Hawker "Audax", 1931
("Hartbees")

Samolot rozpoznawczy i współpracy z wojskami lądowymi. Wielka Brytania.
Samolot rozpoznawczy i współpracy z wojskami lądowymi Hawker ”Audax”. (Źródło: archiwum).

Na początku 1931 r. Ministerstwo Lotnictwa Wielkiej Brytanii wydało zapotrzebowanie na samolot rozpoznawczy i współpracy z wojskami lądowymi (liniowy)- 7/31. Chodziło o samolot do służby w kolonialnych jednostkach zamorskich. W jednostkach tych używano wówczas samolotów Armstrong Whitworth ”Atlas”, uznanych już jednak za przestarzałe. Okazało się, że najlepiej wymagania spełnia odpowiednio przebudowany, lekki bombowiec Hawker ”Hart”. Jeden z seryjnych ”Hartów” został od razu z linii produkcyjnej zabrany w celu przeprowadzenia na nim prób przydatności do nowej roli. Przeprowadzono je latem 1931 r. i wkrótce złożono zamówienie na pierwszych 40 seryjnych samolotów nazwanych ”Audax” Mk.I.

Samolot różnił się od ”Harta” przedłużonymi rurami wydechowymi, by w lotach nocnych płomienie wydobywające się z nich nie ograniczały widzialności. Ponadto pod kadłubem zamontowano specjalny obrotowy (opuszczany) hak do podbierania meldunków i rozkazów z ziemi, od wojsk z którymi samolot współpracował. Ograniczono uzbrojenie bombowe, uzbrojenie strzeleckie pozostało bez zmian. Napęd samolotu stanowił silnik Rolls Royce ”Kestrel IB”. Pierwszy seryjny samolot Audax został oblatany 29.12.1931 r. Pierwszą jednostką, wyposażoną w samoloty ”Audax” Mk.I był 4. Dywizjon Dowództwa Współpracy z Armią w Farnborough, który otrzymał nowe maszyny w 1932 r. Łącznie wyprodukowano aż 655 samolotów tego typu, przy czym produkcję rozdzielono pomiędzy zakłady: Gloster wyprodukował- 50, Bristol- 141, Avro- 244, Westland- 43, a Hawker- 177.

Kolejnymi jednostkami przezbrojonymi w ”Audaxy” Mk.I był 2. i 13. Dywizjony, później dywizjony 16. i 26. oraz 615. Dywizjon rezerwowy (Royal Auxiliary Air Force). Wszystkie te jednostki w 1937 r. zostały przezbrojone na nowsze samoloty Hawker ”Hector”, za wyjątkiem 16. Dywizjonu, który dopiero w maju 1938 r. został przezbrojony w samoloty Westland ”Lysander” Mk.I. Poza wymienionymi na ”Audaxy” przezbrojono też trzy dywizjony łącznikowe (Communication Command): 24., 173. (Egipt) oraz 267. (Malta).

”Audaxy”, które trafiały do jednostek zamorskich, zostały wyposażone w silniki ”Kestrel II”, dostosowane do pracy w warunkach tropikalnych i mających zwiększoną moc. W Indiach przezbrojono cztery dywizjony: 5., 20., 28. i 146., w Iraku- 52., w Egipcie- 208. i w Kenii- 237. Dywizjony w Indiach zachowały ”Audaxy” do 1941 r., kiedy to 20. i 28. Dywizjon przezbrojono na ”Lysandery”, zaś 5. i 146. w 1942 r. otrzymały myśliwskie Curtiss ”Mohawk”. 237. Dywizjon wziął udział w Kampanii Wschodnio-Afrykańskiej, zaś 52. Dywizjon w maju 1941 r. uczestniczył w tłumieniu rebelii irackiej.

Poza wymienionymi jednostkami RAF, na ”Audaxach” latały też dywizjony bombowe RAF. Ich szybka rozbudowa w połowie lat 30-tych uniemożliwiła wyposażenie ich w nowoczesne bombowce, bowiem przemysł nie nadążał za formowaniem nowych dywizjonów. ”Audaxy” traktowano w Bomber Command jako samoloty treningowe i używano je w latach 1934-1938, kiedy to wszystkie dywizjony otrzymały docelowe typy bombowców (Fairey ”Battle”, Bristol ”Blenheim” i inne). Były to następujące dywizjony: 61., 63., 77., 105., 114., 144., 148., 211. i 226. Do końca 1941 r. wszystkie samoloty ”Audax” wycofano z użycia.

”Audaxy” wyeksportowano też do Iraku. Do kraju tego trafiło w latach 1933-1935 30 egz. wyposażonych w silniki gwiazdowe Pratt & Whitney Hornet S2B o mocy 600 KM oraz 26 egz. napędzanych silnikami Bristol Pegasus II o zbliżonej mocy. Pojedynczy samolot Audax I z silnikiem ”Kestrel V” trafił do sformowanego w 1935 r. lotnictwa Singapuru.

Kolejnym samolotem ze słynnej rodziny zapoczątkowanej przez samolot ”Hart” był ”Hartbees”, będący odmianą ”Audaxa” produkowaną z licencji w RPA. Cztery samoloty ”Hartbees” zostały zbudowane przez firmę Hawker. Pierwsze dwa były identyczne z ”Audaxami”, zaś pozostałe dwa otrzymały częściowe opancerzenie kabiny pilota i silnika. Cała czwórka była napędzana silnikami Rolls Royce ”Kestrel V”. Pierwsze samoloty zostały oblatane 28.06.1935 r. W październiku 1935 r. całą czwórkę przetransportowano do Południowej Afryki. Wkrótce seryjna produkcja maszyn ruszyła w firmie Roberta Heightsa w Pretorii. Pierwsze wyprodukowane tu samoloty były gotowe wiosną 1937 r. i do lipca przeszły pomyślnie próby odbiorcze. Łącznie do końca 1938 r. zbudowano w RPA 65 samolotów ”Hartbees”. Służyły one w dwóch dywizjonach. W momencie wybuchu wojny niemal wszystkie (53 egz.) pozostałe ”Hartbees” zostały przerzucone do Kenii. W 1940 r. walczyły one z siłami włoskimi w Afryce Wschodniej. Do końca 1940 r. pozostałe samoloty wycofano z aktywnej służby i przewieziono z powrotem do RPA. Tutaj używano je do celów treningowych, aż do 1946 r.

W Polsce.

Konstrukcja:
Dwumiejscowy dwupłat o konstrukcji mieszanej.
Płaty posiadały skrzynkowy dźwigar metalowy, o konstrukcji stalowo-duraluminiowej. Noski skrzydeł i usterzenia pokryte blachą duralową, reszta płótnem.
Kadłub wykonany jako kratownica spawana z rur stalowych, kryta duraluminium w przedniej części oraz płótnem w tylnej części. Kabiny odkryte.
Podwozie klasyczne stałe.

Uzbrojenie- 1 stały karabin maszynowy Vickers kal. 7,7 mm pilota zamontowany w kadłubie i 1 ruchomy karabin maszynowy Lewis kal. 7,7 mm obserwatora. Udźwig bomb- 180 kg.

Silnik- rzędowy Rolls Royce ”Kestrel IB” o mocy 390 kW (530 KM) lub Rolls Royce ”Kestrel II” o mocy 463 kW (630 KM). Samoloty irackie otrzymały silniki gwiazdowe Pratt & Whitney ”Hornet” S2B o mocy 441 kW (600 KM) oraz Bristol ”Pegasus II” o zbliżonej mocy.
W wersji Hartbees- Rolls Royce ”Kestrel V” o mocy 447 kW (608 KM).

Dane techniczne ”Audax” (wg [1]):
Rozpiętość- 11,36 m, długość- 9,02 m, wysokość- 3,18 m, powierzchnia nośna- 32,37 m2.
Masa własna- 1336 kg, masa startowa max- 1987 kg.
Prędkość max- 274 km/h, pułap- 6400 m, zasięg- 730 km.

Źródło:

[1] JBG, MF ”Hawker Audax”. Lotnictwo nr 3/2003.
[2] JBG, MF ”Hawker Hardy i Hartbees”. Lotnictwo nr 9/2004.
blog comments powered by Disqus