naukowo-technicznych. Warszawa 2003.