General Atomics MQ-9 "Predator B/C" / "Reaper", 2001
("Avenger", "Altair", CBP-101)

Rozpoznawczy i bojowy bezpilotowy aparat latający. USA.
Rozpoznawczy i bojowy bezpilotowy aparat latający General Atomics MQ-9 ”Predator B” w locie. (Źródło: U.S. Air Force).

Pozytywne doświadczenia z użycia rozpoznawczego BSL RQ-1/MQ-1 ”Predator” w kilku konfliktach lat 1990-tych (głównie na Bałkanach) skłoniły firmę General Atomics Aeronautical Systems Inc.- do opracowania maszyny o lepszych osiągach. Nacisk położono na pułap, udźwig i długotrwałość lotu. Aparatem o lepszych właściwościach niż ”Predator” interesowała się też NASA, prowadząca badania atmosfery z użyciem latających na dużych wysokościach bezzałogowców o znacznej długotrwałości lotu. Instytucja ta rozpoczęła w związku z tym realizację programu ERAST (Enviromental Research Aircraft and Sensor Technology- Samolot Badawczy Środowiska i Technologia Sensorów). Biuro Techniki Lotniczej NASA zamówiło nowy samolot ”Predator B”, którego projekt oparto na MQ-1 ”Predator”. ”Predator B” otrzymał taki sam układ aerodynamiczny z prostymi skrzydłami o dużym wydłużeniu oraz zespołem napędowym umieszczonym z tyłu i śmigłem pchającym.

General Atomics przygotował trzy przedprototypy:
- ”Predator B-001”- z kadłubem ”Predatora A”, skrzydłami o rozpiętości powiększonej o 5,4 m (do 20 m). Silnik turbośmigłowy Garret TPE-331-10T o mocy 712 kW (968 KM). Udźwig użyteczny- 340 kg, pułap- 14 600 m, prędkość max- 390 km/h, czas lotu- 30 h,
- ”Predator B-002”- napęd stanowił dwuprzepływowy silnik turboodrzutowy Williams FJ44-2A o ciągu 10,2 kN. Udźwig- 215 kg, pułap- 18 000 m, prędkość- 500 km/h i czas lotu- 12 h,
- ”Predator B-003” (”Altair”)- posiadał nowy płatowiec ze skrzydłami o rozpiętości 25,6 m. Silnik turbośmigłowy Garret TPE-331-10T o mocy 712 kW (968 KM). Osiągi tej wersji były najlepsze: udźwig- 1360 kg, pułap- 15 750 m, prędkość- 440 km/h, a czas lotu- 36 h.

”Predator B-001” został oblatany 2.02.2001 r. USAF wybrały do badań wersje ”Predator B-003” tyle, że ze skrzydłami o rozpiętości 20 m, zamawiając 2 egz. z opcją na kontrakt na kolejne samoloty seryjne. Pierwsze z nich zostały dostarczone USAF pod koniec 2002 r.

Po zamachach z 11.09.2001 r. w USAF wykrystalizowała się koncepcja bojowego bezzałogowca nazwana Hunter-Killer, czyli połączenia zadań rozpoznawczych z poszukiwaniem ważnych celów (pojedynczych osób lub grup poruszających się różnorodnymi pojazdami), ich identyfikacją, śledzeniem i efektywnym niszczeniem- w każdych warunkach atmosferycznych i dowolnej porze doby. ”Predator B” otrzymał głowicę elektrooptyczną z laserowym dalmierzem i podświetlaczem oraz znacznikiem celów, a także (stosowany wymiennie) małogabarytowy radar SAR do obserwacji powierzchni ziemi z możliwością śledzenia celów ruchomych. Zestaw uzbrojenia miały stanowić bomby kierowane laserowo GBU-12 ”Paveway II”, bomby JDAM GBU-38 oraz rakietowe pociski kierowane AGM-114 ”Hellfire”. Pod koniec listopada 2003 r. USAF zawarł z firmą General Atomics kontrakt na przeprowadzenie fazy demonstracyjnej prób MQ-9A, zamawiając 4 samoloty z opcją na jeden dodatkowy. Faza demonstracyjna programu rozpoczęła się w roku budżetowym 2005 r. W styczniu 2006 r. zamówiono 2 kolejne samoloty z opcją na dalsze 22. Pod koniec 2006 r. USAF dysponowały 7 egz. MQ-9A, których nazwę zmieniono z ”Predator B” na ”Reaper”. Próby i badania wykazały, że MQ-9 spełnił wszystkie wymagania. Na początku 2009 r. USAF miały na stanie 28 samolotów MQ-9A.

W 2006 r. bezzałogowe MQ-9A znalazły się na uzbrojeniu 42. dywizjonu szturmowego 432. Skrzydła, operującego z bazy Creech w stanie Newada. Pierwsza misja (patrol bojowy) MQ-9A miała miejsce 25.09.2007 r. w Afganistanie. 28.10.2007 r. MQ-9 po raz pierwszy zniszczył cel odpalając pocisk ”Hellfire” do pojazdu, którym poruszali się afgańscy rebelianci. W dniu 17.07.2008 r. ”Reapery” zadebiutowały w Iraku, operując z bazy Balad.

Amerykańska Służba Celna i Straż Graniczna (US Customs and Border Protection) wykorzystuje MQ-9 w zadaniach ochrony terytorium USA- przeciwdziałaniu nielegalnej emigracji oraz zwalczaniu handlu narkotykami. Pierwszy MQ-9, w wariancie oznaczonym CBP-101 (wyposażony w radar SAR Lynx), rozpoczął operacje w październiku 2005 r. i przez prawie 7 miesięcy działań wylatał 959 h i uczestniczył w ponad 2300 aresztowaniach nielegalnych imigrantów i przemytników oraz w przechwyceniu prawie 4 ton marihuany. Te sukcesy skłoniły tę instytucję do zakupów kolejnych maszyn, których wyposażenie rozszerzono o głowicę elektrooptyczną oraz łącze komunikacji satelitarnej. W 2009 r. US Customs and Border Protection posiadła 5 operacyjnych MQ-9.

Ok. 2003 r. firma General Atomics przedstawiła propozycję swojego bezzałogowego aparatu latającego MQ-9A ”Predator” z zakresem zwiększonej długotrwałości lotu. Oferta ta była konkurencyjna dla większego aparatu Northrop Grumman RQ-4A ”Global Hawk”, który był propozycją dla US Navy w zakresie śledzenia szeroko-obszarowego. US Navy poszukiwała BAL charakteryzującego się dużymi możliwościami długotrwałości lotu i zdolnością do operowania na dużych wysokościach w zakresie wykrywania, śledzenia i rozpoznania, który wszedłby do służby w 2009 r. Turbośmigłowy ”Predator” B-ER z maksymalną długotrwałością lotu wynoszącą 49 h i pułapem 15250 m zaspokajał większość wymagań użytkowych US Navy, jednak miał zbyt małą prędkość- 315 km/h. W porównaniu do MQ-9A, B-ER zabierał dodatkową ilość paliwa w konforemnym zbiorniku na grzbiecie i miał zwiększoną do 26,2 m rozpiętość skrzydeł pochodzących od BAL NASA ”Altair”. Maksymalna masa startowa zwiększona została do 5000 kg, w której zawiera się 1360 kg zewnętrznych podwieszeń i 455 kg aparatury do realizacji misji. Wg [7]- do programu BAMS została zgłoszona wersja samolotu ”Predator-B”, oznaczona jako Lockheed RQ-9 ”Mariner”. Otrzymała ona skrzydła z maszyny doświadczalnej ”Altair” o rozpiętości ponad 26 m, o zwiększonej do 5900 kg masie startowej, większym zapasie paliwa umożliwiającym długotrwałość lotu 49 h. Jako napęd zastosowano silnik turbośmigłowy Honeywell TPE331-10. ”Mariner” miał być wyposażony w radary EDO, Raytheon SeaVue lub też Elta EL/M-2022 i różnorodne systemy elektrooptyczne i zakłócające. Samolot nie wzbudził jednak zainteresowania US Navy.

Bezzałogowe samoloty MQ-9A ”Reaper” znalazły się również na wyposażeniu lotnictwa wojskowego:
- Australia,
- Francja,
- Hiszpania,
- Holandia,
- Niemiec- w sierpniu 2008 r. Niemcy wystąpiły o zgodę na zakup 5 egz. i czterech stacji naziemnych,
- Wielkiej Brytanii- w 2006 r. zakupiono 2 samoloty MQ-9A. Weszły one w skład 39. dywizjonu. Jesienią 2008 r. brytyjskie ”Reapery” zadebiutowały w Afganistanie, gdzie były używane do lotów rozpoznawczych i atakowania celów naziemnych. Do stycznia 2009 r. za ich pomocą wyeliminowano 60 bojowników. W działaniach utracono jednego MQ-9 w kwietniu 2008 r. W styczniu 2009 r. RAF dostarczono trzeciego ”Reapera”, w 2009 r. miał być zakupiony również czwarty. W 2009 r. plany zakładały zakup kolejnych 10 maszyn,
- Włoch- w 2009 r. złożono zamówienie na 2 bsl MQ-9A ”Reaper” oraz dwie stacje kontroli naziemnej (początkowo planowano zamówienie 4 bsl i 4 stacji kontroli naziemnej).

W dniu 4.04.2009 r. został oblatany bojowy BSL ”Predator C” nazwany ”Avenger”. Maszyna była całkowicie odmienna od dotychczasowych MQ-1 ”Predator A” i MQ-9 ”Predator B”. Jej konstrukcja została podporządkowana wymogom techniki stealth. Płatowiec o większych rozmiarach mieści dwie wewnętrzne komory na uzbrojenie lub dodatkowe zbiorniki paliwa. Środki bojowe mogą być podwieszane także pod kadłubem i skrzydłami. Skrzydło posiada obrys zbliżony do płata zastosowanego w bombowcu Northrop B-2A. Wlot silnika jest umieszczony na grzbiecie i ma przekrój S, co zapewnia ukrycie łopatek sprężarki przed falami radiolokacyjnymi. Z kolei wylot ma zmniejszoną sygnaturę termiczną. Całkowicie nowe jest chowane podwozie (pochodzące z samolotu Northrop F-5 ”Freedom Fighter”) uzupełnione hakiem do lądowania, co może sugerować wykorzystanie samolotu na lotniskowcach.

Amerykańska firma Raytheon proponowała wykorzystać bezpilotowy aparat latający General Atomics ”Predator C” jako nosiciela radaru TCAR (Transatlantic Cooperative AGS Radar) w europejskim systemie rozpoznania, identyfikacji, śledzenia i wskazywania celów naziemnych i powietrznych- AGS .

W Polsce.

W 2004 r. Dowództwo Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej, w ramach narodowego segmentu rozpoznania celów naziemnych z powietrza AGS (Alliance Ground Surveillance), planowało stworzyć eskadrę bezpilotowych aparatów latających ”Predator” z miejscem stacjonowania w Bazie Lotniczej Łask. Docelowo, po zakończeniu eksploatacji samolotu Suchoj Su-22 w 6 elt, w Bazie Lotniczej Łask miał być stworzony Ośrodek Rozpoznania Powietrznego, w którego skład oprócz BAL weszłyby samoloty Lockheed Martin F-16C/D ”Jastrząb” z zasobnikiem rozpoznawczym Goodrich oraz ewentualnie samoloty PZL M-28R ”Rybitwa”.

W latach 2006-2007 WLOP zamierzały pozyskać dwa zestawy ”Predator”, w składzie 8 aparatów latających i dwóch stacji kontroli lotu i analizy danych. Opóźnienia w realizacji programu AGS oraz brak środków finansowych wymusiły przesunięcie terminu realizacji tego przedsięwzięcia w czasie.

Jeszcze przed zakupem pierwszego zestawu mini BSP Aeronautics Defense "Orbiter" w 2005 r., Polska planowała pozyskanie bezzałogowców klasy MALE (ang. Medium Altitude Long Endurance) średniego pułapu i dużej autonomiczności. W ramach programu Foreign Military Financing liczono, że Stany Zjednoczone sfinansują nam zakup zestawu (z 4 aparatami latającymi) MQ-1 „Predator”. Kiedy okazało się, że nie jest to możliwe, zamiast klasy MALE planowano w ten sam sposób (z amerykańskim finansowaniem) pozyskać dwa mniejsze zestawy BSP klasy taktycznej AAI RQ-7B "Shadow".

W grudniu 2012 r. ogłoszono Program operacyjny rozpoznania obrazo­wego i satelitarnego, w ramach którego planuje się zakup m.in. 4 zestawów (po 3 aparaty lata­jące w każdym) bezzałogowych statków powietrznych klasy MALE pod kryptonimem „Zefir”. Według założeń „Zefir” miałby być zdolny do operowania w promieniu 750- 1000 km oraz mieć możliwość uderzania na cele naziemne za pomocą kierowanych pocisków rakietowych i bomb szybujących. Jednym z kandydatów na BSP klasy „Zefir” jest bezzałogowiec MQ-9 ”Reaper”.

Konstrukcja:

Uzbrojenie:
- MQ-9 ”Reaper”- przenosi uzbrojenie o masie do 1360 kg na sześciu węzłach podskrzydłowych: bomby kierowane laserowo GBU-12 ”Pawevay II”, bomby korygowane JDAM GBU-38, bomby z kombinowanym układem naprowadzania (laserowo lub GPS) GBU-49 i rakietowe pociski kierowane GM-114 ”Hellfire” w różnych konfiguracjach. Na węzłach wewnętrznych jest możliwe przenoszenie dodatkowych zbiorników paliwa,
- ”Predator C” (”Avenger”)- posiada dwie wewnętrzne komory na uzbrojenie (bomby kierowane 227 kg) lub dodatkowe zbiorniki paliwa. Środki bojowe mogą być podwieszane także pod kadłubem i skrzydłami. Całkowita masa uzbrojenia- 1360 kg.

Wyposażenie:
- MQ-9 ”Reaper”- głowica elektrooptyczna Raytheon AN/DAS-1 MTS-B, która integruje kamery pracujące w świetle widzialnym i podczerwieni; stacja radiolokacyjna Sandia National Laboratories AN/APY-8 Lynx pracująca w trybie SAR,
- ”Predator C” (”Avenger”)- radar z anteną AESA (w 2009 r. jeszcze nie wybrano jego typu) oraz radar AN/APY-8 Lynx.

Napęd:
- ”Predator B-001”- silnik turbośmigłowy Garret TPE-331-10T o mocy 712 kW (968 KM). Śmigło pchające,
- ”Predator B-002”- dwuprzepływowy silnik turboodrzutowy Williams FJ44-2A o ciągu 10,2 kN,
- ”Predator B-003” (”Altair”)- silnik turbośmigłowy Garret TPE-331-10T o mocy 712 kW (968 KM),
- MQ-9 ”Reaper”- silnik turbośmigłowy Honeywell TP-331-10T o mocy 712 kW (968 KM),
- ”Predator C” (”Avenger”)- dwuprzepływowy silnik tuboodrzutowy Pratt& Whitney Canada PW545B o ciągu 21,70 kN.

Dane techniczne MQ-9 ”Reaper” (wg [5]):
Rozpiętość- 20 m, długość- 11 m, wysokość- 3,8 m.
Masa własna- 2220 kg, masa startowa max- 4760 kg.
Prędkość max- 480 km/h, prędkość przelotowa- 170-200 km/h, pułap max- 15 200 m, pułap operacyjny- 7500-8000 m, czas lotu- 14-28 h.

Dane techniczne ”Predator C” (”Avenger”) (wg [4]):
Rozpiętość- 22 m.
Prędkość pozioma- co najmniej 740 km/h, pułap- ok. 18 000 m, czas lotu- ok. 20 h.

zestawu (z 4 aparatami latającymi)

Źródło:

[1] (MK/PK) ”Propozycje systemu AGS”. Lotnictwo nr 4/2004.
[2] Kąkolewski K., Ćwiek M., Laskowski P. ”Wojska Lotnicze i Obrony Powietrznej 5 lat w NATO”. Lotnictwo nr 7/2004.
[3] (PK) ”Propozycja radykalnego udoskonalenia Predatora”. Lotnictwo nr 4/2003.
[4] (PA) ”Predator C oblatany”. Nowa Technika Wojskowa nr 5/2009.
[5] Abraszek P. ”MQ-9 Reaper- półtora roku operacji bojowych”. Nowa Technika Wojskowa nr 5/2009.
[6] (MG) ”MQ-9 dla Włoch zamówione”. Nowa Technika Wojskowa nr 3/2009.
[7] Abraszek P. ”BAMS- nowy krok do globalnego rozpoznania”. Nowa Technika Wojskowa nr 6/2008.
[8] Szopa M. "2015 rokiem bezzałogowców". Lotnictwo nr 7/2015.
[9] Szopa M. „XXIII Międzynarodowy Salon Przemysłu Obronnego. Bezzałogowe systemy powietrzne”. Lotnictwo Aviation International nr 2/2015.
blog comments powered by Disqus