Handley Page HP.12 (0/400), 1916
W 1915 r. angielska wytwórnia Handley Page zbudowała dwusilnikowy bombowiec nocny oznaczony jako Handley Page HP-0/100 lub HP-11. Ogółem wyprodukowano 40 (wg [3]- ponad 30) samolotów tego typu. Pierwszy egzemplarz 0/100 oblatano 18.12.1915 r. W lipcu 1916 r. wykonał on nad Londynem lot z 21 pasażerami na wysokości 2100 m. W sierpniu 1916 r. została sformowana pierwsza eskadra wyposażona w 0/100. Były używane na froncie francuskim, w Palestynie, nad Morzem Śródziemnym, bombardowały Konstantynopol, a także Królewiec (czerwiec 1917 r.).
W 1917 r. samolot nieznacznie ulepszono i wyposażono w silniki o większej mocy. Otrzymał on wówczas oznaczenie firmowe HP-12 oraz wojskowe 0/400. Pod koniec I wojny światowej był to standardowy angielski ciężki bombowiec nocny o udźwigu 900 kg bomb. Wyprodukowano go ponad 400 egz., z czego z licencji w USA ok. 100 egz. Używane były do bombardowania strategicznego obiektów położonych na terytorium wroga. W 1917 r. jeden samolot 0/400 wykonał przelot na trasie Londyn-Paryż-Rzym-Egea w Grecji i służył następnie do bombardowania Konstantynopola. Inny wykonał w 1918 r. lot do Kairu. W USA wzięły udział z innymi bombowcami w słynnej demonstracji bombardowania ciężkich okrętów zorganizowanej przez gen. Williama Mitchella w lipcu 1921 r.
W 1918 r. angielskie lotnictwo wojskowe RAF zaczęło używać samolotów 0/400 do przewozu pasażerów przez Kanał La Manche. Od kwietnia do listopada 1918 r. dwa samoloty 0/400 przewiozły w sumie 1800 pasażerów na trasie Lympne-Marquise k.Calais. W okresie od stycznia do sierpnia 1919 r. osiem samolotów 0/400 należących do RAF przewiozło kilkuset przedstawicieli władz angielskich z Hendon k. Londynu do Bus k. Paryża na konferencję pokojową w Wersalu.
W Anglii po I wojnie światowej wytwórnia Handley-Page dostosowała 43 samoloty 0/400 do celów komunikacji lotniczej montując w nich fotele. W niektórych egzemplarzach tych samolotów dokonano większych przeróbek: dorobiono okna w kabinie pasażerskiej i powiększono ją przez przeniesienie zbiornika paliwa z kadłuba do gondoli silnikowych. Te znacznie przerobione egzemplarze otrzymały oznaczenia 0/7, 0/10 i 0/11. W dniu 1.05.1919 r. pierwszy 0/400 otrzymał cywilny certyfikat zdolności do lotów pasażerskich. W czerwcu 1919 r. wytwórnia założyła linie lotnicze Handley Page Transport, które użytkowały 34 samoloty tego typu. Pozostałe samoloty zostały sprzedane za granicę, głównie do Chin. Przedsiębiorstwo uruchomiło we wrześniu 1919 r. linie Londyn-Paryż i Londyn-Bruksela, obsługiwane przez samoloty 0/400. Samoloty były wyposażone w radiostacje. W latach 1920?1921 większość samolotów 0/400 została wycofana z użytku, ostatni w 1923 r. Zostały one wyparte z linii przez nowe, znacznie ekonomiczniejsze samoloty zaprojektowane specjalnie do komunikacji lotniczej.
W Polsce.
W Polsce zamierzano wykorzystać samoloty Handley Page HP-0/400 w połączeniach lotniczych Warszawy z Krakowem i Gdańskiem oraz w miarę możliwości z Kijowem. We wrześniu 1919 r. grupa polskich inicjatorów wraz z angielskim towarzystwem Handley Page złożyła Ministrowi Poczt i Telegrafów ofertę dostawy 6 samolotów oraz uruchomienia linii lotniczych. Całość była koordynowana przez Narodowe Towarzystwo Żeglugi Napowietrznej w Polsce. Organizację zaplecza technicznego i pieczę nad sprzętem powierzono wojsku. Oferta została przyjęta i pierwszy samolot dotarł z Londynu przez Brukselę, Kolonię, Berlin, Poznań na lotnisko Mokotowskie 23.12.1919 r. (wg [3]- 20.12.1919 r.).
Mimo przeróbek HP-0/400 nie przestał być bombowcem, miał nadal zabudowane podkadłubowe belki dla wyrzutników bombowych i obrotnice karabinów maszynowych Mógł w każdej chwili powrócić do swej roli. W styczniu 1920 r. wykonał szereg lotów pokazowych. W tym czasie zainteresowanie samolotem wykazywało wojsko, miał służyć jako rezerwowy dla eskadry niszczycielskiej wyposażonej w samoloty Gotha.
Nie mając odpowiednich funduszy na zakup samolotów Narodowe Towarzystwo Żeglugi Napowietrznej zrezygnowało ze sprowadzenia pozostałych pięciu HP-0/400. Wojsko również nie zdecydowało się na przejęcie zamówienia i zakup drogich samolotów. Znajdujący się w Polsce samolot firma Handley Page podarowała Rządowi RP (wg [3]- w listopadzie 1920 r. został zakupiony przez władze polskie). Nie był u nas wykorzystywany. Między innymi stanęły na przeszkodzie temu działania wojenne w 1920 r. oraz fakt, że do zaspokojenia potrzeb tworzonej dopiero w Polsce komunikacji lotniczej bardziej nadawały się samoloty kilkuosobowe, gdyż początkowo zapotrzebowanie na przewozy lotnicze było niewielkie. W styczniu 1922 r. został wyremontowany w CWL. Przez cały czas samolot znajdował się pod opieką 1 PL, stał ze złożonymi skrzydłami w specjalnie zbudowanym dlań hangarze na Lotnisku Mokotowskim w Warszawie. Od czasu do czasu uruchamiano silniki, przeprowadzano próby kołowania po lotnisku, a czasem nawet krótkie loty. Samolot brał udział w pokazach i wystawach sprzętu lotniczego na lotnisku Mokotowskim. Został skasowany w pierwszej połowie lat dwudziestych (wg [3]- w 1926 r.).
Konstrukcja:
Dwupłat o konstrukcji drewnianej. Załoga- 3 (wg [2]- 5) osoby. W wersji pasażerskiej: załoga - 2 osoby, pasażerów- 10.
Płaty dwudźwigarowe, drewniane, pokryte płótnem, wsparte między sobą słupkami i wykrzyżowane drutami. Składane do hangarowania.
Kadłub o przekroju prostokątnym, kratownicowy pokryty w części przedniej sklejką, w tylnej płótnem. W wersji pasażerskiej poszczególne przęsła kratownicy zmieniono na przedziały pasażerskie, mieszczące od 2 do 4 wiklinowych foteli (razem 10 miejsc pasażerskich). Kabiny załogi odkryte, kabina pasażerów zakryta.
Usterzenie komorowe, z podwójnym usterzeniem poziomym, jednym statecznikiem pionowym i dwoma ”pływającymi” sterami kierunku. Pokrycie sterów płótnem.
Podwozie klasyczne stałe, główne miało dwie pary kół.
Uzbrojenie- 2 zdwojone (wg [2]- tylko 2) ruchome karabiny maszynowe Lewis w stanowiskach w przedzie i na grzbiecie. Udźwig bomb- 900 (wg [2]- 810) kg.
Napęd- 2 silniki rzędowe Rolls Royce ”Eagle VIII” o mocy 265 kW (360 KM) każdy.
Dane techniczne 0/400 (wg [1]):
Rozpiętość- 30,48 (wg [2]- 30,0) m, długość- 19,16 (wg [2]- 18,85) m, wysokość- 6,7 m, powierzchnia nośna- 153,1 (wg [2]- 152) m2.
Masa własna- 3775 (wg [2]- 3816, wg [3]- 3375) kg, masa użyteczna- 1690 (wg [2]- 2493) kg, masa całkowita- 5465 (wg [2]- 6309) kg.
Prędkość max- 157 (wg [2]- 158) km/h, prędkość przelotowa- 125 km/h, wznoszenie- 2,5 m/s, czas wznoszenia na 3000 m- (wg [2]- 30'), pułap- 2600-6000 (wg [2]- 2400) m, zasięg- 700-1000 km, czas lotu- (wg [2]- 8 h).
Galeria
Źródło:
[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924”. Wyd. Bellona; Wyd. Lampart. Warszawa 1997.[2] Bączkowski W. ”Samoloty bombowe I wojny światowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1986.
[3] Mikulski M., Glass A. ”Polski transport lotniczy 1918-1978”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1980.
[4] Jońca A. "Samoloty linii lotniczych 1919-1930". Seria "Barwa w lotnictwie polskim" nr 2. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. Warszawa 1986.