Hannover CL-V, 1918

Samolot rozpoznawczy, szturmowy. Niemcy.
Samolot rozpoznawczy i szturmowy Hannover CL-V lotnictwa polskiego. (Źródło: Chołoniewski K., Bączkowski W. ”Samoloty wojskowe obcych konstrukcji 1918-1939. Tomik 2”. Seria ”Barwa w lotnictwie polskim” nr 7. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. Warszawa 1987).

W drugiej połowie 1918 r. Niemcy uznały, że sytuacja dojrzała do wprowadzenia dwumiejscowego samolotu myśliwskiego o charakterze ofensywnym, w tym rodzaju jak Bristol F.2B. Samolot taki mógłby operować na większej głębokości od linii frontu, dałby przystosować się do roli myśliwca nocnego, w razie konieczności mógłby służyć też do zwiadu w warunkach silnej obrony przeciwnika oraz do działań szturmowych, dla wsparcia piechoty. Zakłady Hannoversche Waggonfabrik (Hawa) opracowały samolot Hannover CL-V. Samolot dorównywał prędkością myśliwcowi Fokker D-VII i miał dobrą zwrotność. Rozmiarami był zbliżony do myśliwców jednomiejscowych. Zbudowany został w 1918 r., stanowił wersję rozwojową znanego Hannover CL-II. Dla poprawy własności samolotu zastosowano silnik o większej mocy BMW-IIIA. Poprawiono również aerodynamiczną formę płatowca. Wzmocniono uzbrojenie i dano nowe wyposażenie. Istniały dwie odmiany różniące się głównie usterzeniem- pierwsza miała jak poprzednio dwu­płatowe, druga zaś proste z pojedyn­czym sterem i statecznikiem pozio­mym. W końcowym okresie wojny wymieniano je jako jedne z bardziej rozwiniętych, nowoczesnych konstrukcji.

Do rozejmu zbudowano tylko 46 egz., po rozejmie 62 egz. (wg [3]- zbudowano tylko 46 egz., z tego część ukończono po zawarciu rozejmu 11.11.1918 r.). Wprowadzono go do walki na kilka miesięcy przed zakończeniem działań wojennych (wg [2]- nie weszły do służby, wg [3]- większość trafiła do składów lub pozostała w wytwórni). Budowane były też z licencji w Norwegii jako Kjeller ”Hauk” (14 egz.).

W Polsce.

W lotnictwie polskim był jeden (wg [4]- wg nie potwierdzonych wiadomości miało ich być kilka egz.) samolot Hannover CL-V (w polskich archiwach oznaczany również jako Hannover-Roland CL-V, Roland CL-V). Samolot był nowy i pochodził z serii wyprodukowanej po zawarciu rozejmu w 1918 r. W maju 1919 r. wylądował koło Golubia Dobrzynia. Od maja 1919 r. był w CWL, gdzie został poddany oględzinom, a następnie sporządzono dokładny opis. Uznano go za konstrukcję bardzo nowoczesną i poświęcono mu wiele uwagi. Po remoncie w CWL, podczas którego zdemontowano 2 karabiny maszynowe pilota, prądnicę i radiostację, zamontowano karabin maszynowy obserwatora Lewis (wg [3]), został oblatany 28.08.1919 r. Później był kolejno: w OSOL na Mokotowie (do sierpnia 1919 r.) i w dyspozycji Działu Doświadczalnego Wydziału Technicznego S Ż N jako wzorzec najnowszych rozwiązań konstrukcyjnych (do marca 1920 r.).

Wobec potrzeb frontu został przydzielony do 9 EW a następnie uszkodzony przy odbiorze 1.04.1920 r. W CWL przeszedł ponowny remont do 10.09.1920 r. Samolot został przydzielony do 12 EW walczącej w obszarze na północny-wschód od Warszawy w rejonie Białegostoku i kolejno w osłonie przeprawy polskich wojsk przez Niemen, natarciu na Grodno, a później na Lidę. Po zebraniu doświadczeń zrezygnowano z forsowania Hannovera CL-V jako wzorca dla produkcji seryjnej w CWL. Oddany do SL Ławica w październiku 1920 r. został tam skasowany w kwietniu 1921 r.

Konstrukcja:
Dwumiejscowy dwupłat o konstrukcji drewnianej.
Płaty dwudźwigarowe z dźwigarkiem pomocniczym, kryte płótnem.
Kadłub półskorupowy, nie miał żadnych dodatkowych usztywnień wewnętrznych. Pokrycie arkuszami sklejki formowanymi. Silnik osłonięty blachą aluminiową. Kabiny odkryte.

Uzbrojenie- 1 lub 2 stałe karabiny maszynowe pilota Spandau wz. 08/15 kal. 7,92 mm i 1 ruchomy karabin maszynowy obserwatora Parabellum wz. 14 kal. 7,92 mm (w Polsce zamontowany był karabin maszynowy Lewis kal. 8 mm). Ładunek bomb ukryty w kadłubie, w Polsce- 50 kg.
Wyposażenie- radiostacja TF-1, aparat fotograficzny, prądnica śmigiełkowa Poge.

Silnik- rzędowy, 6-cylindrowy, chłodzony cieczą BMW-IIIa o mocy 136 kW (185 KM) lub Mercedes D-III o mocy 118 kW (160 KM).

Dane techniczne CL-V (wg [1]):
Rozpiętość- 10,49 (wg [3]- 10,4) m, długość- 7,1 (wg [2]- 7,0) m, wysokość- 2,9 (wg [2]- 2,84) m, powierzchnia nośna- 28,5 m2.
Masa własna- 720 kg, masa użyteczna- 360 kg, masa całkowita- 1080 kg.
Prędkość max- 185 (wg [2]- 175) km/h, czas wznoszenia na 1000 m- 3' 18", pułap- 9000 m, zasięg- 480 km.

Galeria

  • Hannover CL-V lotnictwa polskiego, widok z przodu. (Źródło: Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924”).
  • Hannover CL-V lotnictwa polskiego, po kapotażu. (Źródło: archiwum).
  • Hannover CL-V, rysunek w rzutach. (Źródło: Lotnictwo z szachownicą nr 16).

Źródło:

[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924”. Wyd. Bellona; Wyd. Lampart. Warszawa 1997.
[2] Goworek T. ”Samoloty myśliwskie I wojny światowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1981.
[3] Morgała A. ”Samolot zawiedzionych nadziei. Hannover CL-V w lotnictwie polskim”. Lotnictwo z szachownicą nr 16.
[4] Chołoniewski K., Bączkowski W. "Samoloty wojskowe obcych konstrukcji 1918-1939. Tomik 2". Seria "Barwa w lotnictwie polskim" nr 7. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. Warszawa 1987.
blog comments powered by Disqus