Henschel Hs-129, 1939

Samolot szturmowy. Niemcy.
Samolot szturmowy Henschel Hs-129B. (Źródło: U.S. Air Force).

Niemieckiej doktrynie użycia lotnictwa początkowo obca była myśl o użyciu samolotów szturmowych. Niemcy sądzili, że wystarczającym orężem są samoloty bombowe i bombowce nurkujące. Doświadczenia wojny domowej w Hiszpanii, a szczególnie obiecujące rezultaty użycia samolotów Heinkel He-51 i Henschel Hs-123 ukazały pilną potrzebę skonstruowania i podjęcia produkcji takich sąmolotów. Do uzbrojenia Luftwaffe planowano wprowadzić opancerzony samolot szturmowy. W kwietniu 1937 roku Technisches Amt RLM wydał założenia techniczne dla samolotu szturmowego czterem wytwórniom lotniczym Hamburger Flugzeugbau (Blohm & Voss), Focke-Wulf, Gothauer Waggonfabrik (Gotha) i Henschel. Założenia projektowe zakładały, że samolot będzie dwusilnikowy, będzie miał niewielkie rozmiary, opancerzoną przednią szybę kabiny pilota, opancerzenie gondoli silników i spodu kadłuba samolotu. Przewidywano uzbrojenie składające się z 2 działek MG-FF kal. 20 mm i 2 karabinów maszynowych MG 17 kal. 7,92 mm. Samolot miał być jednomiejscowy, dlatego też zrezygnowano z tylnego stanowiska strzeleckiego.

Firma Gotha nie podjęła prac projektowych, a Hamburger Flugzeugbau przedstawiła projekt P 40. Był to samolot o układzie asymetrycznym, okazał się jednak zbyt rewolucyjny i natychmiast został odrzucony. Zakłady Focke-Wulf zaprezentowały dwumiejscową wersję produkowanego wówczas samolotu rozpoznawczego typu Focke-Wulf Fw-189. Zakłady Henschel zaprojektowały samolot Henschel Hs-129 (projekt wstępny samolotu był oznaczony Henschel P.76). Zaprojektowany został przez inżyniera dyplomowanego Friedricha Nicolausa Do dalszych prac konstrukcyjnych skierowano samoloty Fw-189 i Hs-129. Samolot Hs-129 miał tradycyjna, konstrukcję wolnonośnego dolnoptata o konstrukcji całkowicie metalowej. Nowum była opancerzona wannowa kabina umieszczona z przodu kadłuba samolotu. Napęd stanowiły dwa silniki rzędowe Argus As 410. Pełnowymiarowa makieta samolotu została ukończona w maju 1938 r. Zamówiono budowę trzech prototypów. Budowę pierwszego prototypu Hs-129 V1 rozpoczęto w październiku 1938 r., próby w locie rozpoczął 28.05.1939 r. (wg [3]- został oblatany w kwietniu 1939 r.) Piloci doświadczalni wyrażali się nieprzychylnie o nowym samolocie. Narzekali na słabą widoczność z kabiny podczas startu i lądowania i ciasnotę kabiny. W grudnia 1939 r. próby rozpoczął trzeci prototyp Hs-129 V3. Samoloty prototypowe miały niskie właściwości lotne ponieważ zastosowane silniki były zbyt słabe.

W czerwcu 1940 r. wyprodukowano pierwsze z 12 przedseryjnych samolotów Hs-129A-0 oraz rozpoczęto produkcję pierwszych samolotów z serii 16 egz. Hs-129A-1. Samoloty Hs-129A-0 zostały przekazane do testów bojowych. W samolotach zostały wprowadzone liczne ulepszenia i modyfikacje. Napęd stanowiły silniki Argus As 410A-0. Uzbrojenie składało się z 2 karabinów maszynowych MG 17 kal. 7,92 mm (niektóre publikacje podają, że były uzbrojone w działka MG-FF, natomiast instrukcja podaje, że były to MG 151/20. Te ostatnie wówczas nie były jeszcze gotowe!). Samolot przenosił dwie bomby SC 50 o masie 50 kg każda. Podczas lotu samolot Hs-129A sprawiał wiele trudności pilotażowych z powodu braku odpowiedniego zapasu mocy. Z powodu usterek technicznych produkcja samolotów Hs-129A-1 została przerwana (wg [3- zbudowano 7 egz.]), a nieukończone samoloty oczekiwały w wytwórni na zamontowanie nowych silników. Miały być ukończone jako Hs-129B-0 wyposażone w silniki gwiazdowe o większej mocy.

W 1940 (wg [3]- od początku 1941) r. inż. Nicholaus rozpoczął prace nad projektem samolotu szturmowego, oznaczonego także P.76, napędzanego francuskimi silnikami układzie podwójnej gwiazdy Gnôme-Rhône 14 M04/05 ”Mars” o mocy startowej 515 kW (700 KM). Samolot miał zwiększoną rozpiętość i długość kadłuba. Jako pierwszy nowe silniki otrzymał prototyp Hs-129 V3 i 19.03.1941 r. odbył pierwszy lot. Szesnaście samolotów Hs-129A-1 przebudowano do standardu serii przedprodukcyjnej Hs-129B-0. W samolotach zamontowano działka MG 151/20. Testy wykazały poprawę osiągów samolotu. Pierwsze seryjne samoloty Hs-129B-1 opuściły zakłady w grudniu 1941 r. Produkcja samolotów Hs-129B-1 postępowała jednak bardzo wolno, od grudnia 1941 r. do maja 1942 r. powstało 50 samolotów Hs-129B-1. Uzbrojenie standardowe samolotów mogło zostać uzupełnione przez modyfikacje polowe polegające na zamontowaniu różnorodnych zestawów uzbrojenia podwieszanego:
- Hs-129B-1/R1- dwa wyrzutniki ETC 50 pod skrzydłami dla bomb o masie po 50 kg,
- Hs-129B-1/R2- zestaw uzbrojenia do zwalczania czołgów składający się z działka Rheinmetall-Borsig MK 101 kal. 30 mm umieszczonego w zasobniku podkadłubowym oraz dwa podskrzydłowe wyrzutniki ETC 50,
- Hs-129B-1/R3- zestaw 4 karabinów maszynowych MG 17 montowanych pod kadłubem, pod skrzydłami wyrzutniki bombowe ETC 50,
- Hs-129B-1/R4- cztery wyrzutniki bombowe ETC 50 pod kadłubem dla bomb o masie 50 kg, a także bomb o masie 250 kg lub 300-litrowego dodatkowego zbiornika z paliwem,
- Hs-129B-1/R5- niektóre publikacje podają, że stosowano także zestaw składający się z aparatu fotograficznego Rb 20/30 lub Rb 50/30 zainstalowanego pionowo w kadłubie samolotu.

W maju 1942 r. do produkcji seryjnej trafiła wersja Hs-129B-2. Samoloty miały zmodyfikowany układ paliwowy. Niektóre samoloty otrzymały zaczep do mocowania holu szybowca typu DFS-230. Wg [3]- Hs-129B-2 przeznaczony został wyłącznie do zwalczania czołgów i nie przewidywano przenoszenia przez niego uzbrojenia bombowego. Kadłubowe karabiny maszynowe MG 17 kal. 7,92 mm zastąpione zostały karabinami maszynowymi MG 131 kal. 13 mm. Samoloty Hs-129B-2 były wyposażone w podwieszane zestawy uzbrojenia:
- Hs-129B-2/R1- odpowiadał samolotom Hs-129B-1/R1. Wg [3]- był to standardowy płatowiec wyposażony w normalne, uzbrojenie złożone z dwóch działek MG 151 kal. 20 mm i dwóch karabinów maszynowych MG 17 kal. 7.92 mm,
- Hs-129B-2/R2 podobnie jak Hs-129B-1/R2 uzbrojone były w dodatkowe działko MK 101 kal. 30 mm,
- Hs-129B-2/R3- uzbrojony w działko 3,7 cm Bordkanone kal. 37 mm w podwieszanej gondoli podkadłubowej. Tylko niewiele samolotów wyposażono w działko 3,7 cm Bordkanone, gdyż dobrze sprawowały się w roli niszczycieli czołgów samoloty z działkami MK 101.

Podczas operacji bojowych instalowano także inne rodzaje uzbrojenia. Pod skrzydłami montowano wyrzutnie niekierowanych pocisków rakietowych WGr 210 kal. 210 mm oraz WGr 280 kal. 280 mm. Testowano też możliwość zamontowania miotacza płomieni pod kadłubem samolotu. Na samolotach Hs-129B testowano wyrzutnie pocisków kal. 77 mm Sondergerät SG 113A ”Förstersonde”. SC 113A składał się z sześciu strzelających do dołu, wbudowanych w kadłub samolotu wyrzutni. Były to armaty bezodrzutowe wystrzeliwujące pociski z odrzucaną powłoką boczną i rdzeniem podkalibrowym o kal. 45 mm służącym do niszczenia pancerza. Broń była naprowadzana na cel przez czujnik magnetyczny zabudowany na wysięgniku z przodu kadłuba samolotu reagujący na zmiany pola magnetycznego spowodowane przez masę czołgu. W celu skutecznego rażenia celu samolot musiał bardzo nisko (5-15 m!) przelecieć nad czołgiem, tak aby urządzenie mogło naprowadzić pociski.

Od wiosny 1944 r. trwały próby zaadoptowania armaty przeciwpancernej Pak 40 kal. 75 mm do użycia jej jako działka lotniczego. W maju 1944 r. przeprowadzono pierwsze próby z drewnianym modelem działka i jego aerodynamicznej osłony umieszczonej pod kadłubem Hs-129B-2. W lipcu 1944 r. przebudowano pierwsze trzy samoloty na wersję Hs-129B-3, która otrzymała jako uzbrojenie armatę przeciwpancerną 7,5 cm Pak 40L kal. 75 mm. W sierpniu 1944 r. zostały skierowane do przeprowadzenia prób ogniowych, szczególnie w atakowaniu czołgów. We wrześniu 1944 r. pierwsze samoloty trafiły do jednostek liniowych. Samoloty Hs-129B-3 były uzbrojone w armatę kal. 75 mm i 2 karabiny maszynowe MG 17 kal. 7,92 mm. Działka MG 151/20 kal. 20 mm zostały wymontowane. Uzbrojenie to było bardzo skuteczne, dlatego samolot Hs-129B-3 był nazywany przez pilotów ”Büchsenöffer” (otwieracz puszek). Wyprodukowano tylko ok. 25 samolotów Hs-129B-3.

Łącznie wyprodukowano 865 samoloty Hs-129 wszystkich wersji.

Wersja Hs-129C-1 była napędzana rzędowymi (odwrócone V) silnikami Isotta-Franschini ”Delta” RC 16/48o mocy 618 kW (840 KM). Niestety silniki ”Delta” wykazywały wiele usterek i dlatego nie podjęto produkcji seryjnej. Uzbrojenie samolotu Hs-129C-1 miały stanowić 2 działka MK 103 kal. 30 mm.

W styczniu 1942 r. powstała pierwsza lotnicza jednostka szturmowa, która początkowo miała tylko samoloty typu Henschel Hs 123 i Messerschmitt Bf-109. Tylko jedna eskadra miała samoloty Hs-129B-0 i Hs-129B-1. W maju 1942 r. została przeniesiona na front wschodni, gzie wspierała działania wojsk niemieckich na Krymie. Oprócz sukcesów podczas eksploatacji dały o sobie znać również mankamenty samolotów- szczególnie zawodziły silniki typu Gnôme-Rhône. W listopadzie 1942 r. Hs-129 walczyły na południowym odcinku frontu wschodniego.

W listopadzie 1942 r. jedna eskadra Hs-129 została wysłana do Afryki. Samoloty walczyły na terenie Libii. Znów dały się we znaki kłopoty z silnikami, które były podatne na pospolite zapiaszczenie. W grudniu 1942 r Luftwaffe wysłała na front afrykański kolejną jednostkę. Była bardzo skuteczna w walce z czołgami alianckimi. W maju 1943 r. eskadra została przerzucona na Sardynię, a na początku lipca 1943 r. jednostka została skierowana na front wschodni. Wiosną 1943 r. Hs-129 walczyły z czołgami sowieckimi w rejonie Charkowa. W dniu 5.07.1943 r. rozpoczęła się ofensywa wojsk niemieckich pod Kurskiem. Samoloty Hs-129 były używane przeciwko atakującym sowieckim jednostkom pancernym, odnosząc znaczące sukcesy.

W marcu 1944 r. brały udział w walkach z sowieckimi jednostkami pancernymi na wschód od Tarnopola. Z kolei w kwietniu Hs-129 operujące na Krymie zniszczyły ok. 80 czołgów. Latem 1944 r. samoloty operowały głównie nad Polską. Duże sukcesy odnosiły zwłaszcza samoloty uzbrojone w działo kal. 75 mm. Takie samoloty brały m.in. udział w walkach z sowieckimi jednostkami pancernymi nad Narwią w październiku 1944 r. i na terenie Prus Wschodnich. Samoloty typu Hs 129 operowały też na froncie zachodnim. Po inwazji w Normandii kilka samolotów z jednostki treningowej zostało użytych bojowo do zwalczania alianckich jednostek pancernych. Samoloty szturmowe wykonały jednak tylko kilkanaście lotów, gdyż z powodu miażdżącej przewagi powietrznej aliantów nie było możliwości zapewnienia dla nich odpowiedniej osłony samolotów myśliwskich. Samoloty Hs-129B służyły na froncie wschodnim aż do końca wojny.

Samoloty Henschel Hs-129 służyły także w lotnictwie wojskowym:
- Węgier- od sierpnia 1943 r. użytkowano 4 samoloty Hs-129B-1 i Hs-129B-2 jako samoloty treningowe. Planowane wyposażenie jednej jednostki lotnictwa szturmowego nie doszło jednak do skutku,
- Rumunii- samoloty Hs-129B-2, obok IAR-81 znajdowały się na uzbrojeniu 8. Grupy Szturmowej. W sierpniu 1943 r. piloci rumuńscy rozpoczęli loty bojowe nad Ukrainą, odnosząc wiele sukcesów w walce z czołgami Armii Czerwonej. Z chwilą kapitulacji Rumunii jednostka wykonywała loty bojowe przeciwko zgrupowaniom niemiecko-wegierskim. Samoloty brały udział w walkach aż do końca wojny. Rumuni używali do szkolenia 7 egz. Hs-129A-1 a operacyjnie 62 Hs-129B-1. Powstawały w jednostkach bojowych do 1949 r., potem zastąpiły je samoloty szturmowe Iljuszyn Ił-10.

Armia sowiecka zdobyta kilka sprawnych samolotów Hs-129. Brytyjczycy zdobyli w trakcie kampanii tunezyjskiej dwa samoloty Hs-129B-2. Jeden samolot był lekko uszkodzony i po drobnych naprawach był zdolny do lotu. W czerwcu został przetransportowany do Wielkiej Brytanii. 27.07.1943 r. został włączony do jednostki grupującej samoloty zdobyczne tzw. 1426. Flight. Po rozwiązaniu eskadry, 31.01.1945 r., samolot trafił do Enemy Aircraft Flight, pod koniec 1945 r. został przeniesiony do 47. MU. Pod koniec wojny alianci zdobyli kilka dalszych egzemplarzy samolotu. Jeden, oznaczony jako FE-4600, trafił do USA, gdzie został poddany testom.

W Polsce.

W sierpniu 1945 r. Polacy przejęli teren byłej szkoły szybowcowej Luftwaffe w Ligotce Dolnej na Śląsku Opolskim. W styczniu 1945 r. w okolicy prowadzono ciężkie walki z udziałem lotnictwa. Wszędzie znajdowały się ślady wojny w postaci zniszczonych samolotów niemieckich: Junkers Ju-88 z silnikami rzędowymi, Junkers Ju-88 z silnikami gwiazdowymi, Henschel Hs-129, Messerschmitt Bf-109, Focke-Wulf Fw-190 i Junkers Ju-52.

Konstrukcja:
Jednomiejscowy wolnonośny dolnopłat o konstrukcji metalowej.
Skrzydła o konstrukcji metalowej, półskorupowej, dwudźwigarowej z dodatkowym dźwigarem noskowym. Klapy o napędzie hydraulicznym, lotki szczelinowe kryte płótnem.
Kadłub o przekroju trójkątnym składał się z trzech sekcji: sekcji przedniej mieszczącej kabinę pilota i uzbrojenie, części środkowej z centropłatem i gondolami silnikowymi oraz części tylnej kadłuba. Konstrukcja środkowej części kadłuba była oparta o cztery wzmocnione wręgi połączone czterema podłużnicami. Centropłat o konstrukcji półskorupowej z dźwigarem pomocniczym połączonym z przednią częścią kadłuba samolotu. Każda część centropłata (lewa i prawa) miała cztery żebra pełne i cztery pomocnicze. Tylna część kadłuba samolotu wykonana jako konstrukcja półskorupowa, składała się z 10 wręg usztywnionych podłużnicami. Kabina pilota zakryta, opancerzona, miała kształt wanny połączonej z resztą konstrukcji kadłuba samolotu. Tylna część kadłuba wzmocniona i przystosowana do mocowania haka do holowania szybowca typu DFS-230.
Usterzenie wolnonośne o konstrukcji metalowej, półskorupowe. Ster wysokości o konstrukcji metalowej kryty płótnem. Statecznik pionowy jednodźwigarowy z dźwigarem pomocniczym. Statecznik poziomy o konstrukcji metalowej, półskorupowej, jednodźwigarowy.
Podwozie klasyczne chowane w locie.

Uzbrojenie:
- Hs-129A-0- 2 karabiny maszynowe MG 17 kal. 7,92 mm umieszczone w przedniej dolnej części kadłuba (wg [3]- oraz 2 działka MG FF kal. 20 mm po bokach kadłuba). Udźwig bomb- 100 kg,
- Hs-129B-1- 2 karabiny maszynowe MG 17 kal. 7,92 mm oraz 2 działka Mauser MC 151/20 kal. 20 mm. Uzbrojenie bombowe składało się z bomb SC 50 lub SD2 podwieszanych na podkadłubowych i podskrzydłowych zaczepach ETC 50. Najczęściej pod każdym skrzydłem zainstalowany był jeden ETC 50, a pod kadłubem cztery ETC 50,
- Hs-129B-2- 2 karabiny maszynowe MG 131 kal. 13 mm, 2 działka Mauser MC 151/20 kal. 20 mm oraz 1 działko MK 103 kal. 30 mm,
- Hs-129B-2/R3- 2 działka Mauser MC 151/20 kal. 20 mm oraz 1 działko BK 3,7 kal. 37 mm,
- Hs-129B-3- 1 armata przeciwpancerna 7,5 cm Pak 40L kal. 75 mm zamontowana pod kadłubem i 2 karabiny maszynowe MG 17 kal. 7,92 mm,
-Hs-129C-1- 2 działka MK 103 kal. 30 mm w gondoli pod kadłubowej.

Wyposażenie- instalacje: hydrauliczna, elektryczna. Wyposażenie radiowe: radiostacja krótkofalowa FuG 16ZY lub ZE. Niektóre samoloty były wyposażone w FuG 25 urządzenia identyfikujące FuG 25a.

Napęd- 2 silniki:
- Hs-129A-0- rzędowe w układzie odwróconego V typu Argus As 410A-0 o mocy 316 kW (430 KM) i o mocy startowej 342 kW (465 KM),
- Hs-129B- gwiazdowe, w układzie podwójnej gwiazdy, Gnôme-Rhône 14 M04/05 ”Mars” o mocy startowej 470 kW (640 KM), mocy max 537 kW (730 KM). Wg [3]- o mocy mocy startowej 515 kW (700 KM), mocy max 500 kW (680 KM),
- Hs-129C-1- rzędowe (odwrócone V) Isotta-Franschini ”Delta” RC 16/48o mocy max 618 kW (840 KM).

Dane techniczne Hs-129B (wg [2]):
Rozpiętość- 14,2 m, długość- 9,84 m, wysokość- 3,25 m, powierzchnia nośna- 29 m2.
Masa własna: Hs-129B-0- 3675 kg, Hs-129B-1- 3661 kg, Hs-129B-2- 3810 kg.
Masa startowa: Hs-129B-0- 3839 kg, Hs-129B-1- 4057 kg, Hs-129B-2- 4197 kg.
Masa startowa max: Hs-129B-0- 5000 kg, Hs-129B-1- 5000 kg, Hs-129B-2- 5250 kg.
Prędkość max- 600 km/h, czas wznoszenia na 2000 m: Hs-129B-0- 7'30", Hs-129B-2- 8'15", zasięg: Hs-129B-0- 750 km, Hs-129B-1- 710 km, Hs-129B-2- 680 km.

Dane techniczne Hs-129B-2 (wg [3]):
Rozpiętość- 14,2 m, długość- 9,75 m, wysokość- 3,25 m.
Masa własna- 3810 kg, masa startowa- 4193 kg.
Masa startowa max- Hs-129B-0- 5000 kg, Hs-129B-1- 5000 kg, Hs-129B-2- 5250 kg.
Prędkość max- 320 km/h, wznoszenie- 350,4 m/min, pułap- 7500, zasięg- 560 km.

Źródło:

[1] Morgała A. ”Szybowce z biało-czerwoną”. Lotnictwo z szachownicą nr 18.
[2] Ledwoch J. ”Henschel Hs-129”. Wydawnictwo Militaria. Warszawa 1996.
[3] Murawski M. ”Samoloty Luftwaffe 1933-1945”. Tom 2. Wydawnictwo Lampart. Warszawa 1997.
blog comments powered by Disqus