SG-3, 1933

Szybowiec wyczynowy. Polska.
Prototyp szybowca SG-3 na lotnisku mokotowskim w Warszawie. (Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe).

W marcu 1933 r. Szczepan Grzeszczyk rozpoczął projektowanie szybowca wyczynowego SG-3. Był to dalszy rozwój szybowca SG-28. Płat SG-3 otrzymał nieco mniejszą rozpiętość i powierzchnię, został zmodyfikowany kształt kadłuba i usterzenia. Według obliczeń doskonałość szybowca miała wynosić 26,8.

Prototyp został zbudowany w Warsztatach Szybowcowych w Warszawie. Został oblatany 11.08.1933 r. na lotnisku mokotowskim w Warszawie. Prototyp od późniejszych egzemplarzy seryjnych odróżniała osłona kabiny o drewnianym szkielecie i wydłużona do przodu. SG-3 był konkurentem szybowca CW-5 bis, zbudowanego w tym samym roku. Na SG-3 P. Mynarski 30.10.1933 r. ustalił w Bezmiechowej krajowy rekord długotrwałości lotu- 11 h 58 min.

Dobra ocena prototypu spowodowała opracowanie wersji seryjnej SG-3/34. Pierwszy egzemplarz seryjny zbudowano pod koniec 1933 r., później powstały kolejne 2 egz. Wersja ta miała skróconą osłonę kabiny, ze szkieletem z rurek stalowych oraz skrócone lotki o zmienionej szerokości. W czerwcu 1934 r. SG-3/34 wziął udział w rajdzie ze Lwowa do Bukaresztu i z powrotem, na holu za samolotem RWD-8. W dniu 15.10.1934 r. K. Plenkiewicz ustalił krajowy rekord długotrwałości lotu- 12 h 6 min. W Aeroklubie Poznańskim został zbudowany SG-3/34 z wiatrochronem, bez odejmowanej osłony kabiny. Później dodano mu osłonę. Łącznie zbudowano 4 egz. SG-3/34. W tej wersji wzrosła doskonałość szybowca z 22,7 do 23,4.

W listopadzie 1934 r. podczas lotów pomiarowych w Instytucie Techniki Szybownictwa we Lwowie prototyp szybowca SG-3 uległ rozbiciu, zginął wówczas kierownik ITS- inż. Adam Nowotny.

Rozbity prototyp SG-3 został w trakcie remontu przerobiony, stając się pierwszym egzemplarzem nowej wersji- SG-3 bis/35. Łącznie z przerobionym prototypem było 9 SG-3bis/35. Podczas III Krajowych Zawodach Szybowcowych w Ustjanowej w 1935 r. B. Baranowski na SG-3 bis/35 wykonał najdłuższy w zawodach przelot- 140 km, był to najdłuższy przelot termiczny wykonany w tym czasie w Polsce. W sierpniu 1935 r. SG-3 holowany za samolotem RWD-8 wziął udział w akademickim rajdzie bałtyckim do Łotwy, Estonii, Finlandii i z powrotem. Na SG-3 bis/35 R. Dyrgałła 20.10.1935 r. wykonał pierwszy w Polsce lot na fali, w Bezmiechowej, uzyskując wysokość 2300 m, a K. Antoniak 6.07.1936 r. pobił krajowy rekord wysokości- 3435 m.

W 1936 r. powstała wersja SG-3 bis/36, a zwana potocznie ”SG-łamane”, gdyż jej skrzydła w widoku z przodu otrzymały załamanie o kształcie litery M, m.in. w celu uzyskania lepszych własności w krążeniu. Poprzednie wersje SG-3 zaczęto wówczas nazywać ”SG-proste”. Pierwszy szybowiec tej wersji oblatany został w maju 1936 r. (wg [1]- w czerwcu 1936 r.) SG-3 bis/36 miał powiększoną rozpiętość oraz lepsze wykończenie powierzchni, co dało w wyniku wzrost doskonałości. W czerwcu 1936 r. szybowiec przeszedł próby w Instytucie Technicznym Lotnictwa w Warszawie.

Sześć takich szybowców wzięło udział w IV Krajowych Zawodach Szybowcowych w Ustjanowej w dniach 28.06.- 12.07.1936 r. B. Baranowski 7.07.1936 r. wykonał przelot długości 332 km, będący rekordem krajowym. W zawodach tych pierwsze miejsce zajął Z. Żabski na SG-3 bis/36, a trzecie B. W V Krajowych Zawodach Szybowcowych w Inowrocławiu (5- 15.08.1938 r.) wzięło udział 6 szybowców SG-3 bis i 1 SG-3. Pierwsze miejsce zajął T. Góra na SG-3 bis/36.

W 1937 r. pojawiły się nowe szybowce, m.in. wysokowyczynowy, PWS-101, który odsunął SG-3 bis na dalszy plan. W VI krajowych Zawodach Szybowcowych w Masłowie (10- 22.07.1938 r.) wzięło udział 5 szybowców SG-3 bis/36 i 3 SG-3.

Zbudowano łącznie ok. 20 egz. wszystkich wersji. Prócz prototypu wykonano średnio po 6 egz. wersji SG-3/34, SG-3 bis/35 i SG-3 bis/36. Budowę jednego SG-3/34 podjął Aeroklub Poznański. Szybowce te były użytkowane do wybuchu wojny we wrześniu 1939 r. kiedy to uległy zniszczeniu.

Jeden egzemplarz SG-3 bis/36 latał w 1936 r. w Atenach, a jeden był ofiarowany przez Państwowe Zakłady Lotnicze w 1937 r. Bułgarii.

Konstrukcja:
Jednomiejscowy wolnonośny górnopłat o konstrukcji drewnianej.
Płat dwudzielny, jednodźwigarowy, z kesonem krytym sklejką się­gającym do dźwigara. Mocowanie płata, jak we wszystkich szybowcach Grzeszczyka, czterema sworzniami. Okucia główne na dźwigarze, okucie przednie na wzmocnionej listwie kra­wędzi natarcia. Część zadźwigarowa piata kryta sklejką. W SG-3 "prostych" profil u nasady IAW-336 przechodzący w IAW-192 na końcu skrzydła. Profil SG-3 bis/361AW-100 u nasady, IAW-248, po środku i IAW-192 na końcu skrzydła. Płat wyposażony w lotki.
Kadłub o przekroju owalnym zwę­żonym u dołu, półskorupowy, trójpodłużnicowy z pokryciem ze sklejki. Z przodu kadłuba hak do startu z lin gumowych i zaczep do holu za samo­lotem. W przodzie kadłuba otwory służące jako uchwyty przy podnoszeniu szybowca. Kabina zakryta.
Statecznik pionowy integralny z kadłu­bem. Usterzenie poziome płytowe, dwudzielne, mocowane na rurze stalo­wej, stanowiącej oś obrotu steru. Stery do dźwigara kryte sklejką, za dźwigarkiem- płótnem.
Podwozie płozowe. Płoza przednia jesionowa, amortyzowana dętką gumową, płoza tylna metalowa.

Wyposażenie- tablica przyrządów wyposażona w prędkościomierz, wysokościomierz wariometr busolę i zakrętomierz.

Dane techniczne SG-3 (wg [1]):
Rozpiętość- 17,0 m, długość- 7,05 m, wysokość- 1,85 m, powierzchnia nośna- 16,5 m2.
Masa własna- 149 kg, masa użyteczna- 77 kg, masa całkowita- 226 kg.
Prędkość minimalna- 48 km/h, doskonałość przy prędkości optymalnej 58 km/h- 22,7, opadanie minimalne przy prędkości ekonomicznej 53 km/h- 0,65 m/s, opadanie przy prędkości 100 km/h- (wg [2]- 2,3) m/s.

Dane techniczne SG-3/34 (wg [1]):
Rozpiętość- 17,0 m, długość- 7,05 m, wysokość- 1,85 m, powierzchnia nośna- 16,5 m2.
Masa własna- 160 kg, masa użyteczna- 75 kg, masa całkowita- 235 kg.
Prędkość minimalna- 50 km/h, doskonałość przy prędkości optymalnej 59 km/h- 23,4, opadanie minimalne przy prędkości ekonomicznej 54 km/h- 0,65 m/s, opadanie przy prędkości 100 km/h- (wg [2]- 2,25) m/s.

Dane techniczne SG-3 bis/35 (wg [1]):
Rozpiętość- 17,0 m, długość- 7,05 m, wysokość- 1,85 m, powierzchnia nośna- 16,5 m2.
Masa własna- 156 kg, masa użyteczna- 79 kg, masa całkowita- 235 kg.
Prędkość minimalna- 50 km/h, doskonałość przy prędkości optymalnej 59 km/h- 23,4, opadanie minimalne przy prędkości ekonomicznej 54 km/h- 0,65 m/s, opadanie przy prędkości 100 km/h- (wg [2]- 2,25) m/s.

Dane techniczne SG-3 bis/36 (wg [1]):
Rozpiętość- 17,6 m, długość- 7,05 m, wysokość- 1,85 m, powierzchnia nośna- 16,75 m2.
Masa własna- 152 kg, masa użyteczna- 85 kg, masa całkowita- 237 kg.
Prędkość minimalna- 50 km/h, doskonałość przy prędkości optymalnej 59 km/h- 25, opadanie minimalne przy prędkości ekonomicznej 54 km/h- 0,65 m/s, opadanie przy prędkości 100 km/h- (wg [2]- 2,0) m/s.

Galeria

  • Szybowiec wyczynowy SG-3 bis/34 (SP-184). (Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe).
  • SG-3, rysunek w rzutach. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”).
  • Szybowiec wyczynowy SG-3 bis/35 (SP-156) z wysoką kabiną. (Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe).
  • Szybowiec wyczynowy SG-3 bis/35 (SP-156) z niską kabiną. (Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe).
  • Szybowiec wyczynowy SG-3 bis/36 (SP-671) na lotnisku w Masłowie. (Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe).
  • Szybowiec wyczynowy SG-3 bis/36 (SP-671), pierwszy egzemplarz wersji seryjnej. (Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe).

Źródło:

[1] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.
[2] Glass A. "Polskie konstrukcje lotnicze do 1939". Tom 3. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2008.
blog comments powered by Disqus