Heinkel He-111, 1935

Samolot bombowy, transportowy, pasażerski. Niemcy.
Samolot bombowy Heinkel He-111H z jednostki Kampfgeschwader 53 w locie, wrzesień 1940 r.
(Źródło: Deutsches Bundesarchiv, ”Bild 101I-343-0694-21”).

W początkach 1934 r. Technisches Amt, wspólnie z Deutsche Lufthansa opracowały wymagania stawiane przed dwusilnikowym samolotem, który mógł pełnić rolę bombowca, a także samolotu komunikacyjnego. W wersji wojskowej samolot miał osiągać prędkość 350 km/h, posiadać udźwig bomb 1000 kg, zasięg co najmniej 1000 km i czteroosobową załogę. W wersji cywilnej samolot miał zabierać 10 pasażerów. Warunki zamówienia przesłano do firm Heinkel i Junkers (zbudowała samolot Junkers Ju-86). Zamówiono pięć prototypów, drugi i czwarty miały być wzorcami wersji cywilnej natomiast pozostałe wojskowej. Pracami konstrukcyjnymi w firmie Ernst Heinkel Flugzeugwerke A.G. kierowali bracia Siegfried i Walter Günter. Pierwszy prototyp He-111a oblatany został 24.02.1935 r. Samolot nie miał istotnych wad i wykazywał bardzo dobre właściwości lotne. Wyposażony był w silniki rzędowe BMW VI 6,0 Z o mocy 485 kW (660 KM).

Drugi prototyp wojskowy He-111c gotowy był razem z pierwszym prototypem cywilnym He-111b. Prototyp wojskowy oblatano jednak już 12.03.1935 r. (cywilny 9.04.1935 r.), co spowodowało zamianę ich oznaczenia. He-111c stał się He-111b a He-111b został przemianowany na He-111c. Wyniki prób skłoniły RLM do złożenia zamówienia na rozpoczęcie produkcji 10 egz. przedseryjnych He-111A-0, wzorowanej na prototypie H-111b. Prototyp cywilny He-111c przekazano do służby w Deutsche Lufthansa, gdzie służył do przewozu poczty nad południowym Atlantykiem. Czwarty prototyp He-111 V4 oblatano pod koniec 1935 r. i przekazano do Lufthansy.

Prototyp wojskowy He-111 V5 (został oblatany na początku 1936 r. Wyposażony był w silniki DB 600A-0 o mocy max 589 kW (800 KM) każdy. Zainstalowanie w nim wyposażenia bojowego zwiększyło jego ciężar, co spowodowało, mimo znacznego wzrostu mocy silników, wzrost prędkości maksymalnej tylko o 11 km/h. Następnie samolot był rozwijany i budowany w dużych ilościach w bardzo wielu wersjach i wariantach:
- He-111 A-0- pierwsza wersja przedseryjna, budowana od wiosny 1936 r. Samoloty tej wersji miały kłopoty z aerodynamiką kadłuba i nie nadawały się do służby liniowej w Luftwaffe. 6 samolotów He-111A-0 sprzedano do Chin.
- He-111B-0- wersję przedprodukcyjna oparta o prototyp He-111 V5. Budowana od jesieni 1936 r.,
- He-111B-1- wersja seryjna, budowana od listopada 1936 r. Wyposażona w silniki DB 600C o mocy 648 kW (880 KM). Uzbrojenie składało się z 3 karabinów maszynowych MG 15 kal. 7,92 mm. Udźwig bomb- 1000 kg, max- 1500 kg.,
- He-111B-2- z silnikami DB 600CG o mocy 699 KW (950 KM), produkowana od maja 1937 r. Prędkość max- 369 km/h, udźwig bomb- do 2000 kg.
Produkcja wersji He-111B zakończyła się jesienią 1937 r., po wyprodukowaniu ok. 400 egz. O płatowiec wersji B-0 oparto trzy kolejne maszyny prototypowe: He-111 V6 służył do testów z silnikami Junkers Jumo 211A oraz 21 OGa, He-111 V7 służył do testów nowego, przekonstruowanego płata, He-111 V8 posłużył do prób z nową, wbudowaną całkowicie w obrys kadłuba kabiną.

- He-111 V9- prototyp wyposażony w silniki Daimler Benz DB 600Ga o mocy max 773 kW (1050 KM),
- He-111D-0- serię informacyjna oparta na prototypie He-111 V9,
- He-111D-1- wersja seryjna, zbudowano tylko kilka pierwszych egz.,
- He-111C-0- wersja pasażerska dla 10 pasażerów przeznaczona dla Lufthansy. Zbudowano 6 egz. w 1937 r., Nosiły oznaczenia od He-111C-01 do He-111C-06. Okazało się jednak, że samoloty te są zbyt drogie w eksploatacji, dlatego nie budowano dalszych maszyn,
- He-111G-01 (ex V12), He-111G-02 (ex V13)- dwa samoloty pasażerskie dostarczone w 1938 r dla Lufthansy. Wyposażone w skrzydła o nowym obrysie oraz silniki BMW VI 6,0 ZU,
- He-111G-3- prototyp V14 otrzymał silniki gwiazdowe BMW 132 Dc., natomiast V15- BMW 132H-1. Następnie samoloty te otrzymały oznaczenia He-111G-3 i jako samoloty pasażerskie trafiły do Lufthansy w 1938 r. - He-111 V16- płatowiec wersji He-111G z silnikami DB 600G.
Cztery samoloty He-111G wyposażono w silniki DB 600 Ga i sprzedano Turcji.

- He-111 V10- jeden z płatowców wersji He-111D przystosowany do silników Junkers Jumo 211A-1. Próby wykazały przydatność tych silników i od stycznia 1938 r. rozpoczęto wytwarzanie krótkiej serii przedprodukcyjnej He-111E-0,
- He-111E-0- wersja przedprodukcyjna oparta o płatowiec He-111D-1 ze zmienionymi silnikami (DB 600 na Jumo 211),
- He-111 E-1- wersja seryjna budowana od lutego 1938 r. Udźwig bomb- 2000 kg,
- He-111E-3- najliczniej produkowana wersja He-111E, nie różniąca się zewnętrznie od E-1,
- He-111E-4 i He-111E-5- wyprodukowane w niewielkiej ilości, posiadały możliwość przenoszenia bomb o większej masie niż 100 kg na zewnętrznym pylonie. Wersja E-5 posiadała, umieszczony w jednej z komór bombowych, dodatkowy zbiornik paliwa o pojemności 835 l i drugi mieszczący 115 l.

- He-111 V11- prototyp oblatany w lipcu 1937 r. Posiadał kadłub wersji B-1, nowe skrzydła wypróbowane wcześniej na He-111 V7 oraz silniki Jumo 211A-3 o mocy startowej 810 kW (1100 KM),
- He-111F-1- wersja seryjna oparta na prototypie He-111 V11. Wyprodukowano 24 egz. dla lotnictwa tureckiego. Posiadały silniki DB 600 oraz dodatkowy zbiornik paliwa w jednej z komór bombowych, co ograniczyło max ładunek bombowy do 1000 kg. Maszyny te służyły w Turcji do 1944 r. - He-111F-4- wersja budowana dla Luftwaffe, wyprodukowano 40 egz.,
- He-111J-0- seria przedprodukcyjna dostosowana do przenoszenia torped lotniczych. Posiadała wyrzutniki podskrzydłowe, mogące przenosić dwie torpedy lotnicze LTF 5 o masie 765 kg każda lub dwie miny morskie. Prototypami tej wersji były samoloty He-111 V17 oraz He-111 V18,
- He-111J-1- samolot bombowy, pozbawiony możliwości przenoszenia torped lotniczych. Posiadały silniki DB 600CG. Wersja ta była ostatnią, która nie posiadała charakterystycznego opływowego przodu kadłuba późniejszych wersji.
Ogółem wyprodukowanych zostało około 800 egz. wczesnych He-111, z tego 6 He-111A,400 He-111B, 6 He-111C, 10 He-111D, 220 He-111E 64 He-111F, 4 He-111G i 90 He-111J.

Prototypem wersji He-111P, wyposażonej w nowe rozwiązanie kabiny, był przekonstruowany samolot He-111 V7. Samolot ten miał skrzydła o rozpiętości 22,50 m, nową kabinę zabudowano w kadłub w ten sposób, ze tworzyła jednolitą i nierozerwalną jego część, dokładnie wkomponowaną aerodynamicznie oraz silniki DB 601 Aa o mocy startowej 846 kW (1150 KM). Prototyp oblatano 1938 r. Wersja była produkowana od późnej jesieni 1938 r. w wariantach:
- He-111P-0- wariant przedseryjny,
- He-111P-1- pierwszy wariant seryjny, trafił do jednostek wiosną 1939 r.,
- He-111P-2- produkowany od maja 1939 r. Posiadał radiostację FuG 10, w miejsce dotąd stosowanej FuG III,
- He-111P-3- wariant szkolny, produkowany w niewielkiej ilości,
- He-111P-4- wariant ze wzmocnionym uzbrojeniem obronnym o dodatkowe 4 karabiny maszynowe. Dwa z nich prowadziły ogień przez okienka umieszczone z boków kadłuba. Obsługiwane były przez dodatkowego piątego członka załogi. Kolejny ruchomy MG 15 zamocowano w przedniej części kabiny nad obrotnicą przedniego MG 15. Nieliczne samoloty otrzymały dodatkowy stały karabin maszynowy MG 17 kal. 7,92 mm w końcówce kadłuba, zdalnie obsługiwany przez pilota za pomocą celownika peryskopowego. Produkcję rozpoczęto na początku 1940 r.,
- He-111 P-6- wariant wyprodukowany w niewielkiej ilości późną wiosną 1940 r. Posiadał silniki DB 601N o mocy startowej 865 kW (1175 KM). W 1942 r. 10 egz. He-111P-6 otrzymały Węgry. Pozostałe maszyny przebudowane zostały na holowniki szybowców i nosiły oznaczenia He-111P-6/R2.

Z uwagi na kłopoty z dostawą dostatecznej ilości silników DB 601, planowano równoczesną produkcję wersji napędzanej silnikami Jumo 211, oznaczonej He-111H, która od połowy 1940 r. zastąpiła całkowicie na liniach produkcyjnych samoloty He-111P. Samoloty tej wersji były produkowane w wielu wariantach:
- He-111 V19 -pierwszy prototyp wersji H, oblatany w styczniu 1939 r. posiadał silniki Jumo 211A-1 o mocy startowej 743 kW (1010 KM),
- He-111H-0- seria przedprodukcyjna, zbudowano kilkanaście egz.,
- He-111H-1- wariant seryjny, produkowany od maja 1939 r., identyczny (za wyjątkiem zastosowanych silników) z He-111P-2. Zbudowano 400 egz.,
- He-111H-2- wariant produkowany od września 1939 r. Wyposażony w silniki Jumo 211A-3 o mocy startowej 809 kW (1100 KM). Samoloty produkowane od października 1939 r., miały wzmocnione o 3 karabiny maszynowe MG 15 uzbrojenie obronne, rozmieszczone identycznie jak w samolotach He-111P-4,
- He-111H-3- budowane od listopada 1939 r. Samolot otrzymał jeszcze jeden dodatkowy ruchomy karabin maszynowy MG 15 kal. 7,92 mm, umieszczony w dolnej gondoli strzeleckiej z możliwością prowadzenia ognia w przód do dołu. Na przednim stanowisku strzeleckim montowano działko MG FF kal. 20 mm. Silniki Jumo 211D-1 o mocy startowej 882 kW (1200 KM),
- He-111H-4- produkowana równocześnie z wersją He-111H-3, pierwsze serie napędzane były silnikami Jumo 211D-1, kolejne Jumo 211F-1 o mocy startowej 1029 kW (1400 KM),
- He-111H-5- pierwsze serie posiadały również silniki Jumo 211 D-1 podczas gdy następne Jumo 211F-1. Posiadały dwa wewnętrzne dodatkowe zbiorniki paliwa o łącznej pojemności 1670 dm3. Przenosiły najcięższe bomby, którymi dysponowała wówczas Luftwaffe o wadze 1800 i 2500 kg,
- He-111H-6- weszła do produkcji seryjnej w 1941 r. Samoloty mogły przenosić po dwie torpedy lotnicze LT F5b na wyrzutnikach PVC. Napęd stanowiły silniki Jumo 211F-1. Wersja H-6 stała się najliczniej produkowanym wariantem bombowca He-111. Był to uniwersalny samolot, pełniący rolę samolotu bombowego, bombowo-torpedowego, rozpoznawczego, transportowego, kurierskiego, myśliwskiego i szturmowego,
- He-111H-7 i He-111H-9- modyfikacje wersji H-6, posiadające nieznacznie zmodyfikowane wyposażenie. Nie weszły do produkcji seryjnej,
- He-111H-8- nocny samolot bombowy wyposażony w urządzenia do cięcia lin balonów zaporowych. Samoloty przebudowane były z płatowców He-111F-5. Ładunek bomb zmniejszono do 1000 kg, uzbrojenie zredukowano do 2 ruchomych karabinów maszynowych, strzelających do tyłu w górnym i dolnym stanowisku strzeleckim. Samoloty wyszły szybko z użycia i zostały przebudowane na holowniki szybowców He-111H-8/R2,
- He-111H-10- otrzymała zmodyfikowane urządzenia do cięcia lin balonów zaporowych. Wersja oparta o płatowiec He-111H-6,
- He-111H-11- wyposażono w zmodyfikowane wyrzutniki bombowe PVC, zdolne do przenoszenia pięciu bomb o ciężarze 250 kg każda lub trzech bomb po 1000 kg. Karabin maszynowy MG 15 kal. 7,92 mm w górnym stanowisku strzeleckim zastąpiony został przez najcięższy karabin maszynowy MG 131 kal. 13 mm. Dolne tylne stanowisko strzeleckie zaopatrzono w zdwojony karabin maszynowy MG 81Z kal. 7,92 mm. Pojedyncze karabiny maszynowe MG 81 zainstalowano w bocznych, kadłubowych stanowiskach strzeleckich. W wariancie He-111H-11/R1 montowano w bocznych okienkach zdwojone MG 81 Z,
- He-111H-12- służyła do przenoszenia dwóch bomb kierowanych Henschel Hs 293A. Samoloty nie miały dolnej gondoli strzeleckiej oraz przedniego działka. Budowana w małuch ilościach,
- He-111H-14- specjalna nocna wersja bombowa z dodatkowym wyposażeniem radionawigacyjnym, złożonym z FuG Samos z Peil-GV, APZ 5 oraz FuG 351 Korfu. Samoloty te służyły do dokładnego wyszukiwania celów punktowych oraz oznaczania ich za pomocą markerów. Zbudowano ok. 30 egz.,później ok. 20 egz pozbawiono dodatkowego wyposażenia radiowego i przebudowano na holowniki szybowców He-111H-14/R2,
- He-111H-16- wyposażona w silniki Jumo 211F-2 o mocy startowej 993 kW (1350 KM). Budowana w dużych ilościach. Uzbrojenie strzeleckie było identyczne z uzbrojeniem wersji H-11. Ładunek bombowy max- 3000 kg. Podstawową zaletą tego wariantu była możliwość instalowania na nim, bez potrzeby dokonywania specjalnych przeróbek, różnych zestawów modyfikacyjnych:
- H-16R1- z górną wieżyczką strzelecką DL 131 z karabinem maszynowym MG 131 kal. 13 mm,
- H-16/R2- holownik szybowców,
- H-16/R3- bombowiec naprowadzający,
- He-111H-18- otrzymała urządzenie radarowe FuG 200. Udźwig bomb zmniejszony do 1500 kg. Samoloty te powstały na bazie przeróbek płatowców H-16,
- He-111H-20- wersja specjalnie przeznaczona do wykonywania zadań transportowych i do holowania szybowców. Prototypami były samoloty V46, V47 i V48. Na bazie H-20 powstały modyfikacje:
- H-20R1- samolot transportowy z trzyosobową załogą mogący przewozić 16 spadochroniarzy oraz wyposażony w wyrzutniki umożliwiające podczepienie zasobników o wadze po 800 kg,
- H-20/R2- samolot transportowy i holownik szybowców z pięcioosobową załogą,
- H-20/R3- nocny bombowiec z dodatkowym wyposażeniem radiowo-nawigacyjnym,
- H-20/R4- bombowiec nękający z możliwością przenoszenia na zewnętrznych zaczepach ładunku 20 bomb 50 kg,
- He-111H-21- wyposażona w silniki Jumo 213E-1 o mocy 1287 kW (1750 KM).Pierwsze 22 egz. otrzymały stare silniki Jumo 211 F-2,
- He-111H-22- wersja przystosowana do wystrzeliwania z pokładu bomb latających Fieseler Fi-103. Jedną bombę latającą podwieszano pod centropłatem z lewej lub prawej strony kadłuba na wyrzutniku ETC 2000. Samoloty przerabiane były głównie z samolotów He-111H-16 i H-20,
- He-111H-23- ostatnia wersja przeznaczony do zadań specjalnych, takich jak przewóz spadochroniarzy lub sabotażystów. Zabierał 8 spadochroniarzy wraz z ekwipunkiem,

Samolotów wersji He-111H i He-111P wyprodukowano w latach 1939-1944 ogółem 6615 egz. Ogółem wyprodukowanych zostało ok. 7500 He-111 wszystkich wersji. Dodatkowo w latach 1940-tych firma CASA wyprodukowała dla lotnictwa Hiszpanii ok. 130 egz. He-111 pod nazwą CASA 2111. W latach 1953-1956 70 samolotów CASA 2111 zostało zmodyfikowanych poprzez zastosowanie silników Rolls-Royce 500 -20 i 500 -29 o mocy 1176 kW (1600 KM). Samoloty oznaczono CASA 2111B- wersja bombowa, CASA 2111D- rozpoznawcza i CASA 2111E- transportowa.

- He-111R-1- projekt wersji wysokościowej, opracowany w 1943 r. Jako napęd przewidywano zmodyfikowane silniki Jumo 211F z turbosprężarką i innym typem chłodnicy,
- He-111R-2- wersja wysokościowa opracowana w 1944 r. Otrzymała silniki DB 603U o mocy startowej 1331 kW (1810 KM) i mocy max 1176 kW (1600 KM). Silniki te, posiadały turbosprężarki Hirth albo TKL 15. Próby w locie przeprowadzono z prototypem He-111 V32 z silnikami DB 601U wyposażonymi w turbosprężarki TK 9AC,
- He-111Z ”Zwilling”- dwukadłubowy holownik szybowców transportowych Messerschmitt Me-321 ”Gigant”. Prototypy He-111Z V1 i V2 oblatane zostały późną jesienią 1941 r. Samoloty te powstały na bazie dwóch płatowców He-111H45 połączonych nowym centropłatem z umieszczonym na nim pośrodku dodatkowym piątym silnikiem. Następnie na bazie He-111H-6 powstały kolejne trzy samoloty, oraz w oparciu o płatowce He-111H-16- następne 5 egz. Wszystkie samoloty tego typu dostarczone zostały Luftwaffe przed końcem wiosny 1942 r. Pomimo swoich dużych rozmiarów samolot był łatwy w pilotażu i posiadał wystarczającą moc silników, aby holować ciężkie szybowce, mogły holować jeden szybowiec Me-321 albo dwa mniejsze szybowce Gotha Go-242. Samoloty znalazły zastosowanie głównie na froncie wschodnim,
- He-111Z-2- projekt bombowca dalekiego zasięgu z możliwością przenoszenia ładunku bombowego o masie do 7000 kg na odległość do 1100 km. Nie wyszedł poza wstępne stadium projektowe,
- He-111Z-3- projekt samolotu rozpoznawczego o zasięgu 4300 km, nie wyszedł poza wstępne stadium projektowe.

Zastosowanie bojowe Heinkla He-111 rozpoczęło się w marcu 1937 r. podczas wojny domowej w Hiszpanii. Ogółem do Hiszpanii wysłanych zostało 130 He-111 (z tego 95 He-111B-1 i B-2 oraz 35 He-111E-1). Chrzest bojowy He-111 w barwach Luftwaffe odbył się w kampanii wrześniowej. W tym czasie niemieckie lotnictwo wojskowe dysponowało około 900 samolotami He-111 różnych wersji, przeszło 400 samolotów skierowano do działań nad Polską. Obok lotnisk podstawowym celem He-111 były linie komunikacyjne, stacje kolejowe oraz zgrupowania wojsk polskich. W drugiej fazie walk celem głównym stała się oblężona Warszawa. W okresie Dziwnej wojny He-111 odniosły duże sukcesy w atakowaniu celów morskich, zatapiając wiele alianckich statków. W dniu 28.10.1939 r. jeden He-111H został zestrzelony przez samoloty Supermarine ”Spitfire” Mk.I. Był to pierwszy samolot zestrzelony nad Anglią w II wojnie światowej.

W dniu 9.04.1940 r. rozpoczęła się kampania norweska. Wzięło w niej udział 529 bombowców He-111, które zatopiły 15 jednostek pływających, m.in. polski niszczyciel ORP Grom i transportowiec Chrobry, oraz zwalczały na lotniskach samoloty RAF. W początkach maja 1940 r. Luftwaffe dysponowała około 850 bombowcami He-111, z których do działań nad zachodnią Europą skierowano 688 egz. W dniu 10.05.1940 r. uderzyły głównie przeciwko lotniskom aliantów, niszcząc około 200 samolotów przy stracie 22 maszyn. Obok bombardowań wykonywanych w celu wsparcia wojsk lądowych He-111 przeprowadziły 27 maja ciężki nalot na Dunkierkę. Trudnym egzaminem dla załóg He-111 był okres Bitwy o Anglię. W okresie między 1.08.-31.10.1940 r. Niemcy stracili 395 bombowców He-111, z tego 235 w działaniach bojowych. Późną jesienią 1940 r. bombowce niemieckie przeszły do działań nocnych, atakując Londyn, Birmingham i Coventry. Wiosną 1941 r. rozegrała się kampania bałkańska, w której brał udział jeden dywizjon, wyposażony w 30 He-111. W dniu 6.04.1941 r. bombardowały one Belgrad, następnie stawiały miny morskie na podejściach do portu w Pireusie. W nocy z 5/6.05.1941 r. minowane były wody kanału Sueskiego i podejścia do Aleksandrii. W pierwszej połowie maja siedem He-111P-4 przebazowano do Iraku aby wspomóc powstanie Arabów przeciwko brytyjskim okupantom.

W operacji Barbarossa rozpoczętej 22.06.1941 r. wzięło udział ok. 270 samolotów He-111H. Samoloty te, wzięły udział w nalotach na bazy lotnicze, linie zaopatrzeniowe i zgrupowania Armii Czerwonej. Był to okres największych sukcesów osiągniętych przez lotnictwo niemieckie w czasie całej wojny. Tylko w ciągu dwóch pierwszych tygodni zniszczonych zostało około 3500 radzieckich samolotów. W nocy z 21/22.07.1941 r., w odwecie za bombardowanie przez Rosjan Bukaresztu i Helsinek przeprowadzony został pierwszy nalot na Moskwę. Do końca 1941 r. Luftwaffe przeprowadziła 76 nalotów na stolicę ZSRR. W następnym roku głównym celem nalotów stał się Stalingrad. W czerwcu 1943 roku przeprowadzona została duża operacja przeciwko radzieckiemu przemysłowi zbrojeniowemu, zbombardowano zakłady w Górki, Jarosławiu i Saratowie. Równocześnie He-111 atakowały też radzieckie lotniska, odnosząc wiele sukcesów. Samoloty operowały też jako maszyny transportowe, zaopatrując jednostki armii niemieckiej, znajdującej się w okrążeniu. Najsłynniejszymi takimi akcjami były operacje pod Diemjanskiem wiosną 1942 r. i Stalingradem zimą 1942/1943. Luftflotte 4 utraciła w tej ostatniej bitwie 165 He-111, głównie w wypadkach i z powodu awarii. Na froncie wschodnim He-111 operowały w dużej liczbie jako holowniki szybowców transportowych.

Bardzo znane są również działania He-111 wymierzone przeciwko żegludze alianckiej. W okresie od 1.11.1942 r. do 13.03.1943 r. w basenie Morza Śródziemnego zatopiły 10 jednostek pływających, a do połowy 1944 r. kolejne 22 statki i okręty. W tym czasie na Dalekiej Północy zwalczały konwoje do Murmańska. 27.05. 1942 r. He-111 zatopiły torpedami dwa statki z konwoju PQ-16. Z 36 statków konwoju PQ-17 niemieckie samoloty zatopiły 23! Straty własne Luftwaffe wynosify 5 maszyn. Ostatnimi akcjami bojowymi He-111 były naloty na Anglię przy użyciu bomb latających Fieseler Fi-103 (V-1).

Na początku lat 1940-tych Rumunia otrzymała 32 samoloty w wersji He-111H-3 i H-6. Od 22.06.1941 r. używane były na froncie wschodnim. Od 1942 r. w zakładach Fabrica de Avione S.E.T podjęto montaż samolotów He-111H-6, zmontowano 30 egz. Węgry zakupiły w latach 1940-1944 16 samolotów He-111. Słowacy użytkowali 5 samolotów He-111H-10, wykonywały zadania transportowe. Po wojnie znajdowały się na wyposażeniu lotnictwa czechosłowackiego pod oznaczeniem LB-77. Bułgaria posiadała 2 samoloty transportowe He-111H-16. W Hiszpanii po zakończeniu wojny domowej pozostało około 60 samolotów He-111B i E. W 1943 r. Hiszpanie zakupili 70 egz. He-11H-16, dalsze 130 egz. wyprodukowano w zakładadach CASA.

W czasie trwania działań wojennych lotnictwo alianckie zdobyło kilkanaście sprawnych egzemplarzy He-111. Brytyjczycy od lutego 1940 r. użytkowali samolot He-111H-1 w 1426 Dywizjonie RAF. Kolejny He-111 był użytkowany w 260 Dywizjonie. Amerykanie zdobyli dwa pierwsze He-111H na lotniskach w 1943 r., posiadali także dwa samoloty cywilne. Po zakończeniu wojny w USA testowano He-111H-16 pod oznaczeniem EF-1600. Również Francuziprzęjeli po wojnie kilka He-111 i używali jako samoloty transportowe. Sowieci przeprowadzali loty testowe na zdobycznych samolotach He-111 oraz używali do holowania szybowców i transportu agentów.

W Polsce.

Zakłady Flugzeugwerk Mielec (FWM), czyli przedwojenna polska wytwórnia Państwowe Zakłady Lotnicze Wytwórnia Płatowców nr 2 w Mielcu, w latach 1940- 1944 wyprodukowały do samolotów bombowych Heinkel He-111 ok. 1000 usterzeń, klap, gondoli silnikowych i łóż silnikowych, 200 przodów kadłuba oraz zmontowały 25 egz. He-111. Zakłady Erge Motor w Poznaniu produkowały części mechanizmów sterowania. Również zakłady Hans Möller (HGM Werke)- Zawiercie prowadziły produkcję elementów He-111.

W październiku 1943 r. skierowano do specjalnej jednostki RAF, noszącej nazwę 1426 Eskadra Samolotów Nieprzyjacielskich- Nr 1426 Enemy Aircraft Flight (EAC) stacjonującej w miejscowości Collyweston położonej niedaleko Londynu, grupę polskich lotników składającą się z: 3 pilotów, 3 nawigatorów, 2 strzelców pokładowych (techników uzbrojenia) i oficera technicznego. Celem szkolenia było zapoznanie z typami najczęściej spotykanych samolotów Luftwaffe. Dowódcą grupy był ppłk pil. Jan Biały. Polacy wykonywali tam loty m.in. na samolocie bombowym Heinkel He-111H nr RAF AW177.

W kwietniu 1944 r. grupa ppłk. Białego, licząca 8 osób, została przerzucona drogą powietrzną w dwóch partiach do kraju z zadaniem polegającym m.in. na wyszkoleniu i przygotowaniu żołnierzy przeznaczonych do ewentualnego przejęcia zdobycznego sprzętu niemieckiego na lotnisku po przechwyceniu obiektów przez Armię Krajową w planowanym powszechnym powstaniu. Samoloty zdobyczne zamierzano szybko uruchomić i wykorzystać w działaniach przeciw okupantowi. Lotniska miały być natomiast przystosowane do lądowania samolotów alianckich z zaopatrzeniem bojowym dla powstańców. Późniejszy przebieg wypadków zniweczył zamiar.

W końcu 1943 r. personel 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia przejął na lotnisku we Włoszech samolot bombowy Heinkel He-111, który w związku z usterką został pozostawiony przez Niemców. Po jego naprawieniu wykonano nim kilka lotów krajoznawczych w okolicach lotniska w Brindisi.

Po zakończeniu II wojny światowej na terenach zachodniej Polski znalazły się duże ilości niemieckiego sprzętu wojennego, w tym sporo samolotów różnych typów. Pozostawione samoloty stanowiły mozaikę różnych typów począwszy od standardowych maszyn bojowych Luftwaffe, poprzez sprzęt szkolno-treningowy, a skończywszy na rzadziej spotykanych konstrukcjach. W śród nich znalazły się również różne wersje samolotu bombowego Heinkel He-111. Samoloty te przedstawiały znikomą wartość użytkową bądź to wskutek uszkodzeń odniesionych podczas działań wojennych lub daleko posuniętej dewastacji. Wszystkie samoloty tego typu zostały z biegiem czasu przeznaczone na złom.

W latach 1948-1950 w Wydzielonej Grupie Konstrukcyjnej CSS we Wrocławiu opracowano projekt samolotu komunikacyjnego i transportowego CSS-15. W jego konstrukcji zamierzano wykorzystać pochodzące ze zdobyczy wojennej silniki BMW 132 lub Bramo 323, a ponadto powozie główne z samolotu Heinkel He-111, śmigła, klapy i napędy sterów, zalegające w magazynach w ilościach zabezpieczających seryjną produkcję płatowców.

Konstrukcja:
Dolnopłat o konstrukcji metalowej. Załoga- 4-5 osób, He-111Z- 7 osób. W wersji cywilnej samolot zabierał 10 pasażerów.
Płat metalowy, trójdzielny, dwudźwigarowy. Skrzydła o kształcie trapezowym, na końcach zaokrąglone, wyposażone w metalowe lotki z płóciennym pokryciem. Klapy szczelinowe o konstrukcji metalowej i metalowym pokryciu.
Kadłub półskorupowy o konstrukcji metalowej, o przekroju owalnym. Pokrycie blachą duraluminiową. Kabiny zakryte.
Usterzenie pionowe i poziome wolnonośne o obrysie eliptycznym o konstrukcji całkowicie metalowej.
Podwozie klasyczne chowane w locie.

Uzbrojenie:
- He-111B-2- 1 ruchomy karabin maszynowy MG 15 kal. 7,92 mm w nosie, 1 ruchomy karabin maszynowy MG 15 kal. 7,92 mm strzelający na stanowisku grzbietowym, 1 ruchomy karabin maszynowy MG 15 kal. 7,92 mm w wysuwanej gondoli pod kadłubem. Udźwig bomb- 1600 kg,
- He-111E-3- 1 ruchomy karabin maszynowy MG 15 kal. 7,92 mm w nosie, 1 ruchomy karabin maszynowy MG 15 kal. 7,92 mm strzelający na stanowisku grzbietowym, 1 ruchomy karabin maszynowy MG 15 kal. 7,92 mm w wysuwanej gondoli pod kadłubem. Udźwig bomb- 2000 kg,
- He-111P-4- 1 ruchomy karabin maszynowy MG 15 kal. 7,92 mm w nosie, 1 ruchomy karabin maszynowy MG 15 kal. 7,92 mm umieszczony w górnej, przedniej części osłony kabiny, po 1 MG 15 kal. 7,92 mm w bocznych okienkach kadłuba oraz po 1 MG 15 kal. 7,92 mm na górnym i dolnym stanowisku strzeleckim. Udźwig bomb- 2000 kg,
- He-111H-16- 1 działko MG FF kal. 20 mm umieszczone w nosie kadłuba, 1 grzbietowy najcięższy karabin maszynowy MG 131 kal. 13 mm, zdwojony karabin maszynowy MG 81Z kal. 7,92 mm w tylnej części gondoli strzeleckiej, po 1 MG 15 lub MG 81 albo zdwojone MG 81Z w bocznych okienkach kadłuba. Udźwig bomb- 3000 kg,
- He-111Z-1- 1 działko MG FF kal. 20 mm umieszczone w przodzie prawego kadłuba, 1 najcięższy karabin maszynowy MG 131 kal. 13 mm umieszczony w przodzie lewego kadłuba, po 1 karabinie maszynowym MG 15 kal. 7,92 mm w gondolach strzeleckich pod kadłubem, po 1 najcięższym karabinie maszynowym MG 131 kal. 13 mm w górnych stanowiskach strzeleckich, 2 karabiny maszynowe MG 15 kal. 7,92 mm w zewnętrznych bocznych okienkach kadłubów.
Uzbrojenie innych wersji i wariantów- patrz historia rozwoju konstrukcji.

Wyposażenie: instalacja elektryczne, instalacja hydrauliczna, instalacja tlenowa. Wyposażenie radiowe: radiostacja FuG III, później Fug X, urządzenie radiowo-nawigacyjne FuB 1, radionamiernik Peil G 5. Od 1940 r. zestaw ten był uzupełniany (i modyfikowany) różnymi urządzeniami radiowo-nawigacyjnymi czy radarowymi.
Zobacz również w historii rozwoju konstrukcji.

Napęd- 2 silniki:
- He-111B-2- rzędowe Daimler Benz DB 600CG o mocy startowej 699 kW (950 KM) i mocy max 669 kW (925 KM) każdy,
- He-111E-3- rzędowe Junkers Jumo 211 A-1 o mocy startowej 772 kW (1050 KM) i mocy max 706 kW (960 KM) każdy,
- He-111P-4- rzędowe Daimler Benz DB 601A-1 o mocy startowej 809 kW (1100 KM) i mocy max 746 kW (1050 KM) każdy,
- He-111E-16- rzędowe Junkers Jumo 211 F-2 o mocy startowej 993 kW (1350 KM) i mocy max 779 kW (1060 KM) każdy.

Napęd He-111Z-1- 5 silników rzędowych Junkers Jumo 211 F-2 o mocy startowej 993 kW (1350 KM) i mocy max 779 kW (1060 KM) każdy.
Napęd innych wersji i wariantów- patrz historia rozwoju konstrukcji.

Dane techniczne (wg [3]):


Rozpiętość

Długość

Wysokość

Pow.
nośna

Masa
własna

Masa
całkowita

Prędkość
max

Prędkość
przelotowa

Prędkość
lądowania

Pułap

Zasięg
max

Model

[m]

[m]

[m]

[m2]

[kg]

[kg]

[km/h]

[km/h]

[km/h]

[m]

[km]

He-111B-2

22,61

17,51

4,2

86,5

5800

8600

370

344

115

7000

1065

He-111D-0

22,61

17,51

4,2

86,5

6000

8800

410

370

120

7000

1065

He-111E-3

22,61

17,51

4,2

86,5

6140

10500

420

380

120

8000

1065

He-111P-4

22,5

16,4

4,0

86,5

6780

13500

398

370

120

8000

2450

He-111H-16

22,5

16,4

4,0

86,5

6900

14000

434

390

135

8500

2060

He-111Z-1

35,4

16,4

4,0

147,44

21300

29700

437

394

135

10200

4000

Galeria

  • Samolot pasażerski Heinkel He-111A-0, pierwsza wersja przedseryjna. (Źródło: archiwum).
  • Samolot bombowy Heinkel He-111B-1 z Legionu Condor- niemieckiej jednostki wojskowej wspierającej siły generała Francisco Franco. (Źródło: archiwum).
  • Samolot bombowy w wersji Heinkel He-111D-1. (Źródło: archiwum).
  • Samolot pasażerski w wersji Heinkel He-111C-0 przeznaczonej dla Lufthansy. (Źródło: archiwum).
  • Samolot pasażerski w wersji Heinkel He-111G-0. (Źródło: archiwum).
  • Samolot bombowy Heinkel He-111E-3 w służbie Luftwaffe. (Źródło: archiwum).
  • Samolot bombowy Heinkel He-111F-1 w służbie lotnictwa wojskowego Turcji. (Źródło: archiwum).
  • Samolot bombowy Heinkel He-111H-1 w locie. (Źródło: archiwum).
  • Samolot bombowo- torpedowy Heinkel He-111H-4. (Źródło: archiwum).
  • Samolot bombowo Heinkel He-111P-4, wariant ze wzmocnionym uzbrojeniem obronnym. (Źródło: archiwum).
  • Samolot- holownik szybowców transportowych Heinkel He-111Z-1 ”Zwilling” w locie. (Źródło: archiwum).
  • Heinkel He-111B-1, rysunek w rzutach. (Źródło: archiwum).
  • Heinkel He-111P-5, rysunek w rzutach. (Źródło: archiwum).
  • Żołnierze obsługi naziemnej polskiej 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia pozują na tle swojego wojennego łupu- niemieckiego bombowca Heinkel He 111. (Źródło: archiwum).

Źródło:

[1] Morgała A. ”Polskie samoloty wojskowe 1939-1945”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1976.
[2] Murawski M. ”Samoloty Luftwaffe 1933-1945”. Tom 2. Wydawnictwo Lampart. Warszawa 1997.
[3] Michulec R. ”Heinkel He-111”. Seria Monografie Lotnicze nr 12. Wydawnictwo AJ-Press. Gdańsk 1993.
[4] Morgała A. ”Kierunki rozwoju samolotów wojskowych w Polsce w drugiej połowie XX w”. ”Lotnictwo stulecie przemiany”. Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2003.
[5] Glass Andrzej, Kubalańca Jerzy "Polskie konstrukcje lotnicze". Tom 5. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2013.
blog comments powered by Disqus