Florjański Tadeusz Olivier
Kohman-Florjański Tadeusz Olivier
Lwów na początku XX wieku był na ziemiach polskich pod zaborami drugim obok Warszawy ośrodkiem, w którym szczególnie silnie zaznaczył się pęd do poznania tajemnic lotu. Do grupy lwowskich entuzjastów latawców, inaczej aeroplanów, czyli samolotów, należeli bracia Tadeusz i Władysław Kohman- Florjańscy (Floryańscy). Wg [5]- nazwisko braci brzmiało Floriański.
Młodszy brat: Tadeusz Olivier, urodził ię 21.10.1884 r. we Lwowie. Syn znanego śpiewaka operowego, Władysława Kohmana, który występował pod pseudonimem Florjański. Inżynier, miał wykształcenie ekonomiczne- ukończył Akademię Handlową w Pradze Czeskiej. Odznaczał się przy tym dużymi zdolnościami w dziedzinie mechaniki i robót stolarskich. Inicjator powołania do życia i członek powstałego 6.11.1909 r. (wg [5]- 9.11.1909 r.). Związku Awiatycznego Słuchaczów Politechniki Lwowskiej (ZASPL), członek zarządu i kierownik Sekcji Budowy Aparatów Związku, od 1913 r. współpracownik warszawskiego Lotnika i Automobilisty.
Bracia tworzyli nad wyraz udany duet do podjęcia znaczących przedsięwzięć technicznych. Prowadząc prace objęte programem Związku budowali liczne modele. W kwietniu 1910 r., na zamówienie grona profesorów Politechniki Lwowskiej, wykonał w skali 1:10 model samolotu Wright "Flyer", przeznaczony do zbiorów naukowych uczelni. Florjański wystawił ten model na widok publiczny w sali kasyna miejskiego, osobiście udzielał też objaśnień. Za wstęp na tę ekspozycję pobierano 30 halerzy od dorosłych, zaś 10 od uczniów w mundurkach i dzieci. Dochód przeznaczono na Dar Grunwaldzki, dom Tadeusza Kościuszki i bursę polską we Lwowie. Do wybuch I wojny światowej model znajdował się w zbiorach muzealnych Politechniki.
Przeprowadzali badania z aerodynamiki, mechaniki lotu i wytrzymałości konstrukcji płatowców. Tadeusz Olivier niezwykle dokładnie budował modele redukcyjno- latające i dokonywał z nimi prób i doświadczeń w locie. Obliczenia sporządzał zwykle starszy brat, Władysław, natomiast rysunki techniczne i całość prac warsztatowych wykonywał Tadeusz. Szczególnie dobre wyniki uzyskał model dwupłatowca typu posobnego (tandemoplan) przedstawiony w lutym 1910 r. komisji złożonej z profesorów Politechniki Lwowskiej: inż. Edwina Hauswalda, dr inż. Maksymiliana Hubera, inż. Zygmunta Sochackiego.
Od 1.09. do 15.10.1910 r. na Politechnice była otwarta pierwsza wystawa lotnicza obejmująca ok. 30 eksponatów, w tym dokładnie wykonane przez braci Florjańskich modele samolotów Blériota i Wrighta (obydwa w skali 1:10), sterowca Bayard Clement (1:50), silnika rotacyjnego Gnome i szybowca dwukomorowego Hargrave’a. Bracia mieli na wystawie osobne stoisko, które najbardziej zwracało uwagę zwiedzających. Na Wystawie Lotniczej w Łodzi w 1911 r. wystawiał model samolotu Blériot-XI bis.
W 1912 r. ZASPL ogłosił konkurs na model szybowca. Tadeusz Olivier Florjański zgłosił model własnej konstrukcji. Bracia budowali także kolejne modele redukcyjno- latające samolotów, w tym bardzo udaną kopię Farman-IV, w skali 1:10. Ten wielki model wykonywał poprawne loty. Napęd stanowił silnik zasilany ze zbiornika z CO2. Model stanowił studium samolotów budowanych później przez braci do 1914 r. W latach 1912- 1913 bracia Floriańscy opracowali i zbudowali szybowiec. Został rozbity podczas pierwszego lotu próbnego.
W 1913 r inż. Władysław Kohman- Florjański opracował projekt samolotu dla Związku Awiatycznego Studentów Politechniki Lwowskiej. Samolot budowany był pod kierownictwem Tadeusza Kohman- Florjańskiego i nie został ukończony. W pracach uczestniczyli m.in. Stefan Bastyr, Piotr Borejsza, Jan Czystowski i Władysław Wehrstein. Niezależnie od tego przedsięwzięcia bracia Florjańscy przystąpili do budowy własnego samolotu. Obliczenia sporządził również Władysław. Rysunki były kreślone przez obu braci. Tadeusz wykonał prace stolarskie i prowadził montaż płatowca. Samolot został ukończony został w sierpniu 1914 r. Była to bardzo udana konstrukcja, z powodzeniem wykorzystana do wykonywania zadań wywiadowczych.
W 1919 r. bracia ppor. Tadeusz Olivier oraz inż. Władysław Marian Florjańscy prowadzili prace konstrukcyjne nad modernizacją samolotów Hansa-Brandenburg C-I budowanych w warsztatach Parku we Lwowie. Na poszczególnych samolotach modyfikacje były wprowadzane stopniowo. Modelem finalnym miał być egzemplarz z oznaczeniem typu TOF (skrót Tadeusz Olivier Florjański) zawierający wszystkie zmiany modernizacyjne, a którego budowę rozpoczęto na przełomie 1919/1920 r.
Konstrukcje:
Florjański tandemoplan, 1910, projekt samolotu pionierskiego.
Florjański szybowiec (ZASPL), 1913, szybowiec pionierski.
ZASPL (Florjański) samolot, 1913, samolot pionierski.
Florjański samolot, 1914, samolot pionierski, wojskowy.
Galeria
Źródło:
[1] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.[2] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.
[3] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924”. Wyd. Bellona; Wyd. Lampart. Warszawa 1997.
[4] Morgała A., Florjański T. jr "Pierwszy polski samolot wojskowy. Technika Lotnicza i Astronautyczna nr 6/1989.
[5] Januszewski S. "Pionierzy. Polscy pionierzy lotnictwa 1647- 1918. Tom 1". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2017.