Fokker D-VII, 1918

Samolot myśliwski. Niemcy.
Samolot myśliwski Fokker D-VII w zbiorach Deutsches Museum Flugwerft w Oberschleissheim. (Źródło: Copyright Zbigniew Jóźwik- ”Samoloty, śmigłowce, szybowce- fotografia lotnicza”).

Samolot myśliwski Fokker D-VII został zbudowany w firmie Fokker Flugzeugwerke. Konstruktorem był Reinhold Platz. Płatowiec miał konstrukcję mieszaną. Skrzydła drewniane o grubym profilu 20% i kadłub spawany z rur stalowych. Zastosowanie grubego profilu pozwoliło na zbudowanie wolnonośnych skrzydeł. Płat górny był wsparty o kadłub na trójnogach i zastrzałach. Dwa wolnonośne płaty mogły się obejść bez zewnętrznych usztywnień, jednak połączono je stojakami w układzie N. Dzięki zastosowaniu spawania w konstrukcji kadłuba, produkcja była znacznie prostsza i szybsza. Prototyp V-11 napędzany silnikiem Mercedes D III został zbudowany w bardzo krótkim czasie. Zgłoszono go do konkursu na samolot myśliwski w styczniu 1918 r. gdzie zajął pierwsze miejsce. Produkcję pod oznaczeniem Fokker D-VII uruchomiono w wytwórni macierzystej Fokker oraz na licencji w firmie Albatros Werke i w jej filii Ostdeutsche Albatros-Werke (OAW) w Pile. Ponadto budowano je w węgierskiej wytwórni MÁG w Budapeszcie i po wojnie w wytwórni Fokker w Holandii. Łącznie wyprodukowano ponad 3000 szt., z tego ok. 2300 egz. w obu wytwórniach Albatros (wg [2]- oba zakłady Albatros wyprodukowały ok. 2600 szt., zakłady Fokker do chwili zawieszenia broni dostarczyły nieco ponad 700 szt.). Napędzany początkowo silnikiem Mercedes D-III zwiększył swoje osiągi po zastosowaniu mocniejszego silnika BMW-IIIa. Produkowane od maja 1918 r. były oznaczone Fokker D-VIIF.

Znakomite w pilotażu i mające dobrą zwrotność Fokkery D-VII były stosowane przede wszystkim na Froncie Zachodnim. W drugiej połowie 1918 r. stanowiły 75% wyposażenia niemieckich eskadr myśliwskich. Były uznane za najlepszy samolot myśliwski w końcowej fazie I wojny światowej. Postanowienia rozejmu zawartego 11.11.1918 r. nakazywały Niemcom m.in. oddanie 2000 sprawnych samolotów bojowych, szczególnie myśliwców Fokker D-VII i bombowców nocnych. Fokker D-VII był jedynym typem samolotu wymienionym w układzie z nazwy. W rzeczywistości alianci otrzymali około 700 samolotów, w tym najwięcej D-VII.

Tuż przed rozejmem uruchomiono licencyjną produkcję Fokkera D-VII w zakładach MÁG w Budapeszcie (złożono również zamówienia w wiedeńskich zakładach Thöne & Fiala praz Österreichungarische Aviatik Ges.m.b.H., prawdopodobnie jednak do zakończenia wojny nie ukończyły ani jednego samolotu). Zdążono zbudować niewiele egzemplarzy, wyposażonych w silnik Austro-Daimler o mocy 155 kW. Kilka zbudowano jako dwumiejscowe. Samoloty te służyły w lotnictwie Węgierskiej Republiki Rad. Traktat zawarty w Trianon zabronił Węgrom posiadania lotnictwa wojskowego, ale gdy w 1931 r. utworzono kompanię myśliwską latała ona m. in. na zbudowanych na Węgrzech samolotach Fokker D-VII. W służbie wojskowej pozostały do ok. 1932 r. Później przekazane do aeroklubów, jeszcze w 1944 r. w ewidencji były 4 Fokkery D-VII (MAG).

Korzystając z zamieszania po wojnie Anthony Fokker zdołał przemycić z Niemiec do Holandii kilka pociągów sprzętu lotniczego, w tym 98 kompletnych D-VII, ponadto obrabiarki i materiały do budowy płatowców. Założył fabrykę w Amsterdamie i kontynuował produkcję. W latach 1920-1922 zbudował tu 100 szt. D-VII, z czego 22 szt. zasiliło lotnictwo armii holenderskiej, 20 szt.- marynarkę, 50 szt. sprzedano Związkowi Radzieckiemu. Lotnictwo Holenderskich Indii Wschodnich otrzymało 6 szt. wyposażonych w silniki Armstrong-Siddeley ”Puma”.

Do czasu wejścia w życie traktatu pokojowego podpisanego w Wersalu Niemcy sprzedali za granicą legalnie lub półlegalnie kilkaset myśliwców D-VII. Francja posiadała najwięcej zdobycznych D-VII, niestety brak o nich danych; Anglia otrzymała 44 szt., Kanada 20 szt., Belgia miała 75 szt., z czego 35 szt. weszło na uzbrojenie eskadr myśliwskich. Stany Zjednoczone przetransportowały za Ocean 142 szt. Kilkanaście trafiło do rąk prywatnych. Fokkery D-VII stanowiły trzon lotnictwa myśliwskiego Szwajcarii. Użytkowano tam 27 szt., niektóre zakupiono, 8 szt. zbudowały zakłady Comte w 1929 r. W jednostkach szkolnych ostatni D-VII latał jeszcze w roku 1938. Jeden D-VII był używany w Czechosłowacji, prawdopodobnie zdobyty na Węgrzech. Po kilka sztuk latało w Finlandii, na Litwie, Łotwie, w Rumunii, w Szwecji, Włoszech, jeden w Danii.

W Polsce.

W czasie I wojny światowej na samolotach Fokker D-VII latali również polscy lotnicy, którzy służyli we cesarskim, niemieckim lotnictwie wojskowym:
- ppor. Mieczysław Garsztka  w czerwcu 1918 r. trafił do 31. Eska­dry (Jagdstaffel 31) działającej na froncie zachodnim, w Szampanii, na rzecz niemieckiej 1. Armii. W jednostce tej latał na samolotach Fokker D-VII. 16 lipca zestrzelił swój pierwszy samo­lot, którym był Spad. Następne zwycięstwa zaliczył w dniach: 6 września (De Havilland DH-9), 18 września (RAF SE-5a, DH-9), 26 września (SE-5a), 30 września (SE-5a). Był jednym z najlepszych lotników I wojny świato­wej, umieszczono go na 316 pozycji listy niemieckich asów lotniczych (odniósł 5 zwycięstw i jeden samolot zaliczony jako zmuszony do lądowania),
- Franz Piechulek, Ślązak, z 14 potwierdzonymi zwycięstwami zyskał miano asa niemieckiego lotnictwa. Od 27.10.1917 r. służył w Kest 5. Pierwsze zwycięstwo odniósł 22 listopada nad samolotem Nieuport. 14 grudnia został przenie­siony do eskadry myśliw­skiej Jasta 41, w której 5 stycznia zestrzeli! balon obserwacyjny. 9 stycznia został przeniesiony do Jasta 56. W eskadrze był największym asem. Ostat­nie zwycięstwo odniósł 4.10.1918 r. Większość zwycięstw odniósł na samolocie Fokker D-VII.

Samoloty Fokker D-VII były również w wyposażeniu polskiego lotnictwa. Dokładna ich liczba jest trudna do ustalenia, można przyjąć, że było to ok. 50 egz., z tego 25 zakupiono w Niemczech, 20 we Francji, 2 zdobyto w Wielkopolsce, a 3 pochodziły z przydziału Komisji ds. Reparacji Wojennych państw Ententy. Myśliwce D-VII stanowiły podstawowe wyposażenie eskadr: 2 Eskadry Wielkopolskiej (później 13 EM) i 4 Eskadry Wielkopolskiej (później 15 EM). Używane były również w 10 EW i 19 EM. Brały udział w operacjach bojowych na Frontach: Wielkopolskim i Litewsko-Białoruskim, w Bitwie Warszawskiej, w bitwie nad Niemnem, na Froncie Południowym pod Lwowem i pod Zamościem. Wykorzystywane były do operacji zaczepnych, pościgu za samolotami bolszewickimi, do bombardowania, operacji przeciwkawaleryjskich i do lotów łącznikowych. Samolot D-VII cieszył się uznaniem pilotów, gdyż był stateczny w pełnym zakresie prędkości lotu. Cechowała go także dobra sterowność.

Po wojnie Fokkery stanowiły podstawowe wyposażenie eskadr myśliwskich 13 i 15 w 3 PL. Znalazły się w wyposażeniu: Wyższej Szkoły Pilotów w Ławicy, a następnie w Grudziądzu, w Szkole Pilotów w Bydgoszczy oraz w eskadrach treningowych 1, 2, 3 i 4 PL. W latach 1925-1927 samoloty D-VIIF znajdowały się w wyposażeniu nowo utworzonego 11 MPL, który w połowie 1925 r., przed przeniesieniem do Lidy, został sformowany na lotnisku Mokotowskim. W tym czasie Fokkery wychodziły już z użytku. W 3 PL zastąpiono je samolotami Ansaldo A-1 ”Balilla”. W 11 MPL z eskadr 113 i 114 wycofano je wiosną 1926 r. W tym czasie kilka przydzielono do nowo sformowanych eskadr myśliwskich 3 PL: 117 i 118, które zostały rozwiązane po kilku miesiącach. W marcu 1927 r. wycofano je z eksploatacji. Najdłużej zachował się Fokker D-VII nr 18.6, przesłany 22.11.1928 r. z 11 MPL do kasacji w ZMPI&L w Lublinie i w lutym 1929 r. został rozebrany.

W latach 1923-1924 r. bracia Paweł i Jan Gabriel zaprojektowali i zbudowali samolot szkolny Gabriel P-VI. Wzorowany był na samolocie myśliwskim Fokker D-VII). Samolot został oblatany we maju 1924 r.

W drugiej połowie lat dwudziestych powstała w Polsce koncepcja jednomiejscowego samolotu szkolno-myśliwskiego. W 1928 r. Szef Departamentu Lotnictwa MS Wojsk, płk pil. Ludomił Rayski wystąpił wówczas z propozycją wykorzystania przebudowanego płatowca Fokker D-VII. Do napędu miał służyć początkowo silnik Hispano Suiza o mocy 132 kW (180 KM) pochodzący z istniejących zapasów, a następnie Wright J-5B o mocy 162 kW (220 KM). Krajowe biura konstrukcyjne opracowały jednak własne projekty: Bartel BM-6 i PWS-11.

Konstrukcja:
Jednomiejscowy dwupłat wolnonośny o konstrukcji mieszanej.
Skrzydła dwudźwigarowe, wolnonośne o grubym profilu g =20% i konstrukcji drewnianej. Wydłużenie górnego płata 5,4, dolnego- 6,0. Pokrycie do pierwszego dźwigara sklejką, reszta pokryta płót­nem. Krawędź spływu miękka z linki. Lotki tylko na górnym płacie. Obydwa płaty niedzielone. Skrzydła górne były wsparte na kadłubie na trójnogu, podpierającym przedni dźwigar i na zastrzale podpierającym dźwigar tylny. Płaty górny i dolny połączone były cienkimi stojakami w układzie odwróconego N.
Kadłub kratownicowy spawany z rur stalowych, oprofilowany sklejką na grzbiecie, całość pokryta płótnem. Pokrycie części przedniej blachą aluminiową. Kabina odkryta.
Usterzenie spawane z rur stalowych, pokrycie płótnem. Profil stateczników płaski, sterów ście­niony ku krawędzi spływu. Statecznik pionowy o obrysie trójkątnym był zaklinowany skośnie w lewo od osi sy­metrii kadłuba dla zrównoważenia mo­mentu obrotowego śmigła. Statecz­nik poziomy podparty zastrzałem.
Podwozie klasyczne stałe. Główne dwugoleniowe z osią stałą niedzieloną osłoniętą owiewką z profilem aerodynamicz­nym i tworzącą małe skrzydełko o po­wierzchni 0,98 m2. Amortyzacja sznurem gumowym. Płoza ogonowa drewniana, okuta, amortyzowana sznurem gumowym.

Uzbrojenie- 2 stałe karabiny maszynowe pilota Spandau wz.08/15 kal. 7,92 mm lub Schwarzkopf wz. 08/15 kal. 7,92 mm. W Polsce montowano również karabiny maszynowe Vickers wz. 09 kal. 7,7 mm. Niektóre polskie samoloty miały zamontowane wyrzutniki dla 2 bomb po 12,5 kg i kasety dla zrzutu myszek po 1,0 kg.

Silnik- rzędowe, 6-cylindrowe, chłodzony cieczą Mercedes D-III o mocy 118 kW (160 KM), w wersji Fokker D- VIIF silniki BMW-IIIa o mocy 132 kW (180 KM) lub Conrad C-III albo NAG C-III o mocy 132 kW (180 KM).
Chłodnica czołowa typu samochodowego. Dwa zbiorniki pali­wa o pojemności 60 i 30 l.

Dane techniczne D-VII (V-18) (wg [2]):
Rozpiętość- 8,9 m, długość- 6,95 m, wysokość- 2,75 m, powierzchnia nośna- 20,5 m2.
Masa własna- 650 kg, masa użyteczna- 200 kg, masa całkowita- 850 kg.
Prędkość max- 187 km/h, prędkość przelotowa 170 km/h, czas wznoszenia na 1000 m- 3' 48", pułap- 6400 m, zasięg- 400 km.

Dane techniczne D-VIIF (V-24) (wg [2]):
Rozpiętość- 8,9 m, długość- 6,95 m, wysokość- 2,75 (wg [3]- 2,85) m, powierzchnia nośna- 20,5 m2.
Masa własna- 670 kg, masa użyteczna- 210 kg, masa całkowita- 880 kg.
Prędkość max- 205 (wg [3]- 200) km/h, prędkość przelotowa 180 km/h, czas wznoszenia na 1000 m- 2' 30", pułap- 7000 (wg [3]- 6400) m, zasięg- 450 km, czas lotu- (wg [3]- 1 h 42').

Galeria

  • Samolot myśliwski Fokker D-VII w Parku 3 Pułku Lotniczego w Poznaniu, 1921 r. (Źródło: archiwum).
  • Fokker D-VII, plany modelarskie. (Źródło: Modelarz nr 4/1976).
  • Fokker D-VII, plany modelarskie. (Źródło: Modelarz nr 4/1976).
  • Samolot myśliwski Fokker D-VII nr 18-7 w barwach polskiego lotnictwa wojskowego. (Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe).
  • Samolot myśliwski Fokker D-VII nr 22.04. Na zdjęciu ppor. pil. Antoni Bartkowiak z 15. Eskadry Myśliwskiej. (Źródło: forum.odkrywca.pl).

Źródło:

[1] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Tom 1. Wyd. Stratus. Sandomierz 2004.
[2] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924”. Wyd. Bellona; Wyd. Lampart. Warszawa 1997.
[3] Goworek T. ”Samoloty myśliwskie I wojny światowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1981.
[4] Höfling R. Wawrzyński M. ”Austro-(i) węgierski Fokker D.VII”. Militaria XX wieku nr 4/2006.
[5] Januszewski S. "Pionierzy. Polacy w siłach powietrznych Wielkiej Wojny 1914-1918". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2019.
blog comments powered by Disqus