Focke-Wulf Fw-190A, 1939

Samolot myśliwski. Niemcy.
Samolot myśliwski Focke-Wulf Fw-190A-8 w zbiorach Musee de l'Air et de l' Espace, Paris- Le Bourget. (Źródło: Copyright Zbigniew Jóźwik- ”Samoloty, śmigłowce, szybowce- fotografia lotnicza”).

W 1937 r. pierwsze seryjne egzemplarze nowego samolotu myśliwskiego Messerschmitt Bf-109B zaczęty wchodzić na wyposażenie jednostek Luftwaffe. W tym czasie w Technisches Amt narodziła się idea opracowania wymagań, które miałby spełniać myśliwiec mogący w przyszłości zastąpić Bf-109. Ze strony Luftwaffe pomysł ten nie otrzymał wsparcia. Uważano, że koncepcja Bf-109 jest doskonała i żaden samolot nie będzie w stanie jej przewyższyć. Wiosną 1938 r. gdy jasne stały się niektóre z wad Bf-109 oraz gdy napłynęły meldunki wywiadu donoszące o powstaniu za granicą nowych myśliwców niewiele ustępujących samolotowi Messerschmitta, a nawet posiadających podobne osiągi, Technisches Amt opracował wymogi nowego samolotu myśliwskiego. Firma Focke-Wulf Flugzeugbau G.m.b.H. zaproponowała dolnopłat o zwartej konstrukcji napędzany silnikiem gwiazdowym chłodzonym powietrzem. Właśnie zastosowanie silnika gwiazdowego, dyskwalifikowało początkowo ten samolot w oczach przedstawicieli Technisches Amt. W tym czasie bowiem w Niemczech panowało przekonanie o wyższości myśliwców napędzanych silnikami rzędowymi chłodzonymi cieczą, ze względu na mniejszą powierzchnię czołową i mniejszy przez to opór powietrza stawiany przez taką maszynę. Kurtowi Tankowi udało się jednak w końcu przekonać oponentów. Koronnymi argumentami przemawiającymi za użyciem silnika gwiazdowego, była możliwość uzyskania znacznie większej mocy przez taki silnik, a także mniejsza jego wrażliwość na uszkodzenia. Technisches Amt złożył zamówienie na trzy prototypy Focke-Wulf Fw-190 (i nazwie Würger, która się nie przyjęła).

Prace projektowe rozpoczęto natychmiast po otrzymaniu zamówienia. Przebiegały one pod kierunkiem Kurta Tanka, a szefem zespołu konstrukcyjnego został inż. Rudolf Blaser. Jesienią 1938 r. rozpoczęto budowę prototypów. Pierwszy,Fw-190 V1ukończono wiosną 1939 r. i wykonał pierwszy lot 1.06.1939 r. Pierwsze loty wykazały doskonałe właściwości lotne samolotu, dobrą manewrowość oraz bardzo wysoką prędkość- 595 km/h. Samolot napędzany był silnikiem w układzie podwójnej gwiazdy BMW 139 o mocy startowej 1140 kW (1550 KM). Później zainstalowano w nim uzbrojenie złożone z 2 karabinów maszynowych MG 17 kal. 7,9 mm. W dniu 31.10.1939 r. oblatano drugi prototyp Fw-190 V2, który otrzymał 2 karabiny maszynowe MG 17 kal. 7,9 mm umieszczonych w nasadach skrzydeł. W kwietniu 1940 r. do prób dołączył Fw-190 V5, wyposażony w nowoskonstruowany silnik w układzie podwójnej gwiazdy BMW 801C-0 o mocy startowej 1147 kW (1560 KM). Prototypy Fw-190 V3 i V4 nie zostały ukończone, ponieważ zdecydowano się na przerwanie produkcji silnika BMW 139. W sierpniu 1940 r. na prototypie Fw-190 V5 zamontowano nowe, większe skrzydła i oznaczono go V5g (w dokumentacji samolotu odnoszącej się do okresu przed przebudowa używano oznaczenia V5k). Wprowadzenie większego płata spowodowało spadek prędkości tylko o 10 km/h, za to wyraźnie poprawiły się własności lotno-pilotażowe.

Pierwsze przedprodukcyjne samoloty Fw-190 A-0 ukończone zostały w październiku 1940 r. i otrzymały również numery prototypowe V6 i V7. Prototyp V6 początkowo latał bez uzbrojenia, V7 trzymał uzbrojenie- 2 karabiny maszynowe MG 17 kal. 7,9 mm w kadłubie nad silnikiem oraz dwa takie same karabiny umieszczone w przykadłubowej części skrzydeł (wg [4]- posiadał uzbrojenie: 4 kaemy MG 17 oraz 2 działka Rheinmetall-Borsig MG FF kal. 20 mm, zabudowane w środkowej części skrzydeł). Identyczne uzbrojenie (4 kaemy MG 17) montowano we wszystkich egzemplarzach Fw-190 A-0. Pierwsze dwa samoloty napędzane były silnikiem BMW 801C-0, następne silnikiem BMW 801C-1. Z zamówionych 40 egz. Fw-190A-0zbudowano 28 egz., z czego nie mniej niż 14 było następnie używanych jako kolejne prototypy różnych wariantów.

Samolot Focke-Wulf Fw-190A budowany był w dużych ilościach w wielu wersjach i wariantach:
- Fw-190A-1- wersja seryjna, na początku 1941 r. zamówiono 100 egz. Produkcję podjęto w zakładach Focke-Wulf w Malborku. Produkcja dalszych maszyn tego typu podjęta została na licencji również w zakładach Arado oraz AGO. Pierwsze samoloty przejęte zostały przez Luftwaffe w czerwcu 1941 r., wszystkie (102 egz.) dostarczono do końca października 1941 r. Uzbrojenie stanowiły 4 karabiny maszynowe MG 17. Aby wzmocnić uzbrojenie, montowano w niektórych samolotach dodatkowo 2 działka MG FF kal. 20 mm w skrzydłach (wg [4]- montowano je standardowo). W końcu lipca 1941 r. pierwsze Fw-190A-1 trafiły na wyposażenie jednostki 6./JG 26. Niektóre Fw-190A-1, podobnie jak kilka A-0, oprócz radiostacji FuG 7a otrzymały radiowe urządzenie rozpoznawcze FuG 25,
- Fw-190A-1/U1- wariant wyposażony próbnie w nową odmianę silnika- BMW 801 D-2.

- Fw-190A-2- wersja budowana od listopada 1941 r. Napędzana silnikiem BMW 801C-2, posiadającym tę samą moc jak BMW 801C-1. Uzbrojenie zostało wzmocnione poprzez zastąpienie skrzydłowych karabinów maszynowych MG 17 działkami MG 151 kal. 20 mm, większość maszyn wersji A-2 posiadała również dodatkowe działka MG FF. Wyposażenie uzupełniała radiostacja pokładowa FuG 7. Płatowce Fw-190, od modelu A-2 włącznie, miały podkadłubowe zaczepy do montażu wyrzutnika ETC 501, ale brak informacji, czy skorzystano z tej możliwości w wersji A-2. Fw-190A-2 był bardzo dobrym samolotem myśliwskim, przewyższającym znacznie samolot Supermarine ”Spitfire” Mk.V, prędkość max na wysokości 5500 m wynosiła 626 km/h, na wysokości 6400 m, dzięki zwiększeniu ciśnienia ładowania silnika możliwe było osiągnięcie i utrzymanie przez jedną minutę prędkości max 663 km/h. Zbudowano niewiele ponad 400 (wg [4]- 420) egz.,
- Fw-190A-2/U1- wariant eksperymentalnie wyposażony w urządzenie automatycznego pilota.
- Fw-190A-2/U3- niektóre źródła podają też istnienie tej modyfikacji rozpoznawczej.

- Fw-190A-3- samolot otrzymał silnik BMW 801 D-2 o mocy startowej 1250 kW (1700 KM), wg [4]- 1272 kW (1730 KM). Jako wyposażenie dodatkowe samolot otrzymał radiostacje UKF FuG 25a. Uzbrojenie złożone było z 2 karabinów maszynowych MG 17, 2 działek MG FF oraz 2 działek MG 151. Od maja 1942 r. produkcję licencyjną Fw-190A rozpoczęły zakłady Fieseler. Latem 1942 r. Fw-190 V8 wyposażono w silnik BMW 801D-2 i używano go jako prototypu wersji A-3, testując różne uzupełniające zestawy uzbrojenia i wyposażenia możliwe do instalowania podczas procesu produkcji lub też w warsztatach naprawczo-remontowych tzw. Urnrüst-Bausätze (skrót U oraz kolejny numer) oraz zestawy dodatkowego wyposażenia lub uzbrojenia, możliwe do instalowania nawet w warunkach polowych tzw. Rüstsätze (skrót R oraz kolejny numer). Zestawy te pozwalały na szybkie przeróbki standardowego płatowca na różne warianty. Powstały następujące warianty wersji A-3:
- Fw-190A-3/U1- wariant myśliwsko-bombowy z wyrzutnikiem ETC 501 pod kadłubem dla bomby o wagomiarze 250 lub 500 kg, albo czterech bomb po 50 kg na adapterze ER-4. Nie posiadał skrzydłowych działek MG FF (wg [4]- tylko pewna ilość samolotów). Wg [4]- Fw-190A-3/U1 był tylko jeden egzemplarz doświadczalny z przedłużonym łożem silnika, posłużył jako prototyp Fw-190A-5,
- Fw-190A-3/U2- uzbrojony w wewnątrzskrzydłowe wyrzutnie rakietowe RZ 65 kal. 73 mm (po trzy w każdym płacie),
- Fw-190A-3/U3- samolot myśliwsko-bombowy z wyrzutnikiem ETC 501 oraz czterema dodatkowymi wyrzutnikami ETC 50 dla czterech bomb o wagomiarze 50 kg, wariant ten posiadał skrzydłowe MG FF. Wg [4]- myśliwiec rozpoznawczy, w którego kadłubie zabudowano kamery Rb 50/30 i Rb 75/30; uzbrojenie zredukowane przez demontaż działek MG FF. Istniał 1 egz.,
- Fw-190A-3/U4- samolot myśliwsko-rozpoznawczy wyposażony w dwie kamery Rb 12 oraz fotokarabin EK 16 lub aparatem małoobrazkowym Robol II, skrzydłowe MG FF wymontowywano. Pod kadłubem montowano wyrzutnik ETC 501 dla zbiornika o pojemności 300 l. Zbudowano 12 egz.,
- Fw-190A-3/U7- próba stworzenia myśliwca wysokościowego, o zmniejszonej masie, uzbrojonego tylko w 2 działka MG 151/20 E. Powstały tylko 3 egz.,
- Fw-190A-3a- wersja eksportowa, zbudowano 72 egz. na eksport do Turcji. Dostarczono je w okresie od października 1942 r. do marca 1943 r. Większość z nich posiadała uzbrojenie- 4 kaemy MG 17 oraz 2 działka MG FF, a w wyposażeniu radiowym brak było urządzenia FuG 25.

- Fw-190A-4- wersja produkowana od lipca 1942 r. Posiadała instalację MW 50 umożliwiającą wtrysk do silnika mieszanki metanolu z wodą, co dawało dodatkowy wzrost mocy. Możliwe stało się uzyskanie mocy 1544 kW (2100 KM) na okres do 10 minut. Wg [4]- jednak z powodu opóźnień w produkcji urządzeń do MW 50, instalacji tej nie montowano na Fw-190A-4. Otrzymał nowocześniejszą radiostację FuG 16Z. Wersja ta posiadała następujące warianty:
- Fw-190A-4/U1- samolot myśliwsko-bombowy wyposażony w dwa podskrzydłowe wyrzutniki ETC 501 oraz z uzbrojeniem strzeleckim zredukowanym do dwóch działek MG 151 kal. 20 mm w skrzydłach (wg [4]- bez 2 działek MG FF. Z powodu niewystarczających dostaw BMW 801 D-2, kilkadziesiąt zbudowanych samolotów otrzymało silniki typu BMW 801 C-2,
- Fw-190A4-U3- samolot myśliwsko-bombowy z jednym podkadłubowym wyrzutnikiem ETC 501, pod który istniała możliwość podwieszania dodatkowego zbiornika paliwa, odrzucanego w locie. Uzbrojenie redukowano o dwa skrzydłowe działka MG FF, pod silnikiem i kabiną instalowano opancerzenie. Silnik BMW 801 D-2, samoloty przeznaczone do działań w nocy otrzymały reflektor do lądowania. Oznaczenie A-4/U3 wkrótce zmieniono na F-1 i dalszy rozwój prowadzono w ramach nowej wersji szturmowej Focke-Wulf Fw-190F,
- Fw-190A-4/U4- myśliwiec rozpoznawczy z dwoma kamerami Rb 12,5; uzbrojenie pozbawione działek MG FF,
- Fw-190A-4/U8- samolot myśliwsko-bombowy dalekiego zasięgu, wyposażony w podkadłubowy wyrzutnik ETC 501 z możliwością podwieszania również zbiornika paliwa, pod skrzydłami zaczepy umożliwiające podwieszanie dwóch dodatkowych zbiorników o pojemności 300 l, uzbrojenie strzeleckie zredukowane do dwóch MG 151. Ta modyfikacja stała się podstawą dla rozwoju nowej, myśliwsko-bombowej wersjiFocke-Wulf Fw-190G, będąc jednocześnie jej pierwszą odmianą G-1,
- na płatowcu Fw-190A-4 zastosowano po raz pierwszy również polowe zestawy modyfikujące wyposażenie lub uzbrojenie tzw. Rüstsätze. Wariantem takim był Fw-190A-4/R6 z podwieszanymi pod skrzydłami dwiema jednorurowymi wyrzutniami niekierowanych pocisków rakietowych WGr21 kal. 210 mm, które stosowano do ataków na zwarte formacje amerykańskich bombowców czterosilnikowych.
Całkowita produkcja Fw-190A-4 wyniosła nieco ponad 900 egz.

- Fw-190A-5- wersja produkowana seryjnie od kwietnia 1943 r. (wg [4]- wyparł od listopada 1942 r.z produkcji wersję A-4). Nie posiadał skrzydłowych działek MG FF (wg [4]- posiadał uzbrojenie: 2 kaemy MG 17, 2 działka MG 151/20 E i 2 działka MG FF). Również Fw-190A-5 posiadał wiele odmian:
- Fw-190A-5/U1- odpowiednik odmiany A-1/U1, przejściowo napędzany silnikiem BMW 801 C-2,
- Fw-190A-5/U2- samolot myśliwsko-bombowy nocny dalekiego zasięgu, wyposażony w podkadłubowy wyrzutnik ETC 501 (1 bomba 500 kg lub 250 kg), a pod skrzydłami w dwa zaczepy umożliwiające podwieszenie dwóch dodatkowych zbiorników paliwa (2 x 300 l), uzbrojenie strzeleckie zredukowano do dwóch działek MG 151, dodatkowe wyposażenie do operacji nocnych złożone z listew przeciwodblaskowych w przedniej części kadłuba oraz podwójnego reflektora w lewym skrzydle. Zbudowano 8 egz. tego wariantu, dwa doświadczalne i sześć operacyjnych. Na bazie tej odmiany zbudowano nocny myśliwiec z radarem FuG 217 Neptun J-2, nie wiadomo jednak, ile powstało takich samolotów,
- Fw-190A-5/U3- samolot szturmowy wyposażony w podkadłubowy wyrzutnik ETC 501, uzbrojenie bez działek MG FF. Po zmianie oznaczenia był produkowany seryjnie w ramach wersji F, jako Fw-190F-2. Podwariant Fw-190A-5/U3tp przeznaczony do operowania w klimacie tropikalnym. Zbudowano 63 egz.,
- Fw-190A-5/U4- samolot myśliwski rozpoznawczy z dwiema kamerami Rb 12,5/7 instalowanymi w tylnej części kadłuba, zredukowane uzbrojenie, tj. 2 kaemy MG 17 i 2 działka MG 151/20 E. Istniał również wariant tropikalny Fw-190A-5/U4tp,
- Fw-190A-5/U8- samolot myśliwsko-bombowy dalekiego zasięgu, wyposażony w wyrzutnik ETC 501 pod kadłubem oraz dwa zaczepy pod skrzydłami służące do podwieszania dwóch dodatkowych zbiorników paliwa (2 x 300 l), uzbrojenie zredukowane do dwóch MG 151. Z tej odmiany rozwinięto samolot produkowany seryjnie jako Fw-190G-2,
- Fw-190A-5/U9- samolot niszczycielski zbudowany w 2 egz., uzbrojony w 2 kadłubowe karabiny maszynowe MG 131 kal. 13 mm oraz 4 skrzydłowe działka MG 151,
- Fw-190A-5/U10- prototyp wersji Fw-190A-6ze skrzydłem wyposażonym w cztery działka MG 151,
- Fw-190A-5/U11- samolot szturmowy zbudowany w jednym egzemplarzu, pod skrzydłami zainstalowano dwa zasobniki z działkami MK 103 kal. 30 mm, dodatkowe uzbrojenie strzeleckie tworzyły dwa karabiny maszynowe MG 17 w kadłubie i dwa działka MG 151 montowane w skrzydłach przy kadłubie. Ten typ uzbrojenia następnie standaryzowano jako Rüstsätze 3 (R3),
- Fw-190A-5/U12- samolot szturmowy zbudowany w 2 egz., pod skrzydłami możliwość podwieszenia dwóch zasobników WB151/20 każdy z dwoma działkami MG 151. W sumie pełne uzbrojenie to 2 karabiny maszynowe MG 17, 2 działka MG 151/20 E i 4 działka MG 151/20 E w zasobnikach. Był to zarazem wzorzec dla Rüstsätze 1 (R1) do Fw-190A,
- Fw-190A-5/U13- samolot myśliwsko-bombowy dalekiego zasięgu wyposażony w podkadłubowy wyrzutnik ETC 501 oraz dwa podskrzydłowe zaczepy z możliwością podczepienia bomby (po 250 kg) lub zbiornika dodatkowego (po 300 l). W wyposażeniu znalazło się urządzenie automatycznego pilota. Uzbrojenie składało się tylko z 2 działek MG 151/20 E u nasady skrzydeł. Samolot produkowano następnie jako Fw 190G-3,
- Fw-190A-5/U14- samolot myśliwsko-torpedowy, 2 egz. prototypowe testowane z wyrzutnikami ETC 502 i ETC 504 umożliwiającymi podczepienie torpedy lotniczej LTF 5b. Uzbrojenie stanowiło jedynie 2 działka MG 151/20 E,
- Fw-190A-5/U15- samolot myśliwsko-bombowy, analogiczny do U14, ale z możliwością przenoszenia bezsilnikowej bomby latającej, przeznaczonej do niszczenia celów pływających Blohm & Voss 246 Hagelkorn (LT 950), zbudowano 1 egz.,
- Fw-190A-5/U16- samolot niszczycielski do zwalczania czterosilnikowych bombowców, wyposażony w 2 działka MK 108 kal. 30 mm oraz w 2 karabiny maszynowe MG 17 i 2 działka MG 151. Zbudowano 1 egz. testowany w sierpniu 1943 r.,
- Fw-190A-5/U17- samolot szturmowy wyposażony w podkadłubowy wyrzutnik ETC 501 oraz cztery podskrzydłowe wyrzutniki ETC 50, dodatkowe opancerzenie i filtry tropikalne. Uzbrojenie strzeleckie- bez działek MG FF,
- Fw-190A-5/R6- wariant z dwiema wyrzutniami rakiet WGr21.

- Fw-190A-6- wersja posiadała nowy, wzmocniony płat, który przetestowany został w samolocie Fw-190A-5/U10. Był uzbrojony w 2 kadłubowe karabiny maszynowe MG 17 oraz cztery działka MG 151 w skrzydłach. W amunicji wewnątrz; przygotowano także odpowiedni układ złącz elektrycznych. W wyposażeniu radiowym zaczęto seryjnie montować FuG 16 ZE. Produkcję rozpoczęto w czerwcu 1943 r. i kontynuowano do grudnia 1943. Wyprodukowano 569 egz. Posiadała również kilka wariantów:
- Fw-190A-6/R1-samolot niszczycielski z uzbrojeniem złożonym z dwóch MG 17, dwóch MG 151 w przykadłubowej części skrzydeł oraz czterech MG 151 w dwóch podskrzydłowych zasobnikach,
- Fw-190A-6/R2- jeden prototyp z zamontowanymi w miejscu zewnętrznych skrzydłowych MG 151/20 dwoma działkami MK 108 kal. 30 mm,
- Fw-190A-6/R3- jak R2 tylko zamiast działek MK 108 działka MK 103 kal. 30 mm,
- Fw-190A-6/R4- samolot doświadczalny wyprodukowany w 2 egz.- V45 i V47, wyposażony w instalacje GM 1 umożliwiającą wtrysk do sprężarki silnika skroplonego podtlenku azotu, pozwalającego utrzymać moc nawet na dużych wysokościach,
- Fw-190A-6/R6- uzbrojony w dwie wyrzutnie rakiet W.Gr.21,
- Fw-190A-6/R2/R6- samolot przeznaczony do zwalczania wypraw bombowych, ze wzmocnionym uzbrojeniem strzeleckim i wyrzutniami rakietowymi. W sumie uzbrojenie to: 2 karabiny maszynowe MG 17, 2 działka MG 151/20 E, 2 działka MK 108 i wyrzutnie rakiet W.Gr.21. Powstał tylko jeden prototyp V51,
- Fw-190A-6/R7- silnie opancerzony myśliwiec ze standardowym uzbrojeniem, dostarczony do jednostek obrony Rzeszy; często ze zbiornikiem 300 l na ETC 501,
- Fw-190A-6/R8- Rüstsätze powstały z połączenia R2 (MK 108) i R7 (opancerzenie). Często demontowano karabiny maszynowe w kadłubie. Stosowany do niszczenia ciężkich bombowców amerykańskich,
- Fw-190A-6/R11- nocny samolot myśliwski wyposażony w listwy przeciwodblaskowe i radar FuG 217 J2 Neptun (wg [4]- niektóre samoloty), pod kadłubem wyrzutnik ETC 501 do podwieszania dodatkowego zbiornika paliwa, niektóre samoloty posiadały automatycznego pilota typu PKS 12 oraz instalację ogrzewania szyby,
- Fw-190A-6/R12- Rüstsätze powstały z połączenia R2 i R11.
Oprócz wyżej wymienionych odmian, na Fw-190A-6 (1-2 egz.) eksperymentalnie zabudowano wzmocniony silnik BMW 801 TS. Samolot miał dodatkowe opancerzenie chłodnicy i zbiornika oleju oraz uzbrojenie zredukowane do 2 działek MG 151/20 E u nasady skrzydeł.

- Fw-190A-7- wersja produkowana między listopadem 1943 r. a grudniem 1943 r. (wg [4]- styczniem 1944 r). Zbudowano tylko 80 egz. Samoloty te otrzymały jako standardowe uzbrojenie kadłubowe 2 karabiny maszynowe MG 131 kal. 13 mm (pełne uzbrojenie strzeleckie- 2 karabiny maszynowe MG 131 i 4 działka MG 151/20 E). Na ogół samoloty eksploatowano wraz z wyrzutnikiem ETC 501 dla bomb lub zbiornika paliwa (300 l). Niektóre samoloty miały zredukowane uzbrojenie strzeleckie (2 kaemy MG 131 i 2 działka MG 151/20 E), były przeznaczone do walki manewrowej z myśliwcami alianckimi. W kabinie pilota montowano nową wersję celownika Revi 16 B oraz radiostację FuG 16ZY. Samoloty operujące w ramach jednostek obrony Rzeszy posiadały też urządzenia identyfikacyjne FuG 25a. Istniały również warianty:
- Fw-190A-7/R1,
- Fw-190A-7/R2- samolot niszczycielski wyposażony w 2 działka MK 108 kal. 30 mm zamiast zewnętrznych skrzydłowych MG 151/20,
- Fw-190A-7/R6- niszczyciel z dwiema wyrzutniami rakiet 210 mm,

- Fw-190A-8- wersja produkowana od końca lutego 1944 r. Wyprodukowana w największej ilości ze wszystkich wariantów myśliwca Fw-190- zbudowano 1334 (lub 1384)egz. Samolot ten, budowano na licencji w wielu zakładach Norddeutsche Dornier Werke, filie Focke-Wulfa w Sorau, Cottbus i Posen (Poznań). Konstrukcja samolotu Fw-190A-8 oparta została na płatowcu A-7 z dodaną instalacją MW 50. W wyposażeniu radiowym zastosowano radiostacje FuG 16. Również Fw-190A-8posiadał wiele wariantów:
- Fw-190A-8/R1- z podskrzydłowymi zasobnikami na cztery działka MG 151/20 w miejsce zewnętrznych działek MG 151/20,
- Fw-190A-8/R2- zamiast zewnętrznych MG 151/20 dwa działka MK 108,
- Fw-190A-8/R3- jak R2, tylko działka MK 103 w miejsce działek MK 108,
- Fw-190A-8/R7- samolot z dodatkowym opancerzeniem silnika i kabiny przeznaczony do atakowania formacji czterosilnikowych bombowców USAF,
- Fw-190A-8/R8- opancerzenie analogiczne doR7, ale z działkami MK 108 zamiast zewnętrznej pary MG 151/20,
- Fw-190A-8/R11- projekt samolotu do działań w trudnych warunkach atmosferycznych wyposażony w automatycznego pilota typu PKS 12 oraz radionamiernik FuG 125 Hermine,
- Fw-190A-8/R12- analogiczny do R11, zewnętrzne działka MG 151/20 zastąpione przez działka MK 108,
- Fw-190A-8/U1- dwumiejscowy wariant szkolny, zbudowano 3 egz. z których pierwszy oblatany został 23.01.1944 r.

Różne egzemplarze wersji Fw-190A-8 służyły też jako samoloty doświadczalne, m.in. testowano zbiorniki mocowane na górze skrzydeł, prowadzono próby z różnymi wariantami uzbrojenia montowanymi na Fw-190, np. do prób z bronią SG 116 Zellendusche, który składał się z trzech luf kal. 30 mm działek MK 103 zabudowanych w lewej połówce kadłuba skierowanych do góry i do tyłu pod kątem 74°, 73° i 72,5°. SG 116 był jak gdyby bezodrzutowym, trójlufowym działkiem kalibru 30 mm (każda lufa posiadała tylko jeden nabój). Odpalenie następowało poprzez impuls z fotokomórki, montowanej przed baterią w momencie przelotu pod bombowcem w odległości 50 do 100 m. Testowano te podobne sześciulufowe urządzenie oznaczone SG 117 oraz Rohrblock składające się z siedmiu luf kal. 30 mm działka MK 108. Prowadzono próby z kierowaną przewodowo rakietą powietrze-powietrze X4 Ruhrstahl.

Ostatnią wersją produkowaną seryjnie samolotu Fw-190A była Fw-190A-9, napędzana silnikiem BMW 801TS o mocy 1470 kW (2000 KM). Produkcję tej wersji rozpoczęto późną jesienią 1944 r. Zbudowano ich bardzo mało, dokładna liczba nie jest znana. Uzbrojenie i zestawy Rüstsätze były takie same, jak w A-8, lecz w wielu przypadkach demontowano parę działek MG 151/20 E.

Powstał także projekt znacznie unowocześnionego Fw-190A-10 z silnikiem BMW 801 F, jednak z powodu zakończenia wojny nie został zrealizowany.

W związku z reorganizacją jednostek bombowców nurkujących na myśliwsko-bombowe i koniecznością przeszkolenia pilotów Junkers Ju-87 na Fw-190, Luftwaffe złożyła zamówienie na dwumiejscowy samolot szkolno-treningowy. Modyfikacja została wykonana wiosną 1944 r., w oparciu o płatowiec A-8, który otrzymał oznaczenie A-8U1. Drugą kabinę umieszczono bezpośrednio za pierwszą. Zmodyfikowano 3 samoloty, które miały posłużyć jako wzór do przebudowy myśliwców bojowych. Trudno ustalić dokładną liczbę dwumiejscowych Fw-190 powstałych z przebudowy płatowców A-5 i A-8, potem oznaczonych odpowiednio Fw-190S-5 i Fw-190S-8, była to jednak stosunkowo niewielka ilość.

Samoloty Fw-190, głównie A-8, F-8 i G-8 posłużyły jako samolot prowadzący zespołów bombowych, znanych pod nazwą Mistel (z bezzałogowym samolotem Junkers Ju-88) i Mistel S (szkolnych, z pilotowanym Ju-88).

Pierwszą jednostką Luftwaffe, która operacyjnie użyła samolotówFw-190A-1był II/JG 26. W ciągu lipca 1941 roku 6./JG 26 wymieniła dotychczas użytkowane myśliwce Messerschmitt Bf-109E-7 na samoloty Fw-190A-1. Do pierwszych walk powietrznych z myśliwcami RAF doszło we wrześniu 1941 r. Od listopada 1941 r. jednostki Luftwaffe zaczęły powoli otrzymywać pierwsze egzemplarze wersji Fw-190A-2. Pierwsze trzy miesiące potyczek z brytyjskimi samolotami ”Spitfire Mk.V” wykazały przewagę Fw-190A we wszystkich parametrach lotu z wyjątkiem walki kołowej. Od wiosny 1942 r. rosła przewaga myśliwców Fw-190A nad brytyjskimi ”Spitfire Mk.V”. Związane to było ze stopniowym usuwaniem usterek oraz zwlataniemsię pilotów Luftwaffe w nowe samoloty. Straty Fighter Command rosły w szybkim tempie, były one zbyt wysokie, aby możliwe było kontynuowanie operacji powietrznych z tym samym natężeniem. W sierpniu 1942 r. rozpoczęły się dzienne operacje bombowe, prowadzone przez czterosilnikowe bombowce USAAF głównie Boeing B-17 ”Flying Fortress”. Pojawienie się amerykańskich bombowców stało się prawdziwym problemem dla myśliwców niemieckich. Czterosilnikowe samoloty były bardzo odporne na uszkodzenia, a ich uzbrojenie obronne składające się z szybkostrzelnych karabinów maszynowych kal. 12,7 mm o dużym zasięgu rażenia sprawiało, że każdy atak wiązał się z dużym ryzykiem. Od listopada 1942 r. Fw-190 operowały również na Sycylii, w Tunezji i południowej Francji. W dniu 31.12.1942 r. na wyposażeniu lotnictwa myśliwskiego Luftwaffe znajdowało się ok. 580 samolotów Focke-Wulf Fw-190A-2, A-3 i A-4. Myśliwce Fw-190A walczyły w 1942 r. nie tylko nad terytorium Francji czy krajów Beneluksu, ale również w Afryce, w basenie Morza Śródziemnego, czy na froncie wschodnim, m.in. na Dalekiej Północy.

Najważniejszym zadaniem dywizjonów myśliwskich w 1943 r. było powstrzymanie ofensywy 8 Armii Powietrznej USAAF. W dniu 17.08.1943 r. podczas nalotu na Schweinfurt/Regensburg Amerykanie ponieśli klęskę, z użytych 363 bombowców B-17 niemieccy myśliwcy zestrzelili 60 maszyn, a dalsze 55 samolotów zostało tak ciężko uszkodzonych, że trzeba było spisać je na straty. Prawie 1/3 sił użytych w nalocie została zniszczona! Kolejnym sukcesem Luftwaffe zakończył się dzień 6.09.1943 r., gdy z 338 samolotów B-17 atakujących Stuttgart udało się zestrzelić 45 bombowców. 14 października z 291 bombowców amerykanie stracili ponownie 60 bombowców, które zostały zestrzelone, 17 dalszych odniosło ciężkie uszkodzenia a 121 lżejsze. Błyskotliwe sukcesy Luftwaffe w zwalczaniu czterosilnikowych bombowców amerykańskich skończyły się jednak z końcem 1943 r., wraz z pojawieniem się nad Europą myśliwców eskortowych dalekiego zasięgu North American P-51B ”Mustang”.

W 1944 r. Fw-190A używane były przez jednostki operujące w składzie Obrony Rzeszy oraz w mniejszym stopniu na froncie wschodnim. Po inwazji Europy przez Aliantów w dniu 6.06.1944 r. doszło do ciężkich walk nad Normandią. Latem 1944 r. aktywność niemieckich jednostek myśliwskich na Zachodzie Europy znacznie spadła spowodowane to było z jednej strony krwawymi stratami odniesionymi na froncie inwazyjnym, a z drugiej strony niedostateczną ilością paliwa. Ostatnie pół roku wojny Fw-190 operowały z dużą intensywnością ograniczaną tylko brakiem paliwa.

W wyniku dalszego rozwoju konstrukcji powstały samoloty myśliwskie Focke-Wulf Fw-190B, Focke-Wulf Fw-190C oraz Focke-Wulf Fw-190D.

Po wojnie produkcję samolotów Fw-190A-5 i A-8 kontynuowały francuskie zakłady SNCAC. Maszyny te używano w lotnictwie wojskowym Francji pod oznaczeniem NC 900 w liczbie 64 egz.

Samolot Fw-190A-4 zmuszony do lądowania 13.01.1943 r. przez pilotów radzieckich był badany w CAGI. Zdobyty w czerwcu 1942 r. samolot Fw-190A-3 badany był w Wielkiej Brytanii.

W Polsce.

W latach okupacji hitlerowskiej samoloty Focke Wolf Fw-190 produkowane były w zakładach położonych na ziemiach polskich:
- zakłady Focke Wulf- Gdynia- Orłowo (przedwojenne warsztaty Miejskiego Towarzystwa Komunikacyjnego) prowadziły montaż samolotów Fw-190. Zatrudniały 600 pracowników,
- zakłady  Focke Wulf- Gdynia- Rumia prowadziły montaż samolotów Fw-190. Zatrudniały 600 pracowników. Zakłady zbombardowano 9.04.1944 r. oraz 8.08.1944 r.,
- zakłady Focke Wulf- Poznań (przedwojenne pomieszczenia Międzynaro­dowych Targów Poznańskich) produkowały  elementy samolotów Fw-190 (usterzenia, skrzydła, kadłuby, pod­wozia). Zatrudniały 2700 pracowników. Zakłady zbombardowano 9.04.1944 r. oraz 29.05.1944 r.
- zakłady Focke Wulf- Kreising (Krzesiny) k. Poznania produkowały samoloty Fw-190 oraz Focke-Wulf Ta-152 i Focke-Wulf Ta-154. Zatrud­niały 6000 pracowników. Zakłady zbombardowano 29.05.1944 r.,
- zakłady Luftfahranlagen Ost GmbH (Wytwórnia Akcesoriów Lotniczych i Samochodowych Motolux) produkowały elementy samolotów Fw-190,
- zakłady Transavia Garetenbau- Grabów produkowały elementy samolotów Fw-190,
- zakłady Hans Möller (HGM Werke)- Zawiercie, produkcja elementów Fw-190.

Podczas II wojny światowej lotnicy Polskich Sił Powietrznych bywali pilotami samolotów Focke-Wulf Fw-190A w Królewskim In­stytucie Lotnictwa (Royal Aircraft Establi­shment- RAE) w Farnborough. Pierwszym Polakiem pilotującym Fw-190A-4/U8 w Farnborough był kpt. pil. inż. Zbigniew Oleński, 26.06.1943 r. wykonał on lot maszyną o RAF-owskim numerze ewi­dencyjnym PE882 (ex W.Nr. 7155). Dwa miesiące po Oleńskim, 27.08.1943 r., lot tym samym Focke-Wulfem nr PE882 wykonał w Farnborough drugi Polak: kpt. pil. inż. Tadeusz Ciastula. Kolejny Polak- kpt. pil. Roland Kalpas wylatał na Fw-190 ogółem ok. 2 h. Pierwszy lot wykonał 13.07.1943 r. na egzemplarzu Fw-190A-4/U8 nr PM679 (ex W.Nr. 5843). W dniach 3- 6 września czterokrotnie pilotował Fw-190A-5/U8 nr PN999 (ex W.Nr. 2596).

Po zakończeniu II wojny światowej na terenach zachodniej Polski znalazły się duże ilości niemieckiego sprzętu wojennego, w tym sporo samolotów różnych typów. Pozostawione samoloty stanowiły mozaikę różnych typów począwszy od standardowych maszyn bojowych Luftwaffe, poprzez sprzęt szkolno-treningowy, a skończywszy na rzadziej spotykanych konstrukcjach. Wśród nich znalazły się również różne wersje samolotu myśliwskiego Focke-Wulf Fw-190. Samoloty te przedstawiały znikomą wartość użytkową bądź to wskutek uszkodzeń odniesionych podczas działań wojennych lub daleko posuniętej dewastacji. Wszystkie samoloty tego typu zostały z biegiem czasu przeznaczone na złom.

W sierpniu 1945 r. Polacy przejęli teren byłej szkoły szybowcowej Luftwaffe w Ligotce Dolnej na Śląsku Opolskim. W styczniu 1945 r. w okolicy prowadzono ciężkie walki z udziałem lotnictwa. Wszędzie znajdowały się ślady wojny w postaci zniszczonych samolotów niemieckich: Junkers Ju-88 z silnikami rzędowymi, Junkers Ju-88 z silnikami gwiazdowymi, Henschel Hs-129, Messerschmitt Bf-109, Focke-Wulf Fw-190 i Junkers Ju-52. Na lotnisku w Mirosławcu wykorzystywano zdobyczny Focke-Wulf Fw-190 z namalowanymi szachownicami do szkolenia personelu technicznego w zapuszczaniu silnika. Maszyna miała uszkodzone ogumienie, ale dobry silnik i instalacje. Z powodzeniem stosowano ją przez szereg tygodni w charakterze pomocy naukowej.

W czasie wakacji 1992 r. ekipa płetwonurków z Gdańskiego Klubu Płetwonurków REKIN wydobyła części niemieckiego samolotu Focke-Wulf Fw-190, który rozbił się przy próbie lądowania na tafli zamarzniętego jeziora koło Przywidza.

Konstrukcja (Fw-190A-8):
Jednomiejscowy dolnopłat wolnonośny o konstrukcji metalowej lub mieszanej ( w zależności od typu usterzenia).
Płat nie dzielony, dwudźwigarowy, o obrysie trapezowym z zaokrąglonymi końcówkami, tworzył półskorupową konstrukcję złożoną z dwóch części (górnej i dolnej) z integralnymi półżebrami i prostopadle do nich poprowadzonymi podiużnicami usztywniającymi. W części dolnej wbudowano jednoczęściowy, pełnościenny dźwigar główny, natomiast w górnej- dwuczęściowy dźwigar tylny. Pokrycie z blachy duralowej. Klapy krokodylowe, kryte blachą tylko od dołu, lotki szczelinowe, konstrukcji metalowej kryte płótnem.
Kadłub stanowił duralową konstrukcję półskorupową o przekroju owalnym. Kabina zakryta.
Usterzenie metalowe lub drewniane w zależności od typu i producenta. Usterzenie poziome wolnonośne, o obrysie trapezowym, z zaokrąglonymi końcówkami. Statecznik w wersji metalowej kryty blachą duralową, w drewnianej? kryty sklejką. Stery kryte płótnem. Usterzenie pionowe pojedyncze, o obrysie trapezowym. Statecznik pionowy tworzył wraz z owalną sekcją ogonową, jako niepodzielna całość, półskorupową konstrukcje metalową lub drewnianą. Pokrycie stanowiła, w zależności od konstrukcji, blacha duralową, ewentualnie sklejka. Stery kierunku były kryte płótnem (w obu odmianach).
Podwozie klasyczne chowane w locie.

Uzbrojenie:
- Fw-190A-3- 2 karabiny maszynowe MG 17 kal. 7,9 mm w kadłubie, 2 działka MG 151 kal. 20 mm w przykadłubowej części centropłata, 2 działka MG FF kal. 20 mm w zewnętrznej części skrzydła,
- Fw-190A-8- 2 najcięższe karabiny maszynowe MG 131 kal. 13 mm nad silnikiem, 4 działka MG 151 kal. 20 mm montowane po dwa w przykadłubowej części centropłata, oraz w zewnętrznej części skrzydła.
Uzbrojenie innych wersji i wariantów- patrz historia rozwoju konstrukcji.

Wyposażenie- instalacja elektryczna, instalacja tlenowa, zestaw radiostacji nadawczo-odbiorczej FuG 16ZY, radiowe urządzenie identyfikacyjne FuG 25.
Wyposażenie innych wersji i wariantów- patrz historia rozwoju konstrukcji.

Silnik:
- Fw-190A-3, Fw-190A-8- w układzie podwójnej gwiazdy BMW 801D-2 o mocy startowej 1272 kW (1730 KM).
Napęd innych wersji i wariantów- patrz historia rozwoju konstrukcji.

Dane techniczne Fw-190A-1 (wg [5]):
Rozpiętość- 10,506 m, długość- 8,95 m, wysokość- 3,95 m, powierzchnia nośna- 18,3 m2.
Masa własna- 2520 kg, masa całkowita max- 3500 kg.
Prędkość max- 590 km/h, pułap- 9600 m, zasięg- 1030 km.

Dane techniczne Fw-190A-3 (wg [3]):
Rozpiętość- 10,506 m, długość- 8,95 m, wysokość- 3,95 m.
Masa własna- 2845 kg, masa całkowita- 3995 kg.
Prędkość max- 615 (wg [5]- 660) km/h, prędkość max (przez jedną minutę z włączonym doładowaniem)- 673 km/h, wznoszenie- 864 m/min, czas wznoszenia na 8000 m- 12', pułap- 10600 m, zasięg- 800 km.

Dane techniczne Fw-190A-5 (wg [5]):
Rozpiętość- 10,506 m, długość- 9,1 m, wysokość- 3,95 m, powierzchnia nośna- 18,3 m2.
Masa własna- 2950 kg, masa całkowita max- 4063 kg.
Prędkość max- 670 km/h, pułap- 1000 m, zasięg- 850 km.

Dane techniczne Fw-190A-8 (wg [3]):
Rozpiętość- 10,506 m, długość- 9,1 m, wysokość- 3,95 m, powierzchnia nośna- 18,3 m2.
Masa własna- 3050 kg, masa całkowita- 4272 kg.
Prędkość max- 647 km/h, prędkość max (z włączoną instalacją GM 1)- 656 km/h, prędkość przelotowa- 480 km/h, wznoszenie- 1050 m/min, czas wznoszenia na 6000 m- 9' 6", pułap- 10300 m, pułap z instalacją GM 1-11400 m, zasięg- 1035 km, zasięg z dodatkowym zbiornikiem paliwa- 1470 km.

Inne wersje:
Focke-Wulf Fw-190B/Fw-190C
Focke-Wulf Fw-190D
Focke-Wulf Fw-190F
Focke-Wulf Fw-190G

Galeria

  • Samolot Focke-Wulf Fw-190A-0 na lotnisku fabrycznym w Bremie, 1939 r. (Źródło: Skupniewski A. ”Focke-Wulf Fw-190A/F/G”).
  • Samolot Focke-Wulf Fw-190A-1, samolot był wyposażony w radiowe urządzenie identyfikacyjne FuG 25. (Źródło: Skupniewski A. ”Focke-Wulf Fw-190A/F/G”).
  • Samolot Focke-Wulf Fw-190A-3, samolot ma zabudowany wyrzutnik ETC 501 na którym zawieszono adapter ER-4 z bombami SC 50. (Źródło: Skupniewski A. ”Focke-Wulf Fw-190A/F/G”).
  • Samolot Focke-Wulf Fw-190A-4/R6, pod skrzydłami wyraźnie widoczne wyrzutnie rakiet W.Gr. 21. (Źródło: Skupniewski A. ”Focke-Wulf Fw-190A/F/G”).
  • Samolot Focke-Wulf Fw-190A-5 na lotnisku fabrycznym. (Źródło: Skupniewski A. ”Focke-Wulf Fw-190A/F/G”).
  • Samolot Focke-Wulf Fw-190A-6 na lotnisku fabrycznym. (Źródło: Skupniewski A. ”Focke-Wulf Fw-190A/F/G”).
  • Samolot Focke-Wulf Fw-190A-8/R11 z radarem FuG 217 Neptun J-2; samolot ma zredukowane uzbrojenie i lekki zaczep dla zbiornika odrzucanego. (Źródło: Skupniewski A. ”Focke-Wulf Fw-190A/F/G”).
  • Dwumiejscowy szkolny Focke-Wulf Fw-190S-8. (Źródło: Skupniewski A. ”Focke-Wulf Fw-190A/F/G”).
  • Focke-Wulf Fw-190A-4, rysunek w rzutach. (Źródło: archiwum).
  • Focke-Wulf Fw-190A-7, rysunek w rzutach. (Źródło: archiwum).
  • Samolot Focke-Wulf Fw-190A-4/U8 (nr ewidencyjny PE882) zdobyty przez Brytyjczyków. (Źródło: archiwum).
  • Samolot Focke-Wulf Fw-190A-5/U8 (nr ewidencyjny PN999) zdobyty przez Brytyjczyków. (Źródło: archiwum).

Źródło:

[1] Morgała A. ”Szybowce z biało-czerwoną”. Lotnictwo z szachownicą nr 18.
[2] Morgała A. ”Polskie samoloty wojskowe 1939-1945”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1976.
[3] Murawski M. ”Samoloty Luftwaffe 1933-1945”. Tom 1. Wydawnictwo Lampart. Warszawa.
[4] Skupniewski A. ”Focke-Wulf Fw-190A/F/G”. Seria Monografie Lotnicze nr 17. Wydawnictwo AJ-Press. Gdańsk 1994.
[5] Skupniewski A. ”Focke-Wulf Fw-190A/F/G”. Seria Monografie Lotnicze nr 18. Wydawnictwo AJ-Press. Gdańsk 1994.
[5] ”Historia Gdańskiego Klubu Płetwonurków REKIN”. ”Gdański Klub Płetwonurków REKIN”.
[6] Glass Andrzej, Kubalańca Jerzy "Polskie konstrukcje lotnicze". Tom 5. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2013.
[7] Matusiak W. "Polacy za sterami FW190". Skrzydlata Polska nr 11/2019.
blog comments powered by Disqus