Hanriot HD-14 (H-28), 1923
("Motylek")

Samolot szkolny, sanitarny. Francja.
Samolot sanitarny Hanriot H-28S. (Źródło: Lotnik nr 5/1928).

W 1923 r. francuska wytwórnia Hanriot zbudowała prototyp samolotu szkolnego Hanriot HD-14, a w następnym roku rozpoczęta jego produkcję seryjną.

Na bazie samolotu Hanriot HD-14 został opracowany wodnosamolot szkolny Hanriot HD-17.

W Polsce.

Wykorzystując korzystne warunki kredytu udzielonego przez Francję dokonano zakupu cieszącego się dobrą opinią samolotu Hanriot HD-14E2 typ 1923. We Francji zakupiono 50 (wg [3]- 70) samolotów oraz licencję wraz z egzemplarzem wzorcowym. Dostawy samolotów seryjnych zaczęły się w 1923 r. Egzemplarz wzorcowy dostarczono do Warsztatów Centralnych Zakładów Lotniczychw listopadzie 1923 r.

Produkcję licencyjną samolotów Hanriot HD-14 podjęły Warsztaty Centralnych Zakładów Lotniczych w Warszawie. Biuro konstrukcyjne WCZL przystąpiło we wrześniu 1923 r. do przygotowania produkcji. Ze względu na niedokładności w nadesłanej dokumentacji licencyjnej musiano włożyć wiele dodatkowej pracy na opracowanie od nowa dokumentacji technicznej. Poprawiony samolot otrzymał oznaczenie Hanriot H-28. Produkcję rozpoczęto w sierpniu 1924 r. Pierwszy egzemplarz został oblatany w grudniu 1924 r. Do stycznia 1926 r. wyprodukowano 125 egz. H-28 (wg [1], natomiast wg [3]- 75 egz.). Drugą wytwórnią, która podjęła produkcję HD-14, była Wielkopolska Wytwórnia Samolotów S.A. ”Samolot” w Poznaniu. Pierwszy H-28 został oblatany 20. 02. 1925 r. (wg [1], natomiast wg [2]- 4.03.1925 r.) Do końca 1926 r. w zbudowano 120 egz. (wg [1], natomiast wg [3]- 144 egz.). O uzyskanie zamówienia na HD-14 starała się jeszcze jedna wytwórnia: Wapienickie Zakłady Przemysłowe (vel Fabryka Śrub i Towarów Metalowych M. Bartelmuss) w Bielsku-Wapienicy, która złożyła ofertę 5. 03. 1924 r. Propozycja nie została przyjęta.

Wg [1]- łącznie w lotnictwie polskim znalazło się 295 egz. HD-14E2 wz. 23 i H-28 . W ewidencji wojskowej nadano numer typu: 30. Oprócz wersji szkolnej, kilka H-28 przystosowano do holowania rękawa H, przynajmniej jeden był holownikiem szybowców.

Jeden samolot przebudowano w ZMPl&L na doświadczalny z usterzeniem Rudlickiego, nazywanym również usterzeniem motylkowym. Samolot H-28 "Motylek" wykonał pomyślnie loty próbne we wrześniu 1931 r. W 1932 r. w ZMPl&L przebudowano prototyp samolotu Lublin R-XIII na samolot doświadczalny Lublin R-XIX wyposażając go w usterzenie Rudlickiego.

Pierwsze HD-14 i H-28 zostały skierowane do szkół lotniczych, gdzie używano je do szkolenia wstępnego l°, w miejsce wysłużonych Caudronów G-III i Nieuportów 23m2. Hanrioty używano również w pułkach i innych jednostkach lotniczych jako treningowe oraz jako łącznikowe dowódców różnych szczebli. W dniu 30. 05. 1928 r. w użyciu (bez rezerwy i remontów) znajdowało się 93 HD-14 i H-28. Od 1929 r. zaczęto je stopniowo wycofywać z użycia. W listopadzie 1932 r. w wojsku były w użytku tylko 34 H-28 w roli samolotów łącznikowych. Ostatecznie Hanrioty wycofano pod koniec 1935 r. przekazując ostatnie lotnictwu cywilnemu.

W lotnictwie cywilnym znalazła się spora liczba HD-14 i H-28, w sumie 134 samoloty. Już w 1925 r. pierwsze otrzymały LOPP i Cywilna Szkoła Pilotów na lotnisku Poznań-Ławica. Wycofywane z wojska zasiliły aerokluby i inne ośrodki. Uległy one jednak szybkiemu zużyciu i w lipcu 1937 r. w użytku znajdowało się tylko 22 H-28, wszystkie zostały wycofane do końca tego roku.

W 1924 r. firma Hanriot zaproponowała dostawę sanitarnej wersji samolotu szkolnego HD-14 Sanitaire type 1925. W 1925 r. zamówiono 2 egz., które dostarczono we wrześniu i październiku 1925 r. (wg [1]) (wg [2]- w 1927 r.). Zostały skierowane do 1 PL w Warszawie i 11 MPL w Lidzie. Sanitarne Hanrioty otrzymały cyfrowe oznaczenie typu: 30, takie same jak szkolne HD-14E2, ale z przyrostkiem S po numerze samolotu (30.1 S i 30.2S). We wrześniu 1925 r. zamówiono trzeci egz., ale nie został dostarczony. Nie zakupiono również licencji na produkcję HD-14S, ponieważ w 1926 r. (wg [1], natomiast wg [2]- w 1927 r.) inż. Ryszard Bartel opracował w Wielkopolskiej Wytwórni Samolotów polską wersję sanitarną produkowanego tam Hanriota H-28. W latach 1927-1928 zbudowano 16 H-28S. Wyprodukowane w WWS samoloty H-28S otrzymały również liczbowe oznaczenie typu: 30 (numery 30.3S do 30.18S).

Dysponując 18 samolotami lotnictwo wojskowe zorganizowało sieć lotnictwa sanitarnego pokrywającego większą część kraju. Bazy znajdowały się w Warszawie (1 PL), Krakowie (2 PL), Poznaniu (3 PL), Toruniu (4 PL), Lidzie (11 MPL), Lwowie (6 PL), Dęblinie (CWOL), Bydgoszczy (CSPPL), Grudziądzu (LSSiB) i w Pucku (MDL). Planowano również otwarcie baz w Brześciu n/Bugiem i w Wilnie. Od 1932 r. zaczęto je wycofywać z eksploatacji. Do lotnictwa cywilnego przekazano 1 HD-14S i 5 H-28S. Ostatnie sanitarne Hanrioty zostały skasowane w1936 r.

Konstrukcja:
Dwumiejscowy dwupłat o konstrukcji drewnianej.
Płaty- komora wieloprzęsłowa. Skrzydła dwudźwigarowe o jednakowej rozpiętości i cięciwie miały taka samą konstrukcję dającą możliwość zamiany między sobą. Górny, trójdzielny z baldachimem, dolny dwudzielny, usztywnione słupkami i drutami. Pokrycie płótnem. Lotki na obu płatach.
Kadłub drewniany kratownicowy, wykrzyżowany drutami, oprofilowany listwami, kryty płótnem. Przód pokryty blachą aluminiową, reszta płótnem. Kabina wannowa odkryta.
W wersji sanitarnej kabina pilota otwarta. Za nim w przedziale sanitarnym znajdował się chory na noszach lub w pozycji siedzącej. Konstrukcja kabiny w HD-14S z blachy aluminiowej, w H-28S ze sklejki. Drugie miejsce siedzące mogło być zamknięte ruchomą osłoną. Wnętrze kabiny było rozjaśnione oknami. Nosze były wkładane przez duży otwór drzwiowy w prawej burcie.
Usterzenie drewniane, kryte płótnem.
Podwozie stałe, wielogoleniowe, z podwójnymi kołami amortyzowanymi sznurem gumowym i z płozami.

Silnik- chłodzony powietrzem, 9- cylindrowy, gwiazdowy, rotacyjny Le Rhône C o mocy nominalnej 59 kW (80 KM). Śmigło drewniane, dwułopatowe o średnicy 2,55 m.

Dane techniczne H-28 (wg [1]):
Rozpiętość- 10,26 m, długość- 7,25 m, wysokość- 2,95 m, powierzchnia nośna- 34,0 m2.
Masa własna- 525-575 kg, masa użyteczna- 255 kg, masa całkowita- 780-830 kg.
Prędkość max- 115 km/h, czas wznoszenia na 1000 m: 10’, pułap- 3200 m, czas lotu- 3 h.

Dane techniczne, wersji doświadczalnej z usterzeniem Rudlickiego (wg [2]):
Rozpiętość- 10,26 m, długość- 7,25 m, wysokość- 2,95 m, powierzchnia nośna- 34,0 m2.
Masa własna- 575 kg, masa użyteczna- 255 kg, masa całkowita- 830 kg.
Prędkość max- 106 km/h, prędkość przelotowa- 90 km/h, prędkość minimalna- 65 km/h, wznoszenie- 2,5 m/s, pułap- 3200 m, zasięg- 350 km.

Dane techniczne wersji H-28S (wg [1]):
Rozpiętość- 10,26 m, długość- 7,25 m, wysokość- 2,95 m, powierzchnia nośna- 34,0 m2.
Masa własna- 575 (wg [2]- 600) kg, masa użyteczna- 255 (wg [2]- 260) kg, masa całkowita- 830 (wg [2]- 860) kg.
Prędkość max- 115 (wg [2]- 106) km/h, prędkość przelotowa- 100 (wg [2]- 90) km/h, prędkość minimalna- (wg [2]- 65) km/h, prędkość lądowania- 52 km/h, wznoszenie- 2,5 m/s, pułap- 3200 m, zasięg- 350 km.

Galeria

  • Samolot szkolny Hanriot H-28 w czasie uroczystości chrztu lotniczego w Wielkopolskiej Wytwórni Samolotów, 22.02.1925 r. (Źródło: Lotnik nr 4-5/1925).
  • Hanriot H-28 w czsie lotów I Szkoły Pilotów  Akademickiego Aeroklubu Warszawskiego. Wrzesień 1928. (Źródło: Jan Rychter - Fotografia-  http://photo.rychter.com/).
  • Uczniowie I Szkoły Pilotów AAW przy samolocie Hanriot H-28, wrzesień 1928. (Źródło: Jan Rychter - Fotografia-  http://photo.rychter.com/).
  • Hanriot H-28 nr 30.83 z usterzeniem Rudlickiego w locie. Lublin, lato 1931 r. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004).
  • Rudlicki i Szulczewski przy H-28 z usterzeniem motylkowym. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004).
  • Samolot szkolny Hanriot H-28 polskiego lotnictwa wojskowego. (Źródło: forum.odkrywca.pl).
  • Samoloty sanitarne Hanriot H-28S z 2 Pułku Lotniczego w Krakowie. (Źródło: forum.odkrywca.pl).
  • Samolot Hanriot H-28 nr 30.52. (Źródło: forum.odkrywca.pl).
  • Samoloty sanitarny Hanriot HD-14S nr 30.2 produkcji francuskiej. (Źródło: forum.odkrywca.pl).

Źródło:

[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.
[2] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.
[3] Belcarz B. ”Polskie lotnictwo we Francji 1940”. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2002.
[4] "Nasze chrzciny". Lotnik nr 4-5/1925.

blog comments powered by Disqus