Halberstadt CL-II, 1917

Samolot rozpoznawczy, szturmowy. Niemcy.
Samolot rozpoznawczy i szturmowy Halberstadt CL-II w zbiorach Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. (Źródło: Copyright Łukasz Sambor- ”Militarne Podróże”).

W 1917 r. (wg [2]- w 1916 r.) w firmie Halberstadter Flugzeug-Werke G.m.b.H został zbudowany samolot Halberstadt CL-II. Był to pierwszy produkowany seryjnie samolot nowej klasy CL (L oznaczał leicht- lekki), wprowadzonej w lotnictwie niemieckim na początku 1917 r. Były to mniejsze i lżejsze samoloty niż w klasie C. Przeznaczone były, oprócz zadań rozpoznawczych i bombowych, do eskortowania bombowców oraz do działań szturmowych wspierających piechotę. Produkcję uruchomiono w 1917 r. w firmie macierzystej i na licencji w Bayerische Flugzeug-Werke A. G.. Zbudowano ok. 780 szt. (wg [1], natomiast wg [2]- zbudowane zostały 3 prototypy, a w latach 1917-1918 zbudowano 650 samolotów seryjnych).

Do akcji wprowadzono je latem 1917 r. podczas bitwy nad Sommą (wg [5]- samolot został po raz pierwszy użyty we wrześniu 1917 r. przy odpiera­niu natarć angielskiej piechoty w bitwie pod Peronne). Był samolotem udanym i mógł być z powodzeniem używany do walk powietrznych jako dwumiejscowy samolot myśliwski do eskortowania samolotów bombowych, a także jako samolot współpracy z piechotą. Samolot ten był stosowany w lotnictwie niemieckim na wszystkich frontach do końca I wojny światowej. Początkowo bardzo efektywne w atakach z wysokości poniżej 100 m, zaczęły być skutecznie zwalczane przez piechotę aliancką. Zaczęto je stosować do rozpoznania i wycofywać do jednostek obrony kraju, a ponadto wykorzystywać jako samoloty łącznikowe.

Kilka egzemplarzy zbudowano w wersji CL-IIa z silnikiem BMW-IIIa. Nie były jednak udane. Pod koniec wojny zostały wycofywane do szkół lotniczych i do rezerwy. Po zakończeniu wojny wszystkie egzemplarze tego typu zostały zniszczone, z wyjątkiem dwóch samolotów, jednego zarejestrowanego jako cywilny, oraz egzemplarza przekazanego do celów muzealnych. Po zbombardowaniu Berlińskiego Muzeum Lotnictwa w 1943 r. został on na początku 1944 r. ewakuowany do Czarnkowa w Wielkopolsce.

W Polsce.

Na samolotach Halberstadt CL-II latali również Polacy, piloci w służbie lotnictwa kajzerowskich Niemiec:
- w lutym 1917 r., wyszkolony na strzelca pokładowego Maksymilian Kowalewski, otrzymał przydział na front zachodni, do 18. Eskadry Ochronnej (Schusta 18). Zadaniem tego typu eskadr wyposażonych w samoloty klasy CL (Halberstadt CL-II, a potem Hannover CL-II) była ochrona własnych samolotów rozpoznawczych w trakcie lotów bojowych i zwalczanie wrogich samolotów rozpoznających wojska niemieckie.

W Polsce było 15 (wg [5]- kilka) samolotów Halberstadt CL-II. Wszystkie pochodziły ze zdobyczy wojennej z Wielkopolski i z Warszawy. Były w wyposażeniu eskadr 2 Eskadry Wielkopolskiej i 3 Eskadry Wielkopolskiej. Brały udział w działaniach wojennych na Froncie Litewsko-Białoruskim w 1919 i wiosną 1920 r. Kilka zostało utraconych w walkach, ostatnie wycofano do szkół i składnic w maju 1920 r. Do lotów łącznikowych były używane w 10 EW, Stacji Lotniczej i Szkole Pilotów na Ławicy. W styczniu 1921 r. wycofano je na skład. Ostatnie dwa były używane do treningu w 8 EW i w WSP Grudziądz do drugiej połowy 1922 r.

W Muzeum Lotnictwa w Krakowie jest zachowany unikatowy w skali światowej kadłub tego samolotu. Używany do 1918 r. jako osobisty samolot gen. por. von Hoeppnera, który sprawował od 8.10.1916 r. funkcję dowodzącego generała sił lotniczych. Był następnie w muzeum berlińskim. Po wojnie w 1945 r. został odnaleziony na złomowisku koło Czarnkowa i złożony w pomieszczeniach Okręgowej Składnicy Lotniczej w Gądkach pod Poznaniem. Następnie był przechowywany w magazynach w Pilawie i Wrocławiu. Od 1963 r. przechowywano go w magazynie Muzeum Lotnictwa. Odbudowany znajduje się od maja 1991 r. w ekspozycji krakowskiego Muzeum Lotnictwa, stanowiąc jeden z najcenniejszych eksponatów z okresu I wojny światowej.

Konstrukcja:
Dwumiejscowy dwupłat o konstrukcji drewnianej.
Skrzydła dwudźwigarowe. Górny płat trójdzielny. Lotki tylko na górnym płacie. Dolny płat o mniejszej cięciwie. Zastosowano wysunięcie do przodu górnego płata. Lotki miały kompensację rogową.
Kadłub kratownicowy ze współpracującym pokryciem ze sklejki. Kabiny odkryte.
Usterzenie: szkielet spawany z rur stalowych, profil cieki symetryczny. Stery miały kompensację rogową.
Podwozie stałe, główne dwugoleniowe.

Uzbrojenie- 1-2 stałe karabiny maszynowe pilota Spandau wz. 08/15 kal. 7,92 mm i 1 ruchomy karabin maszynowy obserwatora Parabellum wz. 14 kal. 7,92 mm. Ładunek bomb 4-5 pocisków moździerzowych lub większa ilość myszek przeciwpiechotnych.

Silnik- rzędowy, 6-cylindrowy, chłodzony cieczą Mercedes D-III o mocy 118 kW (160 KM). W wersji CL-IIa silnik rzędowy BMW-IIIa o mocy 136 kW (185 KM). W Polsce były silniki: Argus As-III o mocy 132 kW (180 KM) i Benz Bz-III o mocy 110 kW (150 KM). Zbiorniki paliwa w kadłubie i baldachimie. Chłodnica wody w baldachimie.

Dane techniczne Halberstadt CL-II (wg [1]):
Rozpiętość- 10,77 m, długość- 7,39 (wg [2]- 7,3) m, wysokość- 2,75 m, powierzchnia nośna- 27,5 m2.
Masa własna- 773 (wg [2]- 795) kg, masa użyteczna- 360 (wg [2]- 370) kg, masa całkowita- 1133 (wg [2]- 1165) kg.
Prędkość max- 165 km/h, czas wznoszenia na 1000 m- 5', pułap- 5100 (wg [2]- 5000) m, zasięg- 450 km, czas lotu- 3 h.

Galeria

  • Samolot rozpoznawczy i szturmowy Halberstadt CL-II na lotnisku Ławica. (Źródło: Praca zbiorowa "Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa". Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika Ku Czci Poległych Lotników. Warszawa 1933).
  • Halberstadt CL-II (Bay) nr niemiecki 223/18, nr polski 55, Lotnisko Ławica, 1919 r. (Źródło: via Konrad Zienkiewicz).
  • Halberstadt CL-II, rysunek w rzutach. (Źródło: archiwum).

Źródło:

[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924”. Wyd. Bellona; Wyd. Lampart. Warszawa 1997.
[2] Krzyżan M. ”Samoloty w muzeach polskich”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.
[3] Butkiewicz J. ”Max Kowalewski”. Lotnictwo z szachownicą nr 25.
[4] Praca zbiorowa ”Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa”. Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika Ku Czci Poległych Lotników. Warszawa 1933.
[5] Chołoniewski K., Bączkowski W. "Samoloty wojskowe obcych konstrukcji 1918-1939. Tomik 1". Seria "Barwa w lotnictwie polskim" nr 6. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. Warszawa 1987.
blog comments powered by Disqus