Florjański Władysław Marian
Kohman-Florjański Władysław Marian
Lwów na początku XX wieku był na ziemiach polskich pod zaborami drugim obok Warszawy ośrodkiem, w którym szczególnie silnie zaznaczył się pęd do poznania tajemnic lotu. Do grupy lwowskich entuzjastów latawców, inaczej aeroplanów, czyli samolotów, należeli bracia Tadeusz i inż. Władysław Kohman-Florjańscy. Wg [5]- nazwisko braci brzmiało Floriański.
Starszy brat dwojga imion: Władysław Marian urodził się 8.09.1880 w Brzeżanach w woj. Tarnopolskim. Był synem znanego śpiewaka operowego, Władysława Kohmana, który występował pod pseudonimem Florjański.
Otrzymał staranne wykształcenie techniczne. W 1908 r. ukończył Wydział Budowy Maszyn na Politechnice Niemieckiej w Pradze Czeskiej uzyskując dyplom inżyniera mechanika. Pracę zawodową rozpoczął w fabryce maszyn i wagonów F. Ringhoffer, w Czesko-Morawskiej Fabryce Maszyn oraz w fabryce inż. Kopecky i Sp. w Pradze. Od 1907 r., po 10- miesięcznym pobycie w USA, zainteresował się lotnictwem i podjął wykonywanie modeli latających. Po studiach uzupełniających pod kierunkiem prof. Richarda Knollera na Politechnice w Wiedniu w 1912 r. zdobył drugi dyplom w specjalności lotnictwo i budowa samochodów. Prowadził też studia z zakresu konstrukcji lekkich silników benzynowych w Berlinie i w Pardubicach- u inż. Jana Kaspara.
Jeden z liderów galicyjskiego ruchu lotniczego, inicjator utworzenia Związku Awiatycznego Słuchaczów Politechniki Lwowskiej (powstał 6.11.1909 r. lub 9.11.1909). Jego działalność inaugurowały odczyty W. Florjańskiego Teoria aeroplanów wygłoszony w Towarzystwie Politechnicznym we Lwowie 10.11.1909, a następnie 21.11.1909 w sali Sokoła Macierzy o teorii i rozwoju budowy samolotów. W 1912 r. inż. Władysław M. Florjański został docentem w Katedrze Budowy i Ruchu Samochodów na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Lwowskiej . Rok później Sąd Krajowy we Lwowie mianował go rzeczoznawcą sądowym w sprawach automobilizmu, aeroplanów i maszyn.
Od 1.09. do 15.10.1910 r. na Politechnice była otwarta pierwsza wystawa lotnicza obejmująca ok. 30 eksponatów, w tym dokładnie wykonane przez braci Florjańskich modele samolotów Blériot-XI bis i Wright "Flyer" (obydwa w skali 1:10), sterowca Bayard Clement (1:50), silnika rotacyjnego Gnome i szybowca dwukomorowego Hargrave’a. Bracia mieli na wystawie osobne stoisko, które najbardziej zwracało uwagę zwiedzających. Budowali także kolejne modele redukcyjno- latające samolotów, w tym bardzo udaną kopię Farmana IV w skali 1:10. Ten wielki model wykonywał poprawne loty. Napęd stanowił silnik zasilany ze zbiornika z CO2. Model stanowił studium samolotów budowanych później przez braci do 1914 r. Wraz z bratem Tadeuszem, na Wystawie Lotniczej w Łodzi w 1911 r. wystawiał model samolotu Blériot-XI bis.
25.02.1913 r. zdobyli i nagrodę na Konkursie na projekt szybowca ogłoszony w 1912 r. przez Związek Awiatyczny Studentów Politechniki Lwowskiej. W jury zasiadali profesorowie Politechniki Lwowskiej- E. Hauswald, M.T. Huber, Zygmunt Sochacki oraz delegat ZASPL L. Łoś. W dniach od 16.02. do 2.03.1913 r. projekt i model tego szybowca eksponowany był na wystawie pokonkursowej, zwanej II lwowską Wystawą Awiatyczną. Szybowiec ten został zbudowany w 1913 r. przez członków Sekcji Budowy Aparatów ZASPL. Był to szybowiec jednomiejscowy, dwupłatowy, konstrukcji drewnianej, o układzie Chanute- balansjer. Rozbito go już podczas pierwszego lotu próbnego.
Szczególnie interesowały go kwestie stateczności statku powietrznego w locie. Wraz z bratem podjął w 1909 r. studia i eksperymenty z modelami szybowców i samolotów o układzie płatów w tandem. Szczególnie interesujące wyniki uzyskali z modelem tzw. tandemoplanu. Model ten, wiosną 1910 r., zaprezentowano Komisji złożonej z profesorów Politechniki Lwowskiej (inż. inż. Hauswald, Huber i Sochacki). Zapewne rozwiązania techniczne tego modelu stanowiły w lutym 1910 r. podstawę zgłoszenia patentowego w Austrii (nr A-1330-10). Patentu jednak nie wydano, a to z tego powodu, że twórca nie wniósł w terminie opłaty przewidzianej prawem. Przedmiotem zgłoszenia był samolot samoczynnie zachowujący równowagę poprzeczną, jednopłatowy o układzie płatów w tandem. Mimo, że zgłoszenie opiewało na Władysława to niewątpliwy udział w opracowaniu rozwiązania miał także jego brat- Tadeusz.
W 1913 r inż. Władysław Kohman-Florjański opracował projekt samolotu dla Związku Awiatycznego Studentów Politechniki Lwowskiej. Samolot budowany był pod kierownictwem Tadeusza Kohman-Florjańskiego i nie został ukończony. Niezależnie od tego przedsięwzięcia bracia Florjańscy przystąpili do budowy własnego samolotu. Obliczenia sporządził również Władysław. Rysunki były kreślone przez obu braci. Tadeusz wykonał prace stolarskie i prowadził montaż płatowca. Samolot został ukończony został w sierpniu 1914 r. Była to bardzo udana konstrukcja, z powodzeniem wykorzystana do wykonywania zadań wywiadowczych.
Władysław Kohman-Florjański opublikował wiele artykułów z dziedziny lotnictwa we lwowskich czasopismach Słowo Polskie i Wędrowiec. Od 1913 r. współpracował z warszawskim Lotnikiem i automobilistą. Odgrywał poważną rolę w ruchu lotniczym Lwowa i jako popularyzator lotnictwa i jako członek zarządu ZASPL- kierownik Sekcji Prasowej związku.
Wygłaszał odczyty, np.: Zasady lotnictwa- 10.11.1909. r. w Towarzystwie Politechnicznym oraz 21.11.1909 r. w Związku Awiatycznym Słuchaczów Politechniki Lwowskiej, O żegludze powietrznej- w 1910 r. w Związku Naukowo Literackim we Lwowie. Ponadto wygłosił wiele wykładów z teorii lotnictwa na Politechnice Lwowskiej: 18.05.1912 r. w Sekcji Mechaników Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie wygłosił odczyt pt. Najnowsze doświadczenia aerodynamiczne. Jedną ze znaczących jego prac był referat Postępy techniczne w budowie latawców z lat 1911 i 1912 przygotowany na VI Zjazd Techników Polskich, który odbywał się od 11 do 15.09.1912 r. w Krakowie. Referat ten z powodu braku czasu nie mógł być wygłoszony na Zjeździe, ale został opublikowany w Pamiętniku VI Zjazdu. W marcu 1913 r. opublikował w Czasopiśmie Technicznym fundamentalną pracę pt. Badanie aerodynamiczne w zastosowaniu do lotnictwa, która następnie wyszła drukiem jako osobna broszura. W 1916 r. wygłosił w Towarzystwie Politechnicznym we Lwowie wykłady z cyklu Nowoczesne laboratoria aerodynamiczne, w których nawiązał do najnowszych osiągnięć światowych.
W latach 1912- 1927 był pracownikiem naukowym (docentem) Politechniki Lwowskiej oraz inspektorem technicznym Teatru Miejskiego we Lwowie (zainteresowany sztukami plastycznymi, grafiką i malarstwem był przejściowo scenografem tego teatru). W latach 1915- 1919 był docentem encyklopedii maszyn na Wydziale Inżynierii i Architektury, wiatach 1915- 1919 oraz 1921- 1927 docentem, zastępcą profesora oraz wykładowcą maszynoznawstwa ogólnego, a wiatach 1918 i 1922- 1926 wykładał młynarstwo zbożowe. W latach 1915-1919 był asystentem przy Katedrze Budowy Maszyn Kolejowych w Politechnice Lwowskiej. W 1916 r. wstąpił jako inżynier do technicznego biura spraw odbudowy kraju, a w 1917 r. został kierownikiem działu konstrukcyjnego Zakładu Przemysłu Rolniczego oraz ekspertem technicznym Namiestnictwa (Centrali Krajowej dla gospodarczej odbudowy Galicji) we Lwowie.
W listopadzie 1918 r. zaciągnął się do Wojska Polskiego, w grudniu 1918 r. został kierownikiem motowagonów pancernych, a w 1919 r. naczelnikiem zdobytych składów żytomierskich, które przekształcił w warsztaty samochodowe Dowództwa Frontu Galicyjsko-Wołyńskiego. Odznaczył się także w czasie obrony Lwowa w 1918/1919 jako współorganizator (obok inż. Władysława Rubczyńskiego, inż. N. Lewickiego i studentów Romana Karatnickiego, Jerzego Ślebodzińskiego, N. Staniszewskiego i Tadeusza Wiśniewskiego) warsztatów lotniczych na Lewandówce, dzięki czemu udało się naprawić kilka samolotów i sformować eskadrę do udziału w walkach i łączności z Krakowem i Warszawą. W 1919 r. bracia ppor. Tadeusz Olivier oraz inż. Władysław Marian Florjańscy prowadzili prace konstrukcyjne nad modernizacją samolotów Hansa-Brandenburg C-I budowanych w warsztatach Parku we Lwowie.
W 1919 r. został naczelnikiem okręgowych warsztatów samochodowych VI Okręgu Generalnego we Lwowie, a w 1920 r. szefem Wydziału Technicznego Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie, od 1921 r. był zastępcą dowódcy 6. Dyonu Samochodowego, a w 1925 r. dowódcą tej dywizji. W 1926 odszedł do rezerwy, mianowany profesorem i kierownikiem Wydziału Elektromechanicznego Państwowej Szkoły Technicznej we Lwowie. Na stanowisku tym pozostał co najmniej do 1932 r.Po II wojnie światowej zmuszony do wyjazdu ze Lwowa przeniósł się do Gdańska i podjął pracę wykładowcy na Politechnice Gdańskiej.
Władysław Kohman-Florjański zmarł 21.07.1952 r. w Gdańsku.
Konstrukcje:
Florjański tandemoplan, 1910, projekt samolotu pionierskiego.
Florjański szybowiec (ZASPL), 1913, szybowiec pionierski.
ZASPL (Florjański) samolot, 1913, samolot pionierski.
Florjański samolot, 1914, samolot pionierski, wojskowy.
Galeria
Źródło:
[1] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.[2] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.
[3] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924”. Wyd. Bellona; Wyd. Lampart. Warszawa 1997.
[4] Morgała A., Florjański T. jr "Pierwszy polski samolot wojskowy. Technika Lotnicza i Astronautyczna nr 6/1989.