Hansa-Brandenburg FB, ok. 1916

Latająca łódź patrolowa. Niemcy / Austro-Węgry.
Latająca łódź patrolowa Hansa-Brandenburg FB (nr K 231), wyprodukowana w austro-węgierskiej firmie UFAG. (Źródło: archiwum).

Pierwszą latającą łodzią zaprojektowaną przez inż. Ernsta Heinkela dla firmy Hansa- und Brandenburgische Flugzeugwerke AG była Hansa-Brandenburg FB. Projekt powstał w 1915 r. i był oparty na konstrukcji austriackiej łodzi latającej Lohner L. Prototyp został zbudowany w tym samym roku.

Był to duży, dwu- lub trzymiejscowym półtorapłat przeznaczony do lotów patrolowych nad morzem. Załoga składała się z pilota i jednego lub dwóch obserwatorów. Do napędu zastosowano silnik Benz Bz.III o mocy 110 kW. Uzbrojenie stanowił jeden ruchomy karabin maszynowy Parabellum MG14 kal. 7,92-mm, zamontowany z przodu kadłuba, w kabinie obserwatora.

Niemiecka Marynarka Wojenna nie była zwolennikiem łodzi latających i preferowała wodnosamoloty, jednak zamówiła 6 łodzi latających FB (numery MN 511-516). Pierwszy egzemplarz wszedł do służby na początku 1916 r. W niemieckiej marynarce wojennej potocznie nazywane były jako łodzie latające Lohner. Łódź FB nr MN 513 stacjonowała na stacji Angernsee Seeflugstation (na jeziorze Engure w zachodniej Łotwie), gdzie była używana z wodnosamolotami Friedrichshafen FF-33 w atakach na Rosjan. 4.07.1916 r. wraz z FF-33 nr MN 659 brała udział w zestrzeleniu rosyjskiej łodzi latającej Grigorowicz M-9. Łodzie FB stacjonowały również w Seeflugstation Zeebrugge w Belgii i Seeflugstation Norderney na Wyspach Wschodniofryzyjskich. Mogły operować zimą, kiedy śnieg i lód uniemożliwiały działalność wodnosamolotom. Patrolowały akweny morskie, na których niemieckie trałowce prowadziły niekończącą się kampanię, próbując utrzymać otwarte kanały, aby umożliwić okrętom podwodnym dostęp do Morza Północnego. Dzięki solidnej konstrukcji łódź latająca FB była w stanie wykonywać loty patrolowe trwające ponad 8 h. Wszystkie sześć łodzi zostało wycofanych z eksploatacji w maju 1917 r.

Austro-Węgierska Marynarka Wojenna (K.u.K. Kriegsmarine) zamówiła w firmie Hansa-Brandenburg jedną łódź latającą FB, która w lipcu 1916 r. dotarła do bazy w Poli. Otrzymała numer K184. Była prawie identyczna z niemieckim prototypem MN 511. Po wprowadzeniu kilku modyfikacji, zgodnie z wymaganiami K.u.K. Kriegsmarine, w zakładach Ungarische Flugzeugfabrik Abteil Gesellschaft (UFAG) została podjęta produkcja licencyjna. Zewnętrzne, równoległe zastrzały podtrzymując wystające końcówki górnego płata, zostały zastąpione zastrzałem w kształcie litery V. Statecznik pionowy i ster zostały zastąpione zupełnie nową konstrukcją, która została bezpośrednio połączona z górną częścią kadłuba. Do napędu zastosowano silnik Rapp o mocy 129 kW i inną chłodnicę, opracowaną w Austro-Węgrzech. Wersja licencyjna mogła przenosić bomby o masie do 200 kg.

W zakładach UFAG zamówiono siedem serii o numerach K168- K175, K176- K183, K203- K212, K213- K224, K255- K232, K233- K247, K248- K250. Dostawy trwały od jesieni 1916 r. do sierpnia 1918 r. Ostatnia seria 12 egz. (K251- K262), zamówiona we wrześniu 1918 r., nie została dostarczona. Do napędu stosowano różne typy silników rzędowych: Rapp, Mercedes, Austro-Daimler i Hiero o coraz większej mocy. Seria K233- K247 otrzymała przeprojektowany statecznik poziomy. W sumie 66 łodzi latających Brandenburg (UFAG) FB weszło do służby w K.u.K. Kriegsmarine. Była to udana konstrukcja, lubiana przez załogi.

Latające łodzie FB używane były do patrolowania nad Adriatykiem zwalczania okrętów i statków nieprzyjaciela. Operowały m. in. z baz Seeflugstation Pola, Seeflugstation Kumbor (na terenie Czarnogóry). Załoga łodzi K178 Frglt. Ottakar Holoubeck, Lt.d.Res. Anton Csonka, zgłosiła zatopienie 3.06.1918 r. nieprzyjacielskiego okrętu podwodnego 25 mil na zachód od Rondoni. Często były również używane do bombardowania włoskich miast i portów. Nie obyło się bez strat:
- K203 została zniszczona w wyniku działań nieprzyjaciela na południe od rzeki Piave 14.08.1917 r.
- K228 została zestrzelona podczas nocnego nalotu na Wenecję 14.08.1917 r.,
- K170 została zestrzelona 2.10.1917 r. broniąc bazy w Poli przed atakiem lotniczym,
- K177 została zniszczona w  katastrofie podczas awaryjnego lądowania w Durazzo 7.04.1918 r.,
- K222 została zdobyta przez Włochów, przymusowo wodowała po ataku na Brindisi 11.08.1917 r., załoga dostała się do niewoli.

Po zakończeniu wojny latająca łódź FB nr K248 została przetransportowana do Stanów Zjednoczonych, otrzymała nr A-5807. Na początku 1921 r. została wyremontowana w warsztatach Naval Aircraft Factory (NAF) i w marcu tego roku wysłana do Hampton Roads w celu przeprowadzenia prób. Została skasowana w 1924 r., zachowano tylko silnik i wyposażenie.

Dalszym rozwojem konstrukcji była latająca łódź Hansa-Brandenburg W-13.

W Polsce.

Na wodnopłatowcach Hansa-Brandenburg FB latali również Polacy, lotnicy w służbie lotnictwa morskiego Monarchii Austro-Węgierskiej. Obserwator Władysław Toruń do października 1918 r. wylatał ok. 1000 h, w tym wykonał 24 pięciogodzinne loty. Wykonywał loty rozpoznawcze, na poszukiwanie min, na wykrywanie okrętów podwodnych i na eskortę konwojów. Loty te wykonywane były najczęściej na łodziach latających Hansa Brandenburg FB o numerach: K172, K174, K175, Lohner R oraz Weichmann Albatros K nr K160.

Antoni Grabowiecki, Fliegerquartiermeister, pilot w lotnictwie morskim Austro-Węgier, służył na stacji lotnictwa morskiego (Seeflugstation) Kumbor w zatoce Kotorskiej. Kiedy w dniu 1.02.1918 r. wybuchło z bolszewickiej inspiracji powstanie marynarzy w bazie morskiej zatoce Kotorskiej przyłączyli się do niego lotnicy morscy z bazy w Kumbor. 3 lutego powstanie zostało zdławione. Tego samego dnia Antoni Grabowicki- wraz z dwoma przywódcami powstania w bazie Kumbor, Chorwatem Antonem Sesanem i drugim Polakiem, Gustawem Stonawskim opanowali łódź latającą Hansa-Brandenburg FB nr K207 (wg [2] była to łódź latająca Lohner K- informacja błędna) i przelecieli nią do Manfredonii, oddając się do włoskiej niewoli.

Konstrukcja:
Dwu- lub trzymiejscowym półtorapłat o konstrukcji drewnianej.
Dolne skrzydło zamontowano bezpośrednio na kadłubie. Górny płat o znacznie większej rozpiętości niż dolny. Komora płatów podparta dwoma parami zastrzałów. Wystające końcówki górnego płata podtrzymywane były przez dodatkową parę zastrzałów wychodzących z podstawy zastrzałów międzyskrzydłowych. W wersji austriackiej- zewnętrzne zastrzały podtrzymując wystające końcówki górnego płata w kształcie litery V. Zastrzały wykonane z rur, oprofilowane drewnem i pokryte płótnem. Komora płatów usztywniona dodatkowo drutem stalowym. Pomocnicze pływaki zamontowane na końcach dolnego płata.
Kadłub o konstrukcji drewnianej, miał jeden stopień redanu. Kabiny odkryte, pilot i obserwator zajmowali miejsca obok siebie w kabinie umieszczonej w linii ze skrzydłami, drugi obserwator znajdował się w kabinie z przodu kadłuba.
W wersji niemieckiej stateczniki pionowy i poziomy zamontowane były na zastrzałach nad kadłubem. Ster miał kształt romboidalny i był zamontowany poniżej i powyżej statecznika poziomego. W wersji austriackiej- statecznik pionowy był zamontowany bezpośrednio do kadłuba. Ster wysokości dwuczęściowy.

Uzbrojenie:
- FB produkcji niemieckiej- 1 ruchomy karabin maszynowy Parabellum MG14 kal. 7,92 mm, zamontowany z przodu kadłuba, w kabinie obserwatora,
- FB produkcji austriackiej- 1 ruchomy karabin maszynowy, zamontowany z przodu kadłuba, w kabinie obserwatora. Udźwig bomb- 200 kg, bomby były mocowane na bokach kadłuba.

Wyposażenie- sprzęt radiotelegraficzny.

Silnik:
- FB produkcji niemieckiej- rzędowy 6- cylindrowy, chłodzony wodą Benz Bz.III o mocy 110 kW (150 KM),
- FB produkcji austriackiej- rzędowy 6- cylindrowy, chłodzony wodą: Rapp o mocy 129 kW (175 KM), Mercedes o mocy 118 kW (160 KM), Austro-Daimler o mocy 118 kW (160 KM), Austro-Daimler o mocy 121 kW (165 KM), Austro-Daimler o mocy 136 kW (185 KM), Hiero o mocy 147 kW (200 KM) i Hiero o mocy 169 kW (230 KM).
Silnik zamontowany na zastrzałach pomiędzy płatami. Śmigło drewniane o średnicy 275 mm, pchające. Dwa główne zbiorniki paliwa znajdowały się w kadłubie pod sekcją środkową i zajmowały całą szerokość łodzi. Zbiornik grawitacyjny, awaryjny został wpuszczony do środkowej części górnego skrzydła.

Dane techniczne FB (wg [3]):
Rozpiętość- 16,0 m, długość- 10-105- 10,18 m, wysokość- 3,6 m, powierzchnia nośna- 45,0 m2.
Masa własna- 1033- 1140 kg, masa startowa- 1620- 1693 kg.
Prędkość max- 140- 155 km/h, czas wznoszenia na 800 m- 8,5- 9,5', czas wznoszenia na 1500 m- 16', czas lotu- 6 h.

Galeria

  • Pierwszy prototyp łodzi latającej Hansa-Brandenburg FB (niemiecki nr 511). (Źródło: archiwum).
  • Latająca łódź Hansa-Brandenburg FB (K 184). Zbudowany w Niemczech i dostarczony dla K.uK. Kriegsmarine. (Źródło: archiwum).
  • Latająca łódź Hansa-Brandenburg FB (K 170) produkcji zakładów UFAG sfotografowany bazie Seeflugstation Puntisella, lato 1917 r. (Źródło: archiwum).
  • Latająca łódź Hansa-Brandenburg FB (K 175) produkcji zakładów UFAG, na którym loty wykonywał Władysław Toruń. (Źródło: archiwum).
  • Załoga łodzi Hansa-Brandenburg FB (K 206) prezentuje bomby, stanowiące jej uzbrojenie. (Źródło: archiwum).
  • Latająca łódź Hansa-Brandenburg FB (K 225) na wodzie. (Źródło: archiwum).
  • Hansa-Brandenburg FB (produkcja niemiecka), rysunek w rzutach. (Źródło: archiwum).

Źródło:

[1] Butkiewicz J. ”Władysław Toruń”. Lotnictwo z szachownicą nr 12.
[2] Januszewski S. "Pionierzy. Polacy w siłach powietrznych Wielkiej Wojny 1914-1918". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2019.
[3] Owers Colin A. "Hansa-Brandenburg Aircraft of WWI. Volume 2-Biplane Seaplanes". Seria "Great War Aviation Centennial Series" nr 18. Wydawnictwo Aeronaut Books. 2015.
blog comments powered by Disqus